Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 30 marca 2018 r.

Pozwem z dnia 14 września 2017r. powód T. K. , reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł o zasądzenie od pozwanej V. Ż. Spółka Akcyjna V. G.kwoty 7493,47 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi za okres od dnia 19 stycznia 2017r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu.

Uzasadniając żądanie pozwu powód wskazał, że zawarł z pozwaną umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym ze składką regularną M. (...) potwierdzoną polisą o numerze (...). Prawa i obowiązki wynikające z zawartej umowy zostały określone m.in. w Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia (dalej: OWU). Umowa została rozwiązana. W następstwie tego pozwana zatrzymała z rachunku polisowego powoda kwotę 7493,47 zł. Dochodzona w pozwie kwota stanowi kwotę, która bezpodstawnie została zatrzymana przez pozwaną spółkę tytułem swoistej sankcji/kary umownej za rozwiązanie umowy.

W ocenie powoda zapisy § 23 ust 5 i 6 OWU w zw. z załącznikiem nr 1, a więc zapisy umowne na podstawie których zostało wyliczone świadczenie wykupu, stanowią klauzule abuzywne w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. (pozew k. 1-8)

Pozwana w odpowiedzi na pozew z dnia 13 stycznia 2018r. (data nadania) wniosła o oddalenie powództwa w całości, a także o zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W pierwszej kolejności pozwana podniosła, że powód miał wiedzę o warunkach umowy ubezpieczenia, w tym o wysokości świadczenia wykupu, bowiem otrzymał OWU, co potwierdzają oświadczenia powoda złożone we wniosku o zawarcie przedmiotowej umowy, nadto przed zawarciem umowy i w jego trakcie korzystał z usług profesjonalnego doradcy finansowego, którego zadaniem było m.in. wyjaśnienie powodowi wszelkich wątpliwości związanych z treścią czy wykonywaniem umowy. Powód został również poinformowany, że przedterminowe rozwiązanie umowy ubezpieczenia wiąże się z uwzględnieniem przy wyliczaniu kwoty świadczenia wykupu kosztów pozwanej związanych z dystrybucją, zawarciem i wykonywaniem umowy, miał również świadomość, że zawiera umowę na 30 lat. Pozwana wskazała także, że powód nie zasługuje na miano przeciętnego konsumenta, rozważnego i ostrożnego, któremu należy przyznać ochronę prawną na podstawie art. 385 ¹ k.c., bowiem błędnie ocenił swoje plany inwestycyjne – zawierając umowę na 30 lat, wycofał się z inwestycji po 5 latach, powodując powstanie kosztów po stronie pozwanej, które nie zostaną pokryte z równomiernie opłacanych składek. Powód zamierzając systematycznie inwestować posiadane przez siebie środki miał możliwość rozporządzić nimi w inny sposób np. inwestując w fundusze inwestycyjne, jak również mógł rozporządzić swoimi środkami w ramach zawartych umów w sposób zapewniający większą swobodę w zarządzaniu nimi np. opłacając niższe składki. Powód miał ponadto możliwość odstąpić od umowy w terminie 30 dni, z czego w wyniku niedbalstwa nie skorzystał. Powyższe zdaniem pozwanej jest nadużyciem prawa przez powoda.

Zdaniem pozwanej, kwestionowane przez powoda postanowienie OWU nie może stanowić postanowienia niedozwolonego w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. z uwagi na fakt, że dotyczy świadczenia głównego pozwanej i jest sformułowane w sposób jednoznaczny, co więcej, postanowienie to nie narusza interesów powódki jako konsumenta, tym bardziej nie narusza ich w sposób rażący, a poza tym postanowienie to jest zgodne z dobrymi obyczajami. Pozwana podkreśliła, że wysokość świadczenia wykupu uzależniona jest od okresu trwania ochrony ubezpieczeniowej i pozostaje w korelacji z kosztami poniesionymi przez pozwaną w związku z wykonywaniem tej umowy. W ocenie pozwanej złożone powództwo ma na celu przerzucenie na pozwaną skutków finansowych decyzji powoda.

Z ostrożności procesowej pozwana podniosła, że powództwo może zostać uwzględnione jedynie do wysokości wynikającej z decyzji Prezesa UOKiK z dnia 15 marca 2016r., nr (...) oraz z porozumienia zawartego pomiędzy pozwaną a Prezesem UOKiK z dnia 19 grudnia 2016r., które wskazują dopuszczalny poziom świadczenia wykupu w umowach ubezpieczenia z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym.

Pozwana zakwestionowała także żądanie odsetek od dnia wskazanego w pozwie, wskazując, że odsetki należałoby liczyć najwcześniej od 31. dnia następującego po doręczeniu pozwanej odpisu pozwu. (odpowiedź na pozew k. 72-89)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 23 lipca 2011r. powód wystąpił do pozwanej z wnioskiem o zawarcie Umowy Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze składką Regularną (...). Zawarcie umowy między stronami zostało potwierdzone przez pozwaną wystawieniem polisy o numerze (...). Umowa została zawarta na okres 30 lat z okresem ubezpieczenia od dnia 30 sierpnia 2011r. do dnia 29 sierpnia 2041r. Składka regularna została ustalona na kwotę 250 zł miesięcznie. Składając wniosek, powód otrzymał i zapoznał się ze stanowiącymi integralną część umowy Ogólnymi Warunkami Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze składką Regularną (...) o indeksie (...) (zwane dalej OWU), Regulaminem Ubezpieczeniowych Funduszy Kapitałowych o indeksie (...)- (...), Wykazem Ubezpieczeniowych Funduszy Kapitałowych oraz innych Pozycji (...) oferowanych przez pozwaną o indeksie (...). (bezsporne; wniosek o zawarcie umowy k. 97-98; polisa k. 12)

OWU wraz z Załącznikiem nr 1 stanowiły integralną część umowy. § 3 OWU stanowił, iż przedmiotem umowy jest życie ubezpieczonego oraz inwestowanie środków pochodzących ze składek wpłacanych z tytułu umowy w ramach ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych w okresie na jaki umowa została zawarta. Celem umowy nie była realizacja zysków w krótkim horyzoncie czasowym. W myśl § 3 ust. 2 OWU zakres ubezpieczenia obejmował następujące zdarzenia ubezpieczeniowe: dożycie przez ubezpieczonego daty dożycia i śmierć ubezpieczonego w okresie ubezpieczenia. W pierwszym z tych przypadków ubezpieczyciel wypłacić miał świadczenie z tytułu dożycia. W przypadku drugiego zdarzenia wypłacie podlegało świadczenie z tytułu śmierci.

Zgodnie z § 10 ust. 1 OWU umowa ulegała rozwiązaniu m.in.:

-

wskutek jej rozwiązania przez ubezpieczającego – z dniem doręczenia do siedziby ubezpieczyciela pisemnego oświadczenia ubezpieczającego o rozwiązaniu (pkt 2);

-

wskutek niezapłacenia składki regularnej – z upływem ostatniego dnia 45-dniowego okresu, za który składka była należna (pkt 3);

-

wskutek wypłaty świadczenia wykupu – z dniem złożenia wniosku o całkowitą wypłatę świadczenia wykupu (pkt 6)

Ust. 4 ww. paragrafu stanowił, iż w przypadku przedterminowego rozwiązania umowy z przyczyn wskazanych powyżej wypłacana wartość świadczenia wykupu w zakresie wartości tzw. części bazowej rachunku uwzględnia jej pomniejszenie o koszty poniesione przez ubezpieczyciela związane z dystrybucją i wykonywaniem umowy oraz o koszty związane z prowadzoną przez ubezpieczyciela działalnością gospodarczą, które w związku z przedterminowym rozwiązaniem umowy nie mogłyby zostać pokryte z opłat, określonych w § 24 ust. 1 OWU, jakie byłyby pobierane przez ubezpieczyciela w trakcie trwania całego okresu, na jaki umowa została zawarta. Wypłacając świadczenie wykupu ubezpieczyciel nie nalicza ani nie potrąca z wypłacanego świadczenia jakiejkolwiek kary umownej lub odstępnego w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego, związanych z przedterminowym rozwiązaniem umowy.

Zgodnie z § 23 ust. 5 OWU wysokość świadczenia wykupu na dany dzień była równa wartości części wolnej rachunku oraz określonego procentu części bazowej rachunku, wskazanego w ust. 15 Załącznika nr 1 do OWU.

Tabela z ust. 15 Załącznika nr 1 do OWU określała procent tzw. części bazowej rachunku wypłacany ubezpieczającemu w przypadku odpisania jednostek funduszy z części bazowej rachunku w związku z całkowitą lub częściową wypłatą świadczenia wykupu od 2% - w przypadku 30-letniego okresu ubezpieczenia, gdy wypłata miała nastąpić w 1. lub 2. roku trwania umowy do 96% - w przypadku rozwiązania umowy w ostatnim roku jej trwania. W przypadku rozwiązania umowy w 6. roku jej trwania procent ten określony został na 44%. (OWU z Załącznikiem nr 1 k. 22032)

Przedmiotowa umowa uległa rozwiązaniu z dniem 14 grudnia 2016r., tj. w szóstym roku trwania umowy, na skutek niezapłacenia przez powoda składki regularnej. Wartość rachunku jednostek funduszy na dzień rozwiązania umowy wyniosła 13.381,20 zł. Suma wpłaconych składek wynosiła 15.500 zł. Powód otrzymał świadczenie wykupu w wysokości 5887,73 zł.

(pismo pozwanej k. 18; rozliczenie z tytułu umowy k. 19)

Pismem z dnia 28 listopada 2016r. pełnomocnik powoda wezwał pozwaną wypłaty całości środków zgromadzonych na rachunku polisy powoda – w terminie 3 dni od daty otrzymania wezwania, pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego. Pismem z dnia 31 stycznia 2017r. pozwana odmówiła zapłaty. (wezwania do zapłaty k. 13; pismo pozwanej k. 14-17)

Stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wymienionych wyżej dokumentów, których treść nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Ponadto fakty istotne dla rozstrzygnięcia były zasadniczo między stronami bezsporne.

Zeznania powoda (k. 102v-103) nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy – powód zeznał bowiem, że nie pamięta okoliczności zawarcia umowy ani informacji przekazanych mu przez agenta.

Sąd oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka R. O.. W ocenie Sądu dowód ten został zgłoszony celem wykazania okoliczności nie mających znaczenia dla rozstrzygnięcia lub bezspornych między stronami. Treść informacji jakie zostały udzielone powodowi przy zawieraniu umowy, wobec abuzywności postanowień umowy łączącej strony, nie miała znaczenia dla rozstrzygnięcia. Podkreślić należy, że powód nie powoływał się na to, aby miała zostać wprowadzona w błąd. Z kolei ocena czy postanowienia umowy stanowią klauzule abuzywne, dokonywana jest w oparciu przede wszystkim o treść ww. postanowień. Inaczej mówiąc nawet wykazanie, iż powód w pełni rozumiała warunki umowy nie wyłączałoby, co do zasady, możliwości uznania, iż zawierają one klauzule abuzywne. Brak było również podstaw do przeprowadzenia dowodu z zeznań świadka na okoliczność otrzymania przez powódkę OWU przed zawarciem umowy. Sąd bowiem przyjął, na podstawie wniosku zawarcie umowy, że powód przed zawarciem umowy otrzymał OWU i zapoznał się z ich treścią, co potwierdza jego oświadczenie zawarte we wniosku. Powód co prawda tej okoliczności nie pamiętał, jednakże jednocześnie oświadczył, że podpisy pod oświadczeniami znajdującymi się we wniosku należą do niego. Motywacja powoda jaka skłoniła go do zawarcia przedmiotowej umowy, a także to czy powód samodzielnie zdecydował o wysokości składki i długości trwania umowy ubezpieczenia nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

W niniejszej sprawie okolicznością bezsporną między stronami był fakt zawarcia i rozwiązania umowy ubezpieczenia na życie potwierdzonej polisą nr (...), jak również fakt otrzymania przez powoda jedynie części środków zgromadzonych na rachunku polisowym kwot. Istota sporu sprowadzała się natomiast do oceny zasadności zatrzymania przez pozwaną pozostałej części środków zgromadzonych na rachunku polisowym powoda na dzień rozwiązania umowy.

Analizowana w niniejszej sprawie umowa jest umową mieszaną, z elementami klasycznego modelu umowy ubezpieczenia na życie i postanowieniami charakterystycznymi dla umów, których celem jest inwestowanie kapitału. Nie ulega wątpliwości, że dominuje w niej aspekt kapitałowy polegający na alokowaniu składek wpłacanych przez ubezpieczonego na ubezpieczeniowe fundusze. Celem umowy było więc istnienie długotrwałego i stabilnego stosunku prawnego łączącego strony w celu zgromadzenia jak najwyższego kapitału i wygenerowanie możliwie najlepszego wyniku ekonomicznego, co zapewniało również wymierne korzyści ubezpieczycielowi, który w związku z tym pozostawał zainteresowany jak najdłuższym uiszczaniem przez ubezpieczonego składek w celu ich dalszego inwestowania.

Integralną część wskazanej umowy stanowiły Ogólne Warunki Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną M. (...) (OWU) - wzorzec umowny ustalony przez ubezpieczyciela, który w świetle art. 384 § 1 k.c. winien być doręczony powodowi przed zawarciem umowy, by go wiązał. W niniejszej sprawie otrzymanie przez powoda OWU przed zawarciem umowy było między stronami bezsporne.

W dalszej kolejności można było dokonać wykładni powyższych postanowień OWU pod kątem art. 385 ¹ k.c., który to przepis stanowi, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które nie zostały z nim indywidualnie uzgodnione, nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to jedynie postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Ustalenie, że poszczególne postanowienia OWU są postanowieniami niedozwolonymi, ma znaczenie ze względu na skutki prawne, jakie rodzi uznanie postanowienia umowy za abuzywne. Wówczas, zgodnie z art. 385 ¹ § 2 k.c., zamieszczona w umowie klauzula abuzywna, nie wiąże konsumenta, a strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Z art. 385 ¹ k.c. wynika, że możliwość uznania danego postanowienia umownego za niedozwolone i wyeliminowanie go z umowy zależy od spełnienia następujących przesłanek: postanowienie nie zostało uzgodnione indywidualnie, kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając interesy konsumenta, nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron, w tym ceny lub wynagrodzenia. Powyższe przesłanki muszą zostać spełnione łącznie.

W okolicznościach niniejszej sprawy bezspornym było, że przedmiotowa umowa ubezpieczenia została zawarta przez przedsiębiorcę (pozwaną) z konsumentem (powodem). Kwestionowane postanowienia OWU nie zostały z powodem uzgodnione indywidualnie. Zostały one bowiem zawarte we wzorcu umownym, jakim były Ogólne Warunki Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną M. (...). W konsekwencji, ponieważ postanowienia umowne będące przedmiotem analizy na gruncie rozpoznawanej sprawy stanowią postanowienia wzorca umownego, to obejmuje je domniemanie, że nie zostały uzgodnione indywidualnie, którego to domniemania pozwana nie wzruszyła. Podkreślić należy, że z § 1 ust. 3 OWU, ani też z rubryki nr 9 zawartej we wniosku, nie wynika aby postanowienia OWU były uzgodnione indywidualnie z powodem. W rubryce tej oraz w § 1 ust. 3 OWU przewidziano jedynie teoretyczną możliwość zawarcia umowy na warunkach odbiegających od OWU. Sama teoretyczna możliwość zmiany postanowień zawartych w OWU nie świadczy o tym, że postanowienia zawarte we wzorcu umownym, w tym zwłaszcza te dotyczące świadczenia wykupu, zostały indywidualnie uzgodnione z powodem.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie nie budzi wątpliwości, że świadczenie wykupu nie jest świadczeniem głównym. Wprawdzie ustawodawca nie określił, co należy rozumieć przez sformułowanie główne świadczenia stron, ale należy przyjąć, że są to takie elementy konstrukcyjne umowy, bez których uzgodnienia nie doszłoby do jej zawarcia. Innymi słowy chodzi o klauzule regulujące świadczenia typowe dla danego stosunku prawnego, stanowiące te jego elementy, które konstytuują istotę danego porozumienia. Sąd orzekający w pełni zgadza się z argumentacją zawartą w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2007 roku, że brzmienie art. 385 ^{( 1)} k.c. nie pozwala na szeroką interpretację formuły postanowień określających główne świadczenia stron i z tego powodu postuluje się, aby sformułowanie to rozumieć wąsko i wszelkie wątpliwości rozstrzygać na rzecz objęcia klauzuli kontrolą merytoryczną, z uwagi na to, że przyporządkowanie danego świadczenia jako świadczenia głównego, skutkuje wyłączeniem zapisów dotyczących tego świadczenia spod mechanizmu kontroli (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2007 r., III CZP 62/07, OSNC 2008/7-8/87, a także wyrok TSUE C-143/13, wyrok TSUE C-96/14).

Analizowana w niniejszej sprawie umowa jest umową mieszaną z elementami klasycznego modelu umowy ubezpieczenia na życie i postanowieniami charakterystycznymi dla umów, których celem jest inwestowanie kapitału. Niezależnie od tego, który komponent umowy uznać za przeważający, stwierdzić należy, że wypłata świadczenia wykupu w razie zakończenia stosunku prawnego nie stanowi elementu, bez którego stosunek ten nie mógłby zaistnieć, bez względu na systematykę OWU. Na tle przedstawionego do oceny stosunku prawnego takimi postanowieniami są: ze strony pozwanej - świadczenie ochrony ubezpieczeniowej i spełnienie świadczenia w określonej wysokości w razie zajścia określonego w umowie zdarzenia zgodnie z § 3 OWU oraz inwestowanie zgromadzonych środków w jednostki uczestnictwa ubezpieczeniowych funduszy inwestycyjnych, a także – ze strony powoda – zapłata ekwiwalentu za świadczone przez pozwaną usługi.

Świadczenie wykupu ma charakter świadczenia ubocznego. Jego celem, w zamyśle, jest zabezpieczenie interesów ubezpieczyciela, gdyby doszło do przedwczesnego, z jego punktu widzenia, zakończenia stosunku prawnego. Świadczenie takie, przewidziane na wypadek rozwiązania umowy w określonym czasie, nie może zatem zostać uznane za główny przedmiot stosunku umownego stron. Przyjęcie, że w niniejszej sprawie świadczenie wykupu stanowi główne świadczenie stron, oznaczałoby, że celem umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym byłoby to, aby konsument mógł ją rozwiązać przed terminem i skorzystać z wypłaty świadczenia wykupu. Takie podejście jest irracjonalne, gdyż konsument w momencie zawierania umowy na czas określony, umowy długoterminowej, nie ma na celu jej wcześniejszego rozwiązania. Taki zamiar pojawia się dopiero w późniejszym etapie wykonania umowy, np. w momencie, w którym zgromadzony kapitał nie przynosi zysku, a bieżące opłaty pobierane przez ubezpieczyciela powodują dodatkowe straty.

Ponadto świadczenie wykupu pełni rolę analogiczną do opłaty likwidacyjnej, a jedyna różnica polega na tym, że opłata likwidacyjna to procent zgromadzonego kapitału, którego ubezpieczyciel nie wypłaca ubezpieczonemu, a świadczenie wykupu, to określony procent kapitału, który ubezpieczyciel wypłaca, pozostawiając sobie pozostałą część jako opłatę za to, że doszło do rozwiązania umowy przed upływem terminu, na jaki umowa została zawarta.

Mając zatem na uwadze powyższe, kwestionowane postanowienia OWU podlegały kontroli pod kątem ich abuzywności z uwagi na to, że nie dotyczą one świadczenia głównego. Na marginesie trzeba dodać, że nawet jeśliby przyjąć, iż świadczenie wykupu stanowi główne świadczenie stron, to postanowienie umowne je kształtujące musiałoby być sformułowane w sposób jednoznaczny, by nie podlegać tej kontroli. Trudno natomiast uznać, że definicja świadczenia wykupu zawarta w § 2 pkt 25 w zw. z § 23 ust. 5 i 6 OWU w połączeniu z pkt 15 załącznika nr 1 i w oparciu o zawartą w załączniku nr 1 tabelę odwołującą się ponadto do definicji wskazanych w § 2 pkt 3, 4, 12, 20, 25, 33 i 34 OWU jest sformułowana w sposób jednoznaczny i nieskomplikowany. Jak bowiem słusznie wskazał w swym wyroku z dnia 23 kwietnia 2015 r. Trybunał Sprawiedliwości UE wymóg przejrzystości warunków umownych wprowadzony przez dyrektywę 93/13 nie może zostać zawężony do ich zrozumiałości pod względem formalnym i gramatycznym. Przeciwnie, ponieważ ustanowiony przez dyrektywę 93/13 system ochrony opiera się na założeniu, iż konsument jest stroną słabszą niż przedsiębiorca wymóg przejrzystości musi podlegać wykładni rozszerzającej (wyrok TSUE C-96/14). Oceny tej nie zmienia to, że w analizowanym przypadku powód zrozumiał treść OWU i treść zapisów dotyczących świadczenia wykupu. Ocena, czy sporne postanowienie jest jednoznaczne, nie jest uzależniona od tego jak konkretny konsument rozumie jego treść.

Zdaniem Sądu określony w tabeli – w załączniku nr 1 OWU (pkt 15) – zapis dotyczący procentu części bazowej rachunku wypłacanego ubezpieczającemu w związku z całkowitą lub częściową wypłatą świadczenia w zw. z § 23 ust. 5-6 OWU kształtuje prawa i obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Interes konsumenta należy rozumieć szeroko, nie tylko jako interes ekonomiczny, ale też jako każdy inny (nawet niewymierny) interes. Natomiast ocena zachowań w świetle dobrych obyczajów następuje najczęściej poprzez odwołanie się do takich wartości jak: szacunek wobec partnera, uczciwość, szczerość, zaufanie, lojalność, rzetelność i fachowość. Zatem postanowienia umów, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta, nie pozwalając na realizację tych wartości, uznawane są za sprzeczne z dobrymi obyczajami. Tak również kwalifikowane są wszelkie postanowienia, które zmierzają do naruszenia równorzędności stron stosunku, nierównomiernie rozkładając uprawnienia i obowiązki między partnerami umowy. Brak równowagi kontraktowej jest bowiem jednym z podstawowych przejawów naruszenia dobrych obyczajów.

W świetle powyższego Sąd uznał przedmiotowe postanowienia OWU za niezgodne z dobrymi obyczajami, gdyż naruszały one zasadę lojalności przedsiębiorcy wobec konsumenta wymagającą konstruowania jasnych i przejrzystych postanowień umownych. Wskazane postanowienia umowne rażąco naruszają interes konsumenta, gdyż prowadzą również do zachwiania równowagi kontraktowej stron poprzez nierówne rozłożenie obowiązków. W przypadku powoda, pozwana zatrzymała 56% środków zgromadzonych na rachunku polisy. Wskazać ponadto należy, że takie ukształtowanie wysokości świadczenia wykupu, a tym samym zatrzymania części wartości części bazowej rachunku przez pozwaną, leży wyłącznie w interesie strony pozwanej i nie przewiduje tożsamej „sankcji” w sytuacji rozwiązania umowy przez stronę pozwaną. Tym samym brak jest równości w kształtowaniu uprawnień i obowiązków wynikających z umowy dla obu jej stron. Takie brzmienie wskazanych postanowień nie uwzględnia i nie zabezpiecza interesu powoda, jako słabszej strony umowy, co nie znajduje żadnego uzasadnienia i prowadzi do ukształtowania stosunku zobowiązaniowego w sposób nierównorzędny i rażąco niekorzystny.

Nie sposób również podzielić poglądu pozwanej, że wypłata świadczenia wykupu w przewidzianej w załączniku do OWU wysokości usprawiedliwiona jest znacznymi kosztami zawarcia umowy ponoszonymi przez towarzystwo ubezpieczeń, jak stanowi § 10 ust. 4 OWU. Należy wskazać na brzmienie § 24 OWU, z którego wynika, że pozwana pobiera w trakcie trwania umowy opłaty o różnym charakterze, które mają za zadanie rekompensować koszty dystrybucji danej umowy. Pozwana pobiera bowiem opłatę wstępną, za udzielenie tymczasowej ochrony ubezpieczeniowej, za ryzyko, administracyjną, za zarządzanie aktywami rachunku jednostek funduszy, za zarządzanie aktywami portfeli modelowych, operacyjną oraz inne opłaty z tytułu dodatkowych usług oferowanych przez ubezpieczyciela związanych z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi, określone w szczegółowych regulaminach. Należy zwrócić uwagę, że pozwana wskazuje, iż poniosła wysokie koszty, w tym koszty prowizji agenta ubezpieczeniowego. Są to natomiast koszty, jakie pozwana poniosła w związku z tym, że powód dał się przekonać do oferowanego produktu. Koszty te więc nie są w istocie kosztami wykonania umowy i świadczonej usługi, lecz kosztami poniesionym przez pozwaną, by przekonać powoda do zawarcia umowy. Tak więc nie jest to koszt związany ani z ryzykiem ubezpieczeniowym, ani z zarządzaniem jednostkami uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, co stanowi świadczenie pozwanej, lecz koszt prowadzący do zawarcia umowy. Nie ma podstawy, by takimi kosztami był obciążony powód. Pozwana jako podmiot prowadzący działalność gospodarczą ma prawo do pokrycia kosztów działalności ze składek ubezpieczeniowych. Powyższe nie oznacza jednak, że pozwana może zatrzymać część kapitału, nie pozostającą w związku z rzeczywistymi kosztami likwidacji umowy. Takie rozwiązanie prowadzi bowiem do przerzucenia na powoda całego ryzyka związanego z prowadzeniem w tym zakresie działalności gospodarczej przez pozwaną i przez to do obciążenia powoda w sposób nieproporcjonalny do oferowanych mu korzyści.

Pozwana powołała się również na przewidziany w art. 18 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz.U. z 2015 r., poz. 1206 ze zm. – ustawa ta obowiązywała przed 1 stycznia 2016 r.) obowiązek prowadzenia działalności w sposób rentowny. Wskazać w tym miejscu jednak należy, że przywołany przez pozwaną przepis odnosi się wyłącznie do zasad ustalania wysokości składki ubezpieczeniowej, a okoliczność ta nie była pomiędzy stronami sporna. Powód nie kwestionował wysokości ustalonej przez pozwaną składki, lecz kwestionowała jedynie zasadność wypłacenia niepełnej części zgromadzonych na polisie środków. Oczywiście pozwana jako zakład ubezpieczeń jest zobowiązana prowadzić działalność zgodnie z przepisami o działalności ubezpieczeniowej, ale jednocześnie zgodnie z przepisami bezwzględnie obowiązującymi i nie naruszającymi praw konsumentów. Skoro pozwana jak to wykazano powyżej wprowadziła do obrotu umowy niezgodne z tymi przepisami, ponosi za to odpowiedzialność i brak jest podstaw do przerzucenia jej na powoda powołując się na zasady rentownego prowadzenia przedsiębiorstwa.

Niezależnie od powyższego wskazać należy, że takie ukształtowanie praw i obowiązków ubezpieczonego powoda, jak w sprawie niniejszej, narusza też w sposób oczywisty art. 830 § 1 k.c., zgodnie z którym przy ubezpieczeniu osobowym ubezpieczający może wypowiedzieć umowę w każdym czasie z zachowaniem terminu określonego w umowie lub ogólnych warunkach ubezpieczenia, a w razie jego braku - ze skutkiem natychmiastowym. Zatrzymanie, jak w sprawie niniejszej, 56% zgromadzonych przez powoda środków na części bazowej rachunku, stanowi istotną barierę w swobodzie wypowiedzenia umowy ubezpieczenia, czyniąc je tylko pozorną.

Pozwana podnosiła, że powództwo może zostać uwzględnione jedynie do wysokości wynikającej z decyzji Prezesa UOKiK z dnia 15 marca 2016r., nr (...) oraz z porozumienia zawartego pomiędzy pozwaną a Prezesem UOKiK z dnia 19 grudnia 2016r., które wskazują dopuszczalny poziom świadczenia wykupu w umowach ubezpieczenia z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Podkreślenia wymaga, iż decyzja z 15 marca 2016 roku nr (...), na którą powołała się pozwana nie jest wiążąca na gruncie niniejszej sprawy. Ponadto w decyzji zastrzeżono, iż „wprowadzenie przez Spółkę do stosowania nowych zasad nie jest równoznaczne z zamknięciem konsumentom drogi do dochodzenia prawnie chronionych interesów, w tym w szczególności roszczeń na drodze cywilnoprawnej przewidzianych w powszechnie obowiązujących przepisach prawa. Oznacza to, że konsument może dochodzić zwrotu całej zatrzymanej przez Przedsiębiorcę kwoty, bez względu na pobrany koszt związany z wykupem, w większym rozmiarze niż wynika to z obniżenia wysokości opłaty”. Tym samym powyższa decyzja w sposób oczywisty nie wyłącza powódce możliwości dochodzenia całości zatrzymanej przez pozwaną kwoty.

Sąd, dokonując zatem kontroli incydentalnej, uwzględniając wszelkie okoliczności niniejszej sprawy, nie miał wątpliwości, że zakwestionowane i opisane powyżej postanowienia umowne, które uprawniły ubezpieczyciela w związku z rozwiązaniem umowy przed terminem do zatrzymania 56% wartości części bazowej rachunku, stanowią klauzule abuzywne.

Odnosząc się do zarzutu pozwanej, iż powód był świadomym konsumentem, gdyż miał wiedzę o warunkach umowy ubezpieczenia, w tym o wysokości świadczenia wykupu, oraz został poinformowany, że przedterminowe rozwiązanie umowy ubezpieczenia wiąże się z uwzględnieniem przy wyliczaniu kwoty świadczenia wykupu kosztów pozwanej związanych z dystrybucją, zawarciem i wykonywaniem umowy, wskazać należy, że zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem i poglądami doktryny brak jest jurydycznych przesłanek do relatywizowania stosowania art. 385 ¹ k.c. w zależności od stopnia świadomości konsumenta, umiejętności oceny skutków zawartych we wzorcach postanowień, a nawet korzystania przez niego z profesjonalnej pomocy przy wyborze umowy ubezpieczenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi w wyroku z 30 kwietnia 2014 r. w sprawie I ACa 1209/13, niepubl.).

Nie zasługuje na uwzględnienie podnoszony w odpowiedzi na pozew zarzut naruszenia przez powoda zasad współżycia społecznego. Przepis art. 5 k.c. jest klauzulą generalną i jedynie w wyjątkowych sytuacjach może stanowić podstawę oddalenia powództwa. Odmowa udzielenia ochrony prawnej na podstawie art. 5 k.c. z uwagi na jego wyjątkowy charakter musi być uzasadniona istnieniem okoliczności rażących i nieakceptowanych w świetle powszechnie uznawanych w społeczeństwie wartości. Zasadniczą podstawę stwierdzenia o wystąpieniu nadużycia prawa stanowić powinna analiza zachowania uprawnionego. Jego negatywna ocena może wynikać m.in. z faktu, że zajście zostało przez niego sprowokowane albo też z faktu wykorzystania położenia drugiej strony (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 9 grudnia 2009 r., IV CSK 290/09, Lex nr 560607). W okolicznościach niniejszej sprawy samo wykonywanie przez powoda prawa do żądania zapłaty pozostałej części środków zgromadzonych na jej rachunku, niesłusznie zatrzymanych przez pozwaną, nie daje podstaw do stwierdzenia, że wykonywanie tego prawa jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego lub społeczno – gospodarczym przeznaczeniem tego prawa. Powód nie nadużył również swoich uprawnień wynikających ze statusu konsumenta.

Reasumując powyższe stwierdzić należy, że Sąd zakwalifikował jako klauzulę abuzywną postanowienia § 23 ust. 5 i 6 OWU w zw. z pkt. 15 załącznika nr 1 do OWU w zakresie, w jakim w § 23 ust. 5 i 6 mowa o „określonym procencie” wartości części bazowej rachunku. Podkreślić należy, że jakkolwiek sąd w ramach kontroli incydentalnej postanowień nie jest uprawniony do modyfikowania treści zawartej przez strony umowy, to jednak nic nie stoi na przeszkodzie, aby za niedozwolone, a przez to nie wiążące konsumenta, uznać postanowienie stanowiące jedynie część danego paragrafu czy ustępu wzorca umownego. W pozostałym zakresie umowa zawarta przez strony, zgodnie z art. 385 ¹ § 2 k.c., pozostaje wiążąca.

W konsekwencji pobranie przez pozwaną na swoją rzecz ze środków uzyskanych w wyniku umorzenia jednostek funduszy zapisanych na rachunku powoda kwoty 7493,47 zł nie miało swojej podstawy w postanowieniach łączącej strony umowy. Pozwana nie była uprawniona do pomniejszenia wysokości świadczenia wykupu o żadną część wartości części bazowej rachunku i powinna była wypłacić na rzecz powoda w rozliczeniu umowy świadczenie równe pełnej wartości rachunku polisy na dzień rozwiązania umowy.

Żądanie odsetek przez powoda jest uzasadnione treścią art. 481 k.c. Wypłata pełnej wartości rachunku winna nastąpić w terminie przewidzianym do wypłaty świadczenia wykupu. Roszczenie dochodzone w niniejszej sprawie jest bowiem roszczeniem wynikającym z umowy. Zgodnie z § 23 ust. 12 OWU „Wypłata kwoty całkowitej lub częściowej wypłaty Świadczenia Wykupu nastąpi niezwłocznie po otrzymaniu przez Ubezpieczyciela wszystkich dokumentów, o których mowa w ust. 3, lecz nie później niż w terminie 14 dni od, uwzględnionego przy obliczaniu kwoty do wypłaty, Dnia Wyceny Ubezpieczeniowego Funduszu Kapitałowego, którego jednostki zostały odpisane najpóźniej”. Przy czym zgodnie z § 23 ust. 9 OWU dzień wyceny nie może nastąpić później niż w trzecim dniu roboczym od dnia rozwiązania umowy. Biorąc pod uwagę fakt, iż umowa została rozwiązana dnia 14 grudnia 2016r., uznać należy, że dzień wyceny nie nastąpił później niż dnia 17 grudnia 2016r. Natomiast czternastodniowy termin na wypłatę świadczenia wykupu upłynął w dniu 31 grudnia 2016r. Roszczenie powoda stało się zatem wymagalne z dniem 2 stycznia 2017r. Zasadne było zatem żądanie odsetek również od daty późniejszej. Wobec powyższego Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie zgodnie z żądaniem zawartym w pozwie, a więc od dnia 19 stycznia 2017r. do dnia zapłaty.

Mając powyższe na względzie, Sąd orzekł jak w punkcie I wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł jak w punkcie II wyroku na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., zasądzając od pozwanej na rzecz powoda kwotę 2067 zł na którą złożyły się: opłata od pozwu w wysokości 250 zł, wynagrodzenie zawodowego pełnomocnika powoda – radcy prawnego w stawce minimalnej w wysokości 1800 zł, ustalonej zgodnie z przepisem § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za radców prawnych (Dz.U. z 2015 r., poz. 1804), w brzmieniu obowiązującym od dnia 27 października 2016r. oraz 17 zł z tytułu opłaty skarbowej od dokumentu pełnomocnictwa.

SSR Jakub Kowalczyk

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi pozwanej.

SSR Jakub Kowalczyk