Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 20 lipca 2015 roku wniesionym w elektronicznym postępowaniu upominawczym (poprzednia sygnatura Nc-e 1366233/15) powód (...) sp. z o.o. z siedzibą w K. wniósł o zasądzenie od pozwanego J. Ż. kwoty 2758,97 zł wraz z odsetkami ustawowymi naliczanymi od dnia 19 lipca 2015 roku od dnia zapłaty, a także zasądzenia na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu swego żądania powód wskazał, iż pozwany w dniu 10 października 2014 roku zawarł z nim umowę pożyczki gotówkowej w łącznej kwocie brutto 3472,22 zł, zobowiązując się do jej spłaty z odsetkami w 15 ratach do dnia 10 stycznia 2016 roku. Powód podniósł, iż wykonał swoje zobowiązanie przelewając na rzecz pozwanego umówioną kwotę pożyczki. Pozwany zaś wykonał zobowiązanie jedynie częściowo, zaprzestając dokonywania spłaty pożyczki po uiszczeniu zaledwie 5 rat. W związku z powyższym powód wypowiedział pozwanemu umowę ze skutkiem na dzień 1 lipca 2015 roku. Wyjaśniono, że na dochodzoną kwotę składa się 2.371,91 zł tytułem niespłaconego kapitału pożyczki, 85,36 zł tytułem skapitalizowanych odsetek umownych naliczanych do dnia rozwiązania umowy, 11,70 zł skapitalizowanych odsetek umownych naliczanych po dniu rozwiązania umowy do dnia poprzedzającego wniesienie pozwu oraz 290 zł tytułem kosztów windykacyjnych (pozew – k. 1-8).

Postanowieniem z dnia 7 sierpnia 2015 roku Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie przekazał niniejszą sprawę do rozpoznania tutejszemu Sądowi (postanowienie – k. 9).

Na rozprawie w dniu 15 stycznia 2016 roku pełnomocnik pozwanego wskazał, iż w chwili składania swojego podpisu pod przedmiotową umową pożyczki pozwany pozostawał w stanie włączającym świadome podjęcie decyzji ze względu na zaburzenia psychiczne objawiające się wewnętrznym przymusem zapożyczania się i rozdawania uzyskanych w ten sposób pieniędzy innym osobom (protokół rozprawy – k. 45).

W dniu 6 kwietnia 2016 roku Sąd postanowił prowadzić sprawę w dalszym ciągu z pominięciem przepisów k.p.c. o postępowaniu uproszczonym (postanowienie – k. 130).

W piśmie procesowym z dnia 26 września 2016 roku strona powodowa podtrzymała w całości żądanie pozwu. Kwestionowała okoliczność, iż pozwany w chwili zawierania umowy znajdował się w stanie wyłączającym swobodne i świadome powzięcie decyzji oraz wyrażenie woli (pismo – k. 160-163).

W dalszym toku procesu strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 23 lipca 2011 roku J. Ż. doznał udaru niedokrwiennego mózgu, w związku z czym w dniach 23 lipca – 31 sierpnia 2011 roku oraz 27 września – 9 listopada 2011 roku był hospitalizowany w Instytucie (...) w W.. W trakcie pobytu w ww. placówce i podjętego tam leczenia oraz rehabilitacji stwierdzono organiczne zaburzenia nastroju pacjenta.

(dowód: karta informacyjna – k. 82-91)

W dniu 12 czerwca 2012 roku wystawiono zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia J. Ż., w którym stwierdzono, iż cierpi na zespół depresyjny przewlekły o niepewnym rokowaniu.

(dowód: zaświadczenie o stanie zdrowia – k. 99)

W dniu 17 stycznia 2013 roku J. Ż. podczas badania w Instytucie (...) skarżył się na zaburzenia pamięci, wskazał, iż przyjmuje leki przeciwdepresyjne. Zalecono kontrolę w (...). Podczas kolejnego badania w dniu 5 grudnia 2013 roku stwierdzono utrzymywanie się skutków poudarowych w postaci afazji motorycznej, niedowładu prawej ręki, zlecając badanie CT mózgu

(dowód: historia choroby – k. 114-118)

W dniu 11 grudnia 2013 roku w wyniku przeprowadzonego badania CT mózgu stwierdzono szereg nieprawidłowości w strukturze mózgu i kości czaszki.

(dowód: wynik badania – k. 93)

W okresie czerwiec 2013 – październik 2015 roku J. Ż. leczył się w Poradni (...) ZOZ W. M.. Podczas wizyt w dniach 26 czerwca i 17 lipca 2013 roku oraz 14 maja 2014 roku stwierdzono utrzymujące się zaburzenia i spowolnienie mowy pacjenta oraz niedowład prawej kończyny górnej. W badaniu z dnia 13 października 2015 odnotowano m.in. organiczne zaburzenia nastroju afektywne, organiczne zaburzenia osobowości.

(dowód: historia zdrowia i choroby – k. 119-122)

Wskutek badania EEG z dnia 27 stycznia 2014 roku u J. Ż. stwierdzono zmiany w lewej okolicy skroniowej i ciemieniowo-potylicznej mózgu pod postacią nielicznych fal wolnych.

(dowód: wynik badania – k. 94)

Od dnia 24 kwietnia 2015 roku J. Ż. był leczony psychiatrycznie na Oddziale Diagnostyczno-Terapeutycznym Instytutu (...) w W. na podstawie skierowania po deklaracjach samobójczych. W dniach 24 kwietnia 2015 roku – 7 lipca 2015 roku był hospitalizowany w ww. placówce. W dniu 24 kwietnia 2015 roku podczas wywiadu wskazał, że jego długi narastają, rozdaje pieniędzy biednym, gdyż „musi odkupić winy”; od czasu udaru prześladują go zjawy i duchy, które proszą go o pomaganie innym i oddawanie pieniędzy; oddaje je, a potem musi się zapożyczać. Podał, iż jest przygnębiony długami, a jednocześnie ma wewnętrzny przymus oddawania pieniędzy innym ludziom. Przyznał, iż od około 3 lat po udarze kompulsywnie rozdawał pieniądze potrzebującym, bowiem miał wrażenie, że pieniądze na niego patrzą i trzeba oddać je innym, w związku z czym zaciągnął kilka pożyczek. Odnotowano w wywiadzie omamy wzrokowe i słuchowe, tendencje samobójcze, nadużywanie alkoholu. Podczas kolejnego badania w dniu 25 listopada 2015 roku pacjent wskazał, iż w dalszym ciągu nie kontroluje impulsów wydawania pieniędzy, w związku z czym oddał swój dowód osobisty żonie, aby nie zaciągać pożyczek.

(dowód: karta informacyjna – k. 96-97; zaświadczenie o stanie zdrowia – 100-101; historia choroby – k. 110-113)

W dniu 10 października 2014 roku J. Ż., jako pożyczkobiorca, zawarł z (...) sp. z o.o. z siedzibą w K. (dalej także jako (...)), jako pożyczkodawcą, umowę ratalnej pożyczki gotówkowej nr (...), na podstawie której pożyczkodawca udzielił oprocentowanej pożyczki gotówkowej w kwocie 3472,22 zł brutto (1500 zł netto). Pożyczkobiorca zobowiązał się spłacić pożyczkę do dnia 10 stycznia 2016 roku wraz z odsetkami w 15 miesięcznych ratach, zgodnie z harmonogramem stanowiącym załącznik do umowy. Oprocentowanie pożyczki zostało ustalone na stałym poziomie 12% w stosunku rocznym. Na koszt pożyczki składała się także prowizja w wysokości 1111,11 zł oraz opłata z tytułu zwiększonego ryzyka w wysokości 861,11 zł. Pożyczkodawca zastrzegł sobie uprawnienie do naliczania odsetek od niespłaconego zadłużenia przeterminowanego według zmiennej stopy procentowej stanowiącej czterokrotność stopy procentowej kredytu lombardowego NBP, a także do wypowiedzenia umowy z zachowaniem 30-dniowego terminu wypowiedzenia w przypadku wystąpienia zaległości na dwóch ratach pożyczki.

(dowód: umowa ratalnej pożyczki gotówkowej wraz z załącznikami – k. 23-27)

Pismem z dnia 24 kwietnia 2015 roku, doręczonym w dniu 29 kwietnia 2015 roku, Prometeusz Kredyty wezwał J. Ż. do zapłaty kwoty 325,07 zł z tytułu przeterminowanego zadłużenia wynikającego z umowy pożyczki nr (...) w terminie 7 dni o daty otrzymania wezwania pod rygorem wypowiedzenia umowy.

(dowód: wypowiedzenie umowy z potwierdzeniem odbioru – k. 28-29)

Pismem z dnia 24 maja 2015 roku, doręczonym w dniu 1 czerwca 2015 roku, Prometeusz Kredyty z powodu wystąpienia zaległości w spłacie dwóch kolejnych rat pożyczki na kwotę 644,02 zł wypowiedział J. Ż. umowę pożyczki nr (...) z zachowaniem 30-dniowego terminu wypowiedzenia.

(dowód: wypowiedzenie umowy z potwierdzeniem odbioru – k. 30-31)

Funkcjonowanie i zachowanie J. Ż. wskutek przebytego w 2011 roku udaru mózgu uległo znaczącemu pogorszeniu. Od tego czasu występowały u niego cechy organicznego uszkodzenia mózgu, m.in. zaburzenia nastroju oraz objawy psychotyczne, w tym zaburzenia depresyjne. W ich wyniku J. Ż. przyjął, że musi rozdawać pieniądze innym ludziom, aby odkupić swoje winy, co świadczy o występowaniu choroby psychicznej w postaci zespołu urojeniowego-depresyjnego. Psychotyczna motywacja działań J. Ż. skutkowała zniesieniem możliwości dokonywania właściwej oceny swojej sytuacji, a co za tym idzie zniesieniem świadomości podejmowanych czynności prawnych. W konsekwencji J. Ż. w chwili zawarcia umowy pożyczki gotówkowej nr (...) z dnia 10 października 2014 roku na skutek choroby psychicznej był w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.

(dowód: pisemna opinia biegłego sądowego lekarza psychiatry R. W.– k. 134-149; pisemna opinia uzupełniająca biegłego sądowego – k. 172-173)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dokumentów, uznając je za zgodne z rzeczywistym stanem rzeczy, albowiem ich prawdziwość nie budziła wątpliwości i nie została zakwestionowana przez żadną ze stron.

W związku z tym, iż pomiędzy stronami postępowania sporna była okoliczność stanu psychicznego, w jakim się znajdował pozwany w chwili zawierania spornej umowy, Sąd na wniosek pozwanego postanowił dopuścić dowód z opinii biegłego sądowego lekarza psychiatry na okoliczność ustalenia czy pozwany w dacie zawarcia z powodem umowy pożyczki z dnia 10 października 2014 roku był w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenia woli.

Biegły psychiatra R. W. w opinii z dnia 17 lipca 2016 roku sporządzonej na podstawie dokumentacji medycznej zgromadzonej w aktach sprawy oraz badania pozwanego stwierdził, iż wskutek przebytego w 2011 roku udaru mózgu pozwany zapadł na chorobę psychiczną w postaci zespołu urojeniowego-depresyjnego. Biegły ocenił, iż w chwili zawarcia przedmiotowej umowy pożyczki z powodem pozwany na skutek ww. choroby psychicznej był w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.

Zarzuty do powyższej opinii zgłosił powód, wskazując, iż jest ona nieprzydatna, bowiem badanie pozwanego i wydanie na jej podstawie opinii przez biegłego zostało wykonane ponad 20 miesięcy po dniu zawarcia przez strony umowy, a co za tym idzie z uwagi na znaczny upływ czasu brak jest możliwości jednoznacznego stwierdzenia okoliczności istotnych dla toczącego się postępowania. Powód podniósł, iż pozwany w chwili zawierania umowy został prawidłowo poinformowany o wszelkich skutkach zaciągnięcia pożyczki, w tym jej niespłacenia w terminie, a pozwany zaakceptował warunki umowy pożyczki. Przy tym dokonał tego dobrowolnie i świadomie – nie był w żaden sposób do tego zmuszany ani nakłaniany. Podniósł także, iż kluczowym jest fakt, że pozwany nie został ubezwłasnowolniony (zarzuty – k. 160-163).

Wskutek powyższych zarzutów Sąd dopuścił dowód z uzupełniającej pisemnej opinii biegłego celem ustosunkowania się do zastrzeżeń zgłoszonych przez stronę powodową. Biegły w opinii uzupełniającej z dnia 14 listopada 2016 roku w całości podtrzymał wnioski pierwotnej opinii. Wskazał, iż opierał się nie tylko na badaniu powoda, ale także obszernej dokumentacji złożonej w aktach sprawy, której analiza pozwalała na wydanie opinii. Odnośnie pozostałych uwag powoda, podkreślił, iż w treści opinii nie wskazywał na brak możliwości pozwanego czytania tekstu ze zrozumieniem i nie odnosił się do poziomu jego rozwoju intelektualnego, przyczyną niezdolności do świadomego i swobodnego podjęcia decyzji oraz wyrażenia woli było nie upośledzenie umysłowe lecz choroba psychiczna. Wyjaśnił też, iż ubezwłasnowolnienie osoby badanej nie jest konieczne do stwierdzenia zaburzeń psychicznych i braku zdolności do swobodnego i świadomego podejmowania zobowiązań.

Powód w zarzutach do powyżej opisanej opinii uzupełniającej w całości podtrzymał zgłoszone uprzednio zastrzeżenia do opinii podstawowej. Nadto podniósł, iż biegły nie uwzględnił stanu psychicznego pozwanego w samym dniu podpisywania przez niego umowy, a opinia ogranicza się jedynie do ogólnych wskazań bez wyjaśnienia co kierowało pozwanym przy zawieraniu umowy. Wskazał także na brak spójności między wnioskami a badanym przez biegłego materiałem dowodowym (zarzuty k. 184-186).

W ocenie Sądu powyższe zarzuty do opinii biegłego sądowego nie zasługują na uwzględnienie. Opinia ta została wykonana w sposób rzetelny i profesjonalny, a biegły rzeczowo i wyczerpująco ustosunkował się do wszelkich zastrzeżeń podniesionych przez powoda. Podkreślić należy, co zostało wskazane przez biegłego, iż opinia została sporządzona nie tylko na podstawie badania pozwanego, ale przede wszystkim analizy dokumentacji medycznej, obejmującej okres od 2011 roku. Tym samym, zdaniem Sądu brak jest dostatecznych podstaw, aby kwestionować stanowisko biegłego, iż materiał ten, w połączeniu z badaniem pozwanego, był wystarczający do ustalenia stanu pozwanego, w którym znajdował się on w chwili zawierania umowy z powodem. Sąd nie doszukał się także rzekomych niespójności między wnioskami biegłego a materiałem dowodowym, które zresztą nie zostały przez powoda sprecyzowane.

Sąd uznał za w pełni przekonujące także wyjaśnienia biegłego odnoszące się do pozostałych zarzutów dotyczących stricte okoliczności zawarcia umowy. Podkreślić należy, iż bezprzedmiotowe w tym zakresie były twierdzenia powoda, że pozwany był prawidłowo poinformowany o skutkach i ryzykach związanych z zawarciem umowy, nie był do niczego zmuszany ani nakłaniany przez stronę pozwaną, sam przyszedł do biura powoda i dobrowolnie zaciągnął zobowiązanie. Po pierwsze, okoliczności te nie były kwestionowane przez pozwanego ani nie leżały u podstaw jego twierdzeń co do nieważności umowy. Po drugie, to, iż pozwany wiedział, iż zawiera umowę, znał jej treść, był prawidłowo poinformowany o skutkach jej podpisania oraz nie był nakłaniany ani przymuszany do zawarcia umowy nie miało żadnego wpływu na kondycję psychiczną pozwanego, w której znajdował się przy zawieraniu umowy. Stan ten – który jak jednoznacznie stwierdził biegły wyłączał swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli – spowodowany był bowiem czynnikiem całkowicie niezależnym od zachowania powoda, tj. chorobą psychiczną pozwanego. W konsekwencji Sąd uznał przedmiotową opinię biegłego za miarodajną i pełnowartościową, opierając rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie o zawarte w niej wnioski.

Sąd postanowił oddalić wniosek dowodowy strony powodowej o przeprowadzenie dowodu z historii windykacji prowadzonej w stosunku do pozwanego, dokument ten nie został bowiem ostatecznie przedłożony do akt sprawy przez powoda.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo podlegało w całości oddaleniu.

W niniejszej sprawie strona powodowa domagała się od pozwanej, spłaty zadłużenia wynikającego z zawartej między stronami umowy pożyczki. Strona pozwana nie kwestionowała faktu podpisania dokumentu pożyczki, podniosła natomiast, iż pozwany w chwili składania swojego podpisu na tymże dokumencie znajdował się z powodu choroby psychicznej w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.

Pozwany twierdził zatem, iż zaistniały przesłanki wskazane w art. 82 k.c., skutkujące nieważnością umowy zawartej przez strony. Stosownie do treści tego przepisu nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych.

Przy tym wskazane w art. 82 k.c. stany muszą występować w chwili składania oświadczenia woli. Samo wykazanie, że oświadczający był dotknięty chorobą psychiczną nie wystarcza jeszcze dla uznania jego oświadczenia woli za nieważne (por. Lewaszkiewicz-Petrykowska Biruta [w:] Księżak Paweł (red.), Pyziak-Szafnicka Małgorzata (red.) Kodeks cywilny. Komentarz. Część ogólna, LEX 2016).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, stwierdzić należy, iż strona pozwana wykazała, że w chwili podpisywania umowy pożyczki w dniu 10 października 2014 roku pozwany znajdował się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.

Z dowodów zgromadzonych w sprawie – dokumentacji medycznej i opinii biegłego sądowego – wynika, iż pozwany wskutek przebytego w 2011 roku udaru mózgu w okresie, w którym zaciągnął sporną pożyczkę, cierpiał na zaburzenia psychiczne w postaci zespołu urojeniowo-depresyjnego. Przejawiały się one w szczególności tym, iż pozwany czuł wewnętrzny nakaz rozdawania pieniędzy innym osobom. W tym celu zadłużał się, nie bacząc na związane z tym konsekwencje. Jak jednoznacznie ustalił biegły, motywacja działań pozwanego była więc psychotyczna i skutkowała zniesieniem możliwości dokonywania właściwej i racjonalnej oceny sytuacji, a co za tym idzie zniesieniem świadomości podejmowanych czynności prawnych. W konsekwencji uznać należało, iż J. Ż. w chwili zawarcia umowy pożyczki był w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji oraz wyrażenie woli.

Zważyć kolejno należy, iż nieważność czynności prawnej przynosi skutek ex tunc tj. od momentu jej dokonania czynność prawna jest nieważna. Jeżeli więc uznać, iż w przedmiotowej sprawie zaistniały przesłanki z art. 82 k.c., to umowa dotknięta była ową nieważnością już w chwili jej zawarcia i nie wywołuje tym samym żadnych skutków prawnych.

Mając na uwadze powyższe, należy stwierdzić, iż powództwo – jako wywiedzione i oparte na nieważnej czynności prawnej – jest bezzasadne, a tym samym podlega oddaleniu.

Podkreślenia wymaga przy tym, że strona powodowa, reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, konsekwentnie w toku procesu opierała swe żądanie na tej podstawie faktycznej, iż strony wiązała ważna umowa. W rezultacie, wobec braku zgłoszenia żądania alternatywnego czy też braku zmiany powództwa na roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia- świadczenia nienależnego, Sąd zobowiązany był wydać rozstrzygnięcie w zakresie roszczenia zgłoszonego w pozwie mając na uwadze jednoznaczną treść art. 321§ 1 k.p.c..

Mając na względzie powyższe, Sąd orzekł jak w sentencji uzasadnianego wyroku.

Podstawę orzeczenia o kosztach sądowych w niniejszej sprawie stanowił art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2016 r. poz. 623 t.j.; dalej jako u.k.s.c.) w zw. z art. 98 k.p.c. ustanawiającym zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. W konsekwencji uwzględnienia powództwa w całości, stroną przegrywającą proces w niniejszej sprawie była strona powodowa i to ona powinna była ponieść w całości koszty postępowania.

W toku postępowania z sum Skarbu Państwa tymczasowo wyłożona została na poczet wynagrodzenia biegłego sądowego R. W. łączna kwota 982,46 zł – w tym 785,97 zł z tytułu sporządzenia pisemnej opinii (k. 154) oraz 196,49 zł z tytułu sporządzenia pisemnej opinii uzupełniającej (k. 178).

Zgodnie z art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych jeżeli przepisy ustawy przewidują obowiązek działania i dokonywania czynności połączonej z wydatkami z urzędu, sąd zarządzi wykonanie tej czynności, a kwotę potrzebną na ich pokrycie wykłada tymczasowo Skarb Państwa. Dotyczy to także dopuszczenia i przeprowadzenia przez sąd z urzędu dowodu niewskazanego przez stronę. Przy tym, zgodnie z ust. 2 tego przepisu, w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie sąd orzeka o poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa wydatkach, stosując odpowiednio przepisy art. 113.

Stosownie zaś do treści art. 113 ust. 1 u.k.s.c. kosztami sądowymi, których strona nie miała obowiązku uiścić lub których nie miał obowiązku uiścić kurator albo prokurator, sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży przeciwnika, jeżeli istnieją do tego podstawy, przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu.

Wobec powyższego stosownie do rozstrzygnięcia o kosztach procesu Sąd nakazał pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla W. M.w W. kwotę 982,46 zł tytułem zwrotu wydatków uiszczonych tymczasowo z sum Skarbu Państwa.

Mając na względzie powyższe, Sąd orzekł jak w punkcie 2. uzasadnianego wyroku.