Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 05 grudnia 2018 roku (data prezentaty) małoletnia Z. O. reprezentowana przez przedstawicielkę ustawową B. O. wniosła o zasądzenie od pozwanej B. G. alimentów w kwocie po 700 zł miesięcznie płatnych do 10-tego dnia każdego miesiąca do rąk przedstawicielki ustawowej (k. 4-5v).

W odpowiedzi na pozew z dnia 30 stycznia 2019 roku (data prezentaty) pozwana B. G. wnosiła o oddalenie powództwa w całości (k. 130-130v).

S ąd ustalił następujący stan faktyczny:

Małoletnia Z. O. urodziła się (...) w P.. Jest dzieckiem pochodzącym z nieformalnego związku (...).

Wyrokiem Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w W. V Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 21 maja 2013 roku wydanym w sprawie V RC 143/13 ustalono ojcostwo małoletniej, pozbawiono ojca władzy rodzicielskiej oraz zasądzono na rzecz małoletniej alimenty od P. G. w kwocie po 400 zł miesięcznie (k. 6-6v).

Wyrokiem Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w W. V Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 29 maja 2015 roku wydanym w sprawie V RC 836/14 podwyższono zasądzone od P. G. alimenty do kwoty po 700 zł miesięcznie (k. 7-7v).

Ojciec małoletniej nie uiszcza na jej rzecz zasądzonych alimentów, środki w wysokości po 500 zł miesięcznie wypłaca Fundusz Alimentacyjny do rąk przedstawicielki ustawowej, gdyż egzekucja względem ojca dziecka okazała się bezskuteczna (k. 8, 10). Wobec P. G. toczyło się postępowanie w sprawie uchylania się od wykonywania ciążącego na ojcu obowiązku opieki poprzez niełożenie na utrzymanie małoletniej w okresie od 29.05.2015 roku do 25.09.2017 roku, które następnie zostało umorzone (k. 9).

Małoletnia uczęszczała do Niepublicznego Przedszkola (...), gdzie czesne wynosiło po 1.000 zł miesięcznie. Placówka byłą czynna w godzinach 7.15-17.15 (k. 17). W bieżącym roku szkolnym uczęszcza do publicznej „zerówki”, zazwyczaj w godzinach 9.00-15.00.

Dziewczynka ma zdiagnozowany autyzm, w związku z czym wymaga specjalistycznej opieki i terapii, co generuje dodatkowe koszty. Orzeczeniem z dnia 18 września 2018 roku zaliczono małoletnią do osób niepełnosprawnych do dnia 15 października 2023 roku. Pozostaje pod regularną opieką lekarzy specjalistów neurologa, immunologa, gastrologa, genetyka w ramach wizyt w (...). Pozostaje na diecie bezglutenowej i bezmlecznej.

Zamieszkuje wraz z matką w lokalu komunalnym, którego miesięczny czynsz wynosi 312,88 zł.

Małoletnia wraz z matką pozostają pod opieką (...) M. (k. 36). Korzystają z pomocy społecznej: prawa do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, zasiłków celowych, opłat za terapie, zasiłków rodzinnych (zasiłek wychowawczy 500 zł, zasiłek rodzinny 124 zł, dodatek z tytułu rehabilitacji 110 zł, zasiłek pielęgnacyjny 153 zł). W czerwcu 2018 roku małoletnia brała udział w turnusie rehabilitacyjnym w U., którego odpłatność wyniosła 442 zł (k. 76v). W 2019 roku również została zakwalifikowana na turnus rehabilitacyjny z PFRON-u, koszt po dofinansowaniu to 400 złotych (k. 207). Raz w tygodniu dziecko bierze udział w zajęciach treningu umiejętności społecznych z elementami dogoterapii (k. 94). Dziewczynka jest podopieczną fundacji ZDROWIE, w ramach której ma zapewnione zajęcia ruchowe w wymiarze 5 godzin tygodniowo. Małoletnia pozostaje pod opieką Fundacji (...) z Pomocą” z tytułu czego uszykuje rocznie wsparcie w wysokości około 300-350 zł. W roku 2019 pozyskała również wsparcie z Fundacji (...) w wysokości 1500 złotych, dzięki czemu skorzystała z cyklu terapii T..

Ogólne koszty utrzymania małoletniej wynoszą obecnie około 1950 złotych miesięcznie, w tym: ½ kosztów mieszkania (w tym gaz, prąd, wywóz nieczystości) – ok. 200 złotych, wyżywienie ok. 500 złotych, odzież i obuwie ok. 75 złotych, środki higieny i czystości ok. 40 złotych, leki około 100 złotych, wydatki szkolne ok. 50 złotych (ok. 600 złotych w skali roku), zajęcia dodatkowe (integracja sensoryczna) ok. 100 złotych, terapia T. ok. 350 złotych, wakacje ok. 150 złotych (ok. 1800 w skali roku, przy uwzględnieniu dofinansowań do niektórych wyjazdów), remont i dostosowanie mieszkania do potrzeb dziecka niepełnosprawnego ok. 200 złotych (ok. 2400 w skali roku), zabawki i rozrywka ok. 150 złotych.

Matka małoletniej B. O. urodziła się (...).

W PIT-37 za 2018 rok wykazała dochód w kwocie 00,00 zł (k. 139-141).

Po utracie świadczenia pielęgnacyjnego na małoletnią, wykonywała pracę w ramach umowy zlecenia przy wprowadzaniu faktur sprzedażowych za wynagrodzeniem 300 zł brutto za godzinę (k. 195). Wskazywała, że ta praca zajmowała jej około 10-15 godzin miesięcznie (k. 205v). Od sierpnia 2019 roku matka małoletniej pozostaje ponownie na świadczeniu pielęgnacyjnym na córkę uzyskując z tego tytułu dochód miesięczny w kwocie 1.570 zł netto miesięcznie.

Niezbędne koszty utrzymania matki małoletniej wynoszą około 1200 złotych miesięcznie, w tym: udział w kosztach utrzymania mieszkania: ok. 200 złotych, wyżywienie: ok. 500 złotych, odzież i obuwie ok. 100 złotych, środki higieny i czystości, kosmetyki ok. 80 złotych, chemia gospodarcza ok. 30 złotych, remonty i wyposażenie mieszkania ok. 50 złotych, wyjazdy wakacyjne, rozrywka ok. 200 złotych.

Rodzina przedstawicielki ustawowej mieszka poza W. i nie wspiera jej w opiece i utrzymaniu małoletniej. Matka małoletniej nie utrzymuje kontaktu ze swoim ojcem i siostrą.

Pozwana B. G. urodziła się (...).

Posiada orzeczenie o zaliczeniu jej do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności (k. 131).

Utrzymuje się ze świadczenia renty rodzinnej w kwocie około 2.500 zł netto miesięcznie (k. 132). W PIT-40A za 2016 rok uzyskała dochód w kwocie 31.181,44 zł (k. 133). W PIT-37 za 2018 rok wykazała dochód w kwocie 32.109,26 zł (k. 172-176).

Zamieszkuje w P., razem z synem P. G. (ojcem małoletniej), w domu stanowiącym jej własność w 1/2. Podnosiła, że jej syn jest osobą całkowicie niezdolną do pracy z uwagi na chorobę afektywną dwubiegunową i pozostaje na rencie.

Ma matkę, która ma 105 lat i zamieszkuje samodzielnie w domu stanowiącym własność starszego syna pozwanej, który otrzymał w darowiźnie od babki i matki.

Jest osobą po operacji tarczycy, leczy się w tym kierunku, ma również problemy kardiologiczne, miesięcznie na leki wydaje około 300 zł. Ma również problemy związane z stawem biodrowym, wymaga stałych rehabilitacji, które odbywa 3 razy w tygodniu przy czym za każdą wizytę płaci 50 zł.

Niezbędne koszty utrzymania pozwanej wynoszą około 2300 złotych miesięcznie, w tym: wyżywienie – 600 zł, chemia – 50 zł, kosmetyki – 20 zł, media (w tym średniomiesięcznie ogrzewanie domu) – 800 zł, odzież i obuwie – 100 zł, leki i wizyty lekarskie – ok. 350 zł, rehabilitacja (w skali roku, z uwzględnieniem rehabilitacji pokrywanej ze środków z NFZ w miejsce rehabilitacji płatnej) – 400 zł, rozrywka – ok. 100 zł.

S ąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, w tym w szczególności z przesłuchania przedstawicielki ustawowej B. O. (k. 205v-207, 268-269), pozwanej B. G. (k. 243-244), a także pozostałych dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy.

Sąd nie oparł swoich ustaleń na podstawie dokumentu przedłożonego przez stronę powodową potwierdzającego rzekome dochody miesięczne przedstawicielki ustawowej z tytułu umowy zlecenia w okresie kiedy podejmowała ona aktywność zawodową, gdyż dokument ten pozostaje w sprzeczności ze wskazaną na umowie zleceniu stawką godzinową płacy za pracę i twierdzeniami przedstawicielki co do ilości miesięcznej przepracowywanych godzin. Podkreślić należy, że treść dokumentu w żaden sposób nie przystaje do pozostałego materiału dowodowego (k. 195, 198, 205v).

Sąd nie uznał wiarygodności złożonych w sprawie dokumentów w postaci kserokopii paragonów. Paragon bowiem nie zawiera określenia podmiotu, który dokonuje zakupu, i nie określa, na czyją rzecz dany zakup jest dokonany. Stanowią one jedynie dowód dokonania zakupu określonego towaru albo usługi za oznaczoną kwotę, natomiast same w sobie nie świadczą o poniesieniu przez któregoś z rodziców wydatku na rzecz małoletniej.

S ąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługuje na częściowe uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 133 § 1 i 2 k.r.o. rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Poza powyższym wypadkiem uprawiony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku.

Zgodnie z treścią art. 135 § 1 k.r.o. zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.

Zgodnie z treścią art. 128 i 129 k.r.o. obowiązek alimentacyjny obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo; zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem; jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych – obciąża bliższych stopniem przed dalszymi. Krewnych w tym samym stopniu obciąża obowiązek alimentacyjny w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym.

Obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności, zgodnie z treścią art. 132 k.r.o., powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności albo gdy osoba nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami. Dopiero wówczas wchodzi subsydiarny obowiązek dalszych krewnych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1974 r., III CRN 66/74).

Bezspornie pozwana – jako babka ojczysta – należy do kręgu osób zobowiązanych do alimentacji w dalszej kolejności, w rozumieniu wyżej powołanych przepisów. Obowiązek alimentacyjny babki nie polega wszakże na przerzuceniu na nią niespełnionego obowiązku alimentacyjnego ojca małoletniej powódki. Babka może być zobowiązana tylko do takich świadczeń, na jakie pozwalają jej możliwości majątkowe, przy uwzględnieniu usprawiedliwionych potrzeb dziecka. Jeżeli ojciec dziecka nie jest w stanie wypełnić swego obowiązku alimentacyjnego to obowiązek ten przechodzi przede wszystkim na matkę dziecka. Dopiero w sytuacji, gdyby matka dziecka nie mogła wykonać tego obowiązku w całości lub w części, wówczas zobowiązani będą w tej samej kolejności dziadkowie ojczyści, na równi z dziadkami macierzystymi.

Na gruncie niniejszego postępowania Sąd miał na uwadze, że małoletnia jako dziecko niepełnosprawne, autystyczne, wymaga specjalistycznych terapii, regularnych wizyt lekarskich i znacznych nakładów nie tylko finansowych, ale również z wiązanych z bezpośrednią opieką nad dzieckiem, co w całości spoczywa na matce małoletniej.

Sąd znaczną część kosztów utrzymania małoletniej i jej matki ustalił na podstawie zasad doświadczenia życiowego (w szczególności: wyżywienie, odzież i ubranie, wakacje, zabawki, rozrywka) wobec faktu, że dostarczony materiał dowodowy nie pozwolił na szczegółowe odtworzenie wysokości tych wydatków, a niewątpliwe jest, że są i muszą być ponoszone. Sąd zweryfikował koszty wyżywienia uznając, że kwota 700 złotych miesięcznie dla 7-8 letniego dziecka nawet przyjmując szczególną dietę, jest wygórowana. Zwłaszcza w kontekście poziomu życia małoletniej i jej matki oraz potwierdzenia przez matkę małoletniej, że część specjalistycznej żywności wytwarzana jest w domu po niższych kosztach niż zakup gotowego produktu. Sąd nie uznał za usprawiedliwiony koszt niepublicznego przedszkola (ponoszony przez znaczną część postępowania), albowiem matka małoletniej nie wykazała, by nie istniała możliwość skierowania małoletniej do przedszkola publicznego, specjalnego lub integracyjnego, a koszt 1000 złotych (sięgający 1/3 dochodów gospodarstwa domowego) jest nieadekwatny do poziomu życia małoletniej i jej matki.

W ocenie Sądu możliwości zarobkowe matki małoletniej wyznacza kwota świadczenia pielęgnacyjnego. Nie można bowiem wymagać, by matka poszukiwała pracy, gdyż wykonywanie obowiązków zawodowych zmniejszyłoby możliwości sprawowania opieki nad małoletnią. Przepisy prawa na dzień dzisiejszy wykluczają zaś możliwość wykonywania pracy zarobkowej w jakimkolwiek wymiarze i jednocześnie pobieranie świadczenia pielęgnacyjnego. Wybór pozostawiany jest rodzicowi, dlatego nie można czynić matce małoletniej zarzutu, iż nie pracuje zarobkowo. Nie zostało zaś wykazane, by mogła ona uzyskiwać z pracy zarobkowej w ograniczonym wymiarze czasu (pozwalającym na godzenie pracy i opieki nad córką) dochód na tyle wysoki, że finansowo korzystna byłaby rezygnacja ze świadczenia pielęgnacyjnego na rzecz pracy zawodowej.

Całość dochodów gospodarstwa domowego wynosi, przy uwzględnieniu wszystkich świadczeń, w tym z Funduszu Alimentacyjnego, około 2950 złotych. Wobec powyższego, w ocenie Sądu małoletnia powódka znajduje się w niedostatku, albowiem suma środków finansowych uzyskiwanych przez nią i matkę nie wystarcza na pokrycie niezbędnych kosztów utrzymania wymienionych. Należy bowiem mieć na względzie, że matka małoletniej oprócz potrzeb dziecka musi pokrywać również swoje koszty utrzymania przynajmniej w minimalnym zakresie, co również generuje comiesięczne koszty. Łączne niezbędne koszty utrzymania małoletniej i jej matki wynoszą zaś około 3150 złotych miesięcznie.

Odnosząc się do sytuacji pozwanej Sąd miał na uwadze, że obecnie jest to osoba schorowana, starsza, która sama wymaga regularnego leczenia i wsparcia. Jednakże uzyskując dochód w kwocie około 2.500 zł netto miesięcznie na bieżące utrzymanie przeznacza kwotę około 2.400 zł miesięcznie. Wobec powyższego Sąd uznał, że pozwana może przeznaczać kwotę 100 złotych miesięcznie na utrzymanie małoletniej powódki bez uszczerbku dla swojego niezbędnego utrzymania.

Przyznana kwota wprawdzie nie doprowadzi do usunięcia stanu niedostatku po stronie małoletniej, jednakże zasądzenie alimentów w wyższej kwocie narażałoby pozwaną na popadnięcie w niedostatek. Strona powodowa winna rozważyć inne sposoby usunięcia stanu niedostatku, jak zwrócenie się o wsparcie do osób obowiązanych do alimentacji ze strony matki małoletniej lub zintensyfikowanie wysiłków w celu uzyskania wsparcia ze strony organizacji charytatywnych. W świetle doświadczenia życiowego uznać bowiem należy, że wysokość pozyskiwanego przez matkę powódki wsparcia, w szczególności z fundacji gromadzącej na subkoncie małoletniej środki z odpisu 1% i darowizn wskazuje na niewielkie zaangażowanie w tym kierunku. Czemu nie przeczy również matka powódki podając, że nie wydrukowała ulotek z apelem o wsparcie, nie mówiąc o ich roznoszeniu czy rozsyłaniu. Zważywszy na fakt, że obecnie małoletnia chodzi do szkoły na 4-6 godzin dziennie, matka mogłaby w tym czasie pogodzić niezbędne obowiązki domowe ze staraniami o zwiększoną pomoc. Ewentualnie, bazując na doświadczeniu zawodowym, podjąć się poszukiwania pracy, celem weryfikacji, czy nie udałoby się jej znaleźć zatrudnienia choćby w wymiarze połowy lub poniżej połowy etatu, z którego mogłaby osiągnąć dochód wyższy niż świadczenie pielęgnacyjne.

Mając na uwadze, że powództwo zostało uwzględnione w części, Sąd na podstawie art. 100 kpc zniósł wzajemnie między stronami koszty procesu. Nieuiszczone koszty sądowe Sąd przejął na rachunek Skarbu Państwa, na podstawie art. 113 ust. 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, w szczególności uznając za niecelowe obciążanie pozwanej częścią opłaty proporcjonalną do części, w jakiej przegrała proces, mając na względzie jej trudną sytuację osobistą (zaawansowany wiek, opieka nad matką i chorym synem) a także obowiązek uiszczenia świadczeń alimentacyjnych orzeczonych niniejszym wyrokiem za okres wstecz od 5 grudnia 2018 r. co wywoła jednorazowe lecz stosunkowo znaczne obciążenie finansowe.