Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 14 listopada 2024 roku

Pozwem z dnia 8 września 2021 roku (data nadania) powód S. F. (1) wniósł o zasądzenie od strony pozwanej T. E.Spółka Akcyjna kwoty 5.244,65 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 29 maja 2021 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od strony pozwanej zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu powód podniósł, że w dniu 8 lipca 2011 r. zawarł ze stroną pozwaną umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (...) potwierdzoną polisą nr (...) Umowa została rozwiązana ze względu na fakt rezygnacji powoda. Pismem z dniu 28 maja 2021r. pozwany poinformował stronę powodową, iż wartość konta podstawowego na dzień rozwiązania umowy wynosiła 19.932,92 zł. Pozwany dokonał wypłaty świadczenia wykupu z potrąceniem opłaty likwidacyjnej w wysokości 5% wartości rachunku tj. 996,65 zł. Na konto powoda została przekazana kwota w wysokości 18.435,38 zł. Od miesięcznych składek była potrącana opłata administracyjna w łącznej wysokości 4.248,00 zł przez okres 118 miesięcy. Powód wskazał, iż pismem z dnia 11 czerwca 2021 r. wezwał pozwanego do zwrotu nienależnie pobranych kwot potrąceń w kwocie 5.244,65 zł. Powód podniósł, że pobranie opłaty likwidacyjnej w wyniku wygaśnięcia umowy ubezpieczenia stanowi świadczenie nienależne w świetle art. 410 k.c., a tym samym po rozwiązaniu umowy ubezpieczenia pozwany powinien wypłacić powodowi całość zgromadzonych środków. W ocenie powoda zapisy ogólnych warunków ubezpieczenia w zakresie ustalenia wysokości opłaty likwidacyjnej oraz opłaty administracyjnej stanowią niedozwolone postanowienia umowne. Zdaniem powoda roszczenie stało się wymagalne z dniem 29 maja 2021 r.

W odpowiedzi na pozew ( k. 47-56)strona pozwanaT. E. Spółka Akcyjna z siedzibą we W. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje stanowisko strona pozwana wskazała, że postanowienia dotyczące opłaty administracyjnej stanowiły postanowienia określające główne świadczenia stron, co wyklucza ich badanie pod kątem abuzywności. Strona pozwana wskazała także, że postanowienia umowy ubezpieczenia dotyczące opłaty administracyjnej nie kształtują praw i obowiązków powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco nie naruszają jego interesów, tym samym są określone prosto i jednoznacznie. Pozwany zaprzeczył również zarzutom dotyczącym abuzywności opłaty likwidacyjnej, wskazując, iż jest uprawniony do pomniejszania świadczenia wykupu o odpowiednie środki na poczet kosztów, które poniósł w związku z bezzasadnym przedwczesnym rozwiązaniu umowy przez konsumenta. Strona pozwana podniosła również zarzut przedawnienia części opłaty administracyjnej co do kwoty 72 zł, powołując się na upływ 10 letniego terminu przedawnienia.

Pismem datowanym na dzień 03 lipca 2024 r, które wpłynęło do tutejszego Sądu w dniu 10 lipca 2024 r. (k. 75-77) powód podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie.

W toku dalszego postępowania strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 08 lipca 2011 r. wystawiono na rzecz S. F. (1) certyfikat potwierdzający objęcie ochroną ubezpieczeniową z tytułu umowy grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (...) zawartej pomiędzy ubezpieczającymO. F. S.A. a ubezpieczycielem T. n. Ż. E.S.A. z siedzibą w W.. Dzień rozpoczęcia ochrony ubezpieczeniowej to 08 lipca 2011 r., zaś dzień zakończenia ochrony miał nastąpić 08 lipca 2026 r. Wysokość składki zainwestowanej wynosiła - 22.500 zł, wysokość pierwszej składki - 4.500 zł, zaś wysokość składki bieżącej – 136 zł. W certyfikacie została określona wysokość świadczenia ubezpieczeniowego z tytułu śmierci oraz wysokość świadczenia ubezpieczeniowego z tytułu dożycia końca okresu ubezpieczenia. Certyfikat wskazywał również, że strategia inwestycyjna ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego „EUROPA FUND (...)” została opisana w Regulaminie Ubezpieczeniowego Funduszu Kapitałowego „EUROPA FUND (...)”, który został przekazany przed przystąpieniem do ubezpieczenia. Wskazano również, że regulamin ten dostępny jest w każdej placówce ubezpieczającego oraz w siedzibie T. E.S.A.

Okoliczności bezsporne, a nadto dowody:

- certyfikat uczestnictwa, k. 10.

Przedmiotem ubezpieczenia było życie Ubezpieczonego (Rozdział 2 pkt 1 Ogólnych Warunków Ubezpieczenia, dalej jako: OWU).

Stosownie do Rozdziału 3 ust. 2 OWU okres odpowiedzialności w stosunku do danego Ubezpieczonego miał zakończyć się z upływem okresu określonego w pkt 1 Rozdziału 3, a także z dniem zgonu Ubezpieczonego, z dniem rezygnacji przez Ubezpieczonego z ubezpieczenia, z dniem rozwiązania stosunku ubezpieczenia w przypadkach, o których mowa w Rozdziale 5 pkt 7-8 lub z dniem likwidacji Ubezpieczeniowego Funduszu Kapitałowego „EUROPA FUND (...)” w zależności od tego, co nastąpi pierwsze.

Zgodnie z Rozdziałem 8 pkt 1 i 2 Ubezpieczyciel miał prawo pobrać następujące opłaty:

1)  Opłatę za zarządzanie, w ramach której pobierana była opłata za ryzyko,

2)  Opłatę likwidacyjną

Wysokość wyżej wymienionych opłat określała „Tabela Opłat i Limitów Składek”, podpisywana przez Klienta wraz z Deklaracją Przystąpienia.

Opłata za zarządzanie z wyłączeniem naliczanej pobieranej w ramach niej Opłaty za ryzyko, stanowiła opłatę przeznaczoną na pokrycie kosztów czynności zarządzania i administrowania ubezpieczeniem oraz kosztu zawarcia danego stosunku ubezpieczenia a także stanowi wynagrodzenie Ubezpieczyciela za obsługę danego stosunku ubezpieczenia. Opłata za zarządzanie była naliczana procentowo zgodnie z „Tabelą Opłat i Limitów Składek” od wartości Składki Zainwestowanej i pobierana była miesięcznie ze Składki Bieżącej w Dacie Nabycia. W jej skład wchodzi opłata za ryzyko (Rozdział 8 pkt 3).

Opłata Likwidacyjna była naliczana i pobierana, w przypadku Całkowitego wykupu, dokonanego w związku z rezygnacją przez ubezpieczonego z ubezpieczenia oraz w związku z rozwiązaniem stosunku ubezpieczenia w przypadkach, o których mowa w Rozdziale 5 pkt 7-8. Pobranie opłaty likwidacyjnej ma na celu pokrycie poniesionych i nierozliczonych przez Ubezpieczyciela kosztów powstałych w związku z zawarciem stosunku ubezpieczenia z danym ubezpieczonym oraz kosztów poniesionych przez ubezpieczyciela związanych z czynnościami podejmowanymi w związku z umorzeniem Jednostek Uczestnictwa Funduszu na Rachunku i realizacją Całkowitego Wykupu Opłata likwidacyjna ma na celu pokrycie tej części kosztów poniesionych przez ubezpieczyciela w związku zawarciem stosunku ubezpieczenia z danym Ubezpieczonym, których w związku z wcześniejszym zakończeniem stosunku ubezpieczenia Ubezpieczyciel nie będzie mógł pokryć w przyszłości. Pobierana jest w niższej z dwóch wartości: procent Składki zainwestowanej wskazany w „Tabeli Opłat i Limitów Składek” albo procent wartości rachunku wskazany w „Tabeli Opłat i Limitów Składek” i pobierana jest poprzez pomniejszenie kwoty otrzymanej w wyniku umorzenia Jednostek Uczestnictwa Funduszu z Rachunku o obliczona zgodnie z „Tabelą Opłat i Limitów Składek” niższą wartość Opłaty Likwidacyjnej (Rozdział 8 pkt 4).

Opłata za ryzyko była opłatą pobieraną z tytułu udzielenia ochrony ubezpieczeniowej i pobierana była w ramach Opłaty za zarządzanie, o której mowa w pkt 3 (Rozdział 8 pkt 5).

Zgodnie Tabelą opłat i limitów składekwysokość opłaty za zarządzanie została określona na - 1,92% w skali roku (naliczana od Składki Zainwestowanej). Natomiast, opłata za ryzyko została określona na - 0,038% w skali roku (wliczona w Opłatę za zarządzanie). Wysokość opłaty likwidacyjnej (pobieranej od wartości rachunku) wynosiła: 80% - w 1-3 roku odpowiedzialności, 70% w 4 roku odpowiedzialności, 60% w piątym roku odpowiedzialności, 40% w 7 roku odpowiedzialności, 30% w 8 roku odpowiedzialności, 25% w 9 roku odpowiedzialności,, 20% w 10 roku odpowiedzialności, 15% w 11 roku odpowiedzialności, 10% w 12 roku odpowiedzialności, 5% w 13, 14, 15 roku odpowiedzialności.

Zgodnie z Rozdziałem 14 pkt 1 Klient w Okresie Subskrypcji lub Ubezpieczony po rozpoczęciu ochrony ubezpieczeniowej mógł zrezygnować z ubezpieczenia z zachowaniem formy pisemnej. W razie rezygnacji Ubezpieczonego z ubezpieczenia po rozpoczęciu ochrony ubezpieczeniowej, Ubezpieczyciel w terminie 35 dni od dnia otrzymania oryginału oświadczenia w tym zakresie, wypłaca środki z tytułu Całkowitego wykupu odpowiednio Ubezpieczonemu na rachunek bankowy wskazany przez Ubezpieczonego w oświadczeniu o rezygnacji z ubezpieczenia albo na rachunek Ubezpieczającego, wskazany w oświadczeniu o rezygnacji z ubezpieczenia (Rozdział 14 pkt 4).

Zgodnie z pkt 6 Rozdziału 14 w przypadku całkowitego wykupu, ubezpieczyciel wypłaca kwotę równą Wartości Rachunku pomniejszoną o Opłatę Likwidacyjną oraz stosowny podatek dochodowy od osób fizycznych (w przypadku osiągnięcia dochodu z tytułu inwestowania Składki Pierwszej oraz Składek Bieżących).

Dowody:

- ogólne warunki grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym „Plan Oszczędnościowy Bezpieczne Oszczędzanie, k. 11-15, 16-20.

- tabela opłat i limitów składek, k. 21, 22.

Łącząca strony umowa ubezpieczenia uległa rozwiązaniu 28 maja 2021 r.

W czasie trwania umowy strona pozwana pobierała od powoda opłatę administracyjną/ za zarządzanie w wysokości 36 zł miesięcznie. Łącznie z tego tytułu strona pozwana pobrała kwotę 4.248 zł. Strona pozwana pobrała również kwotę 996,65 zł tytułem opłaty likwidacyjnej.

Okoliczności bezsporne, a nadto dowody:

- zestawienie płatności, k. 23-24;

- tabela z rozliczeniem, k. 33-34;

- wezwanie do zapłaty, k. 25-27.

Łącząca strony umowa ubezpieczenia uległa rozwiązaniu 28 maja 2021 r.

Pismem datowanym na dzień 11 czerwca 2021 r. powód działając za pośrednictwem profesjonalnego pełnomocnika wezwał stronę pozwaną do zapłaty na jej rzecz w terminie 14 dni kwoty w wysokości 5.244,65 zł.

Dowody:

- wezwanie do zapłaty, k. 25-27.

Pismem datowanym na 23 czerwca 2021 roku strona pozwana w odpowiedzi odmówił zaspokojenia roszczenia powoda.

Dowody:

- pismo pozwanego , k. 28-29.

Stan faktyczny sprawy Sąd ustalił w oparciu o dokumenty przedłożone przez stronę powodową, w szczególności – certyfikat uczestnictwa w ubezpieczeniu grupowym, ogólne warunki ubezpieczenia „Plan oszczędnościowy bezpieczne oszczędzanie” ((...)OFPOBO_V.01 oraz (...) (...)_V.01.1), tabela opłat i limitów składek (kod:(...)OFPOBO_02_V.01 oraz(...) OFPOBO_02_V.04), zestawienie płatności, tabelę z rozliczeniem, których autentyczność nie budziła wątpliwości Sądu i nie była kwestionowana przez strony. W ocenie Sądu dowody te, w zakresie w jakim stanowiły podstawę poczynionych w niniejszej sprawie ustaleń faktycznych, tworzą zasadniczo spójny materiał dowodowy, który nie budził wątpliwości Sądu. Należy również podkreślić, że okoliczności bezsporne w ogóle nie wymagały wykazywania ich prawdziwości za pomocą dowodów zgodnie z treścią art. 229 - 230 k.p.c., albowiem zostały przez strony wprost przyznane, bądź też nie zostały zaprzeczone, co zostało przez Sąd ocenione na zasadzie przywołanych przepisów.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo podlegało uwzględnieniu w przeważającej części.

Powód – S. F. (1) dochodził od strony pozwanej T. E. spółka akcyjna z siedzibą we W. kwoty 5.244,65 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 29 maja 2021 r. do dnia zapłaty wskazując, iż postanowienia umowy grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym „Plan Oszczędnościowy Bezpieczne Oszczędzanie” zawartej pomiędzy ubezpieczającym O. F. S.A., do której przystąpił, określające opłatę administracyjną oraz opłatę likwidacyjną stanowią niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 ^{( 1)} §1 k.c.

Bezsporne w przedmiotowej sprawie było przystąpienie przez powoda do umowy grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym „Plan Oszczędnościowy Bezpieczne Oszczędzanie” zawartej pomiędzy ubezpieczającym O. F. S.A. a ubezpieczycielemT. E. spółka akcyjna z siedzibą we W.

Kwestią sporną pozostawała ocena, czy opłata administracyjną jest świadczeniem głównym stron, a zatem, czy postanowienia umowne regulujące pobranie tego rodzaju opłaty podlegały ocenie z punktu widzenia mechanizmów ochrony konsumenta, przewidzianych w art. 385 ¹ i następne k.c. Ponadto, sporne pozostawało, czy postanowienia umowy w zakresie pobierania opłaty administracyjnej i opłaty likwidacyjnej, której integralną część stanowiły szczególne warunki grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym „Plan Oszczędnościowy Bezpieczne Oszczędzanie” kształtują prawa i obowiązki powódki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jej interesy i w konsekwencji, czy postanowienia te stanowiły niedozwolone postanowienia umowne i tym samym nie wiążą powoda, a dochodzona przez powoda kwota stanowi świadczenie nienależne.

Zgodnie z art. 385 ¹ §1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (art. 385 ¹ §2 k.c.). Zatem, możliwość uznania danego postanowienia umownego za niedozwolone i wyeliminowanie go z umowy uzależniona jest od łącznego spełnienia przesłanek z art. 385 ¹ k.c.

W okolicznościach niniejszej sprawy przedmiotowa umowa ubezpieczenia niewątpliwie została zawarta przez przedsiębiorcę z konsumentem.

Kwestionowane zaś postanowienia dotyczące opłaty administracyjnej i opłaty likwidacyjnej nie zostały z powodem uzgodnione indywidualnie. W niniejszej sprawie otrzymanie przez powoda Ogólnych Warunków Ubezpieczenia wraz z załącznikami przed zawarciem umowy było bezsporne – powód tego nie kwestionował. Jednakże, postanowienia te zostały zawarte we wzorcu umownym, jakim były Warunki Ubezpieczenia „Plan Oszczędnościowy Bezpieczne Oszczędzanie”. Zgodnie z art. 384 § 1 k.c. ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin, wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy. W razie gdy posługiwanie się wzorcem jest w stosunkach danego rodzaju zwyczajowo przyjęte, wiąże on także wtedy, gdy druga strona mogła się z łatwością dowiedzieć o jego treści. Nie dotyczy to jednak umów zawieranych z udziałem konsumentów, z wyjątkiem umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego (art. 384 § 2 k.c.). W konsekwencji, ponieważ postanowienia umowne będące przedmiotem analizy na gruncie rozpoznawanej sprawy stanowią postanowienia wzorca umownego, to obejmuje je domniemanie, iż nie zostały uzgodnione indywidualnie, którego to domniemania strona pozwana nie wzruszyła.

W ocenie Sądu zarówno opłata likwidacyjna jak i opłata za zarządzanie (administracyjna) nie jest świadczeniem głównym. Wprawdzie ustawodawca nie określił, co należy rozumieć przez sformułowanie główne świadczenia stron. Jednakże, za ugruntowane w orzecznictwie należy uznać stanowisko, zgodnie z którym pojęcie „głównego świadczenia stron” należy rozumieć wąsko, w nawiązaniu do essentialia negotii danej umowy. Analizowana w niniejszej sprawie umowa jest umową mieszaną z elementami klasycznego modelu umowy ubezpieczenia na życie i postanowieniami charakterystycznymi dla umów, których celem jest inwestowanie kapitału. Niezależnie od tego, który komponent umowy uznać za przeważający, stwierdzić należy, że opłata administracyjna w razie zakończenia stosunku prawnego nie stanowi elementu, bez którego stosunek ten nie mógłby zaistnieć, bez względu na systematykę OWU. Opłata administracyjna nie dotyczyła elementów przedmiotowo istotnych, charakterystycznych dla łączącego strony stosunku zobowiązaniowego, które decydują o istnieniu danej więzi prawnej. W konsekwencji, postanowienia umowne regulujące pobranie tego rodzaju opłaty podlegały ocenie z punktu widzenia mechanizmów ochrony konsumenta, przewidzianych w art. 385 ¹ i następne k.c.

Dodatkowo, nie sposób uznać, aby zapisy umowne regulujące opłatę administracyjną, wyrażoną wzorem matematycznym zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Nie sposób także uznać zapisy umowne regulujące opłatę likwidacyjną zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. W pierwszej kolejności należy wskazać, że analiza zapisów warunków Umowy, do której przystąpiła powódka pozwala przyjąć, że zakwestionowane postanowienia, w których mowa o opłacie administracyjnej czy likwidacyjnej zostały sformułowane w sposób, który nie jest jasny i czytelny dla przeciętnego konsumenta, tak by mógł on z łatwością określić, jaki rzeczywiście koszt - w związku z umową - będzie musiał ponieść.

Opłata administracyjna, w ramach której pobierana jest opłata za ryzyko, której wysokość została wskazana w tabeli opłat i limitów naliczana jest procentowo od wartości składki zainwestowanej i jest pobierana miesięcznie ze składki bieżącej w dniu jej opłacenia (k. 21). Zgodnie z tabelą opłat i limitów wysokość opłaty za zarządzanie (opłaty administracyjnej) została określona na 1,92% w skali roku (naliczana od składki zainwestowanej), a opłata za ryzyko wynosiła 0,038% w skali roku (wliczona w opłatę za zarządzanie). Natomiast jak wynika z certyfikatu uczestnictwa wysokość składki zainwestowanej wynosiła - 22.500 zł, wysokość pierwszej składki - 4.500 zł, zaś wysokość składki bieżącej – 136 zł.

Zdaniem Sądu, tak sformułowane pojęcie opłaty administracyjnej nasuwa wniosek, że ostatecznie pobrana kwota będzie zmienna, skoro określona została jako „określony” procent kwoty oznaczonej, jako składka zainwestowana. Tymczasem w okolicznościach sprawy, kwota pobierana w ramach opłaty administracyjnej jest przecież kwotą stałą (równowartości środków, które mają zostać powierzone w całym okresie obowiązywania umowy, a nie wartości środków aktualnie powierzonych przez ubezpieczonego, względnie faktycznie zainwestowanych w chwili pobrania opłaty) przez cały okres obowiązywania umowy, a jej wysokość określono w deklaracji przystąpienia. Jak zaś wynika z załączonego do pozwu certyfikatu przystąpienia składka zainwestowana – w analizowanym przypadku - wynosi 22.500 zł. Skoro zatem wysokość "składki zainwestowanej" była znana od samego początku trwania umowy, opłata administracyjna powinna być wyraźnie oznaczona jako stała - wyliczona już - kwota, tak by konsument miał pełną świadomość, z jakimi konkretnymi kosztami i opłatami, będzie wiązało się przystąpienie do ubezpieczenia. Podanie przez pozwane T. U. takiej informacji w sposób jednoznaczny, niewątpliwie mogłoby mieć wpływ na podjęcie przez konsumenta decyzji, czy przystąpić do ubezpieczenia, w którym została przewidziana comiesięczna, stała opłata administracyjna niezależnie od tego, jakie czynności byłyby podejmowane przez stronę pozwaną (por. Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie - XXVII Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 27 czerwca 2019 r., sygn.. akt XXVII Ca 1872/18, Legalis nr 2242384). Określenie opłaty administracyjnej w Tabeli Opłat i Limitów Składek jako 1,92% w skali roku (naliczana od składki zainwestowanej), nie daje przeciętnemu konsumentowi możliwości ustalenia rzeczywistej wysokości tej opłaty, zważywszy, że ostateczne jej określenie, wymagało zestawienia kilku postanowień Warunków Ubezpieczenia. Faktycznie bowiem, opłata administracyjna naliczana była od sumy składek, zarówno tych które zostały już uiszczone, jak i tych których termin płatności przypadnie w przyszłości, a zatem także tych, które wobec przedterminowego rozwiązania umowy, nie zostałyby uiszczone. Konstrukcja zakładająca pobieranie opłat w sposób wyżej przedstawiony, jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta.

Dodatkowo wysokość tej opłaty zważywszy, że finalnie opłata administracyjna stanowiła ona 26,47% składki bieżącej, ocenić należy jako niewątpliwie nadmiernie wygórowaną. W ocenie Sądu, takie sformułowanie postanowień umowy nie pozwala również przyjąć, że przeciętny konsument pozostawał świadomy, że 1/4 części przeznaczonych na inwestycję oszczędności, w rzeczywistości przypada stronie pozwanej i nigdy nie zostanie zainwestowana. Powyższe, mogło być dla konsumenta mylące, a jednocześnie stanowi kwotę nieproporcjonalną do faktycznie poniesionych przez ubezpieczyciela kosztów. Ponownie wskazać należy, że pozwany w OWU nie wskazał, za jakie czynności pozwanego ma być pobierana opłata, a zatem powódka zawierając umowę nie mogła obiektywnie ocenić, czy opłata taka jest rażąco wygórowana, czy stanowi ekwiwalent świadczeń. Rozpatrując tę kwestię, należy przede wszystkim uwzględnić wskazówki wynikające z prawa unijnego, a zwłaszcza z art. 3 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG, który stanowi, że warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, mogą być uznane za nieuczciwe, jeśli stoją w sprzeczności z wymaganiami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta (R. Trzaskowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna, wyd. II, red. J. Gudowski, Warszawa 2018, art. 385(1), art. 385(2), art. 385(3). Przepisy art. 385 ^{( 1)} i n. k.c. stanowią implementację dyrektywy Rady 93/13/EWG z 5.04.1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz. UE 1993 L 95, s. 29, ze zm.) (G. Karaszewski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, LEX/el. 2023, art. 385(1)). Ocena, czy dane postanowienie wzorca umowy, kształtując prawa i obowiązki konsumenta, "rażąco" narusza interesy konsumenta (art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c.), uzależniona jest od tego, czy wynikająca z tego postanowienia nierównowaga praw i obowiązków stron (nierównowaga kontraktowa) na niekorzyść konsumenta jest istotna, znacząca (wyrok Sąd Najwyższego z dnia 3 lutego 2006 r., I CK 297/05, nie publ.; por. również art. 3 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, Dz. Urz. WE L 95 z dnia 21 kwietnia 1993 r., s. 29 z późn. zm., polskie wydanie specjalne Dz.Urz.UE: rozdział 15, t. 2, s. 288, dalej: dyrektywa 93/13). Ustalenie, czy klauzula wzorca umowy powoduje taką nierównowagę, dokonane może być w szczególności przez porównanie sytuacji konsumenta w razie zastosowania tej klauzuli z sytuacją, w której byłby konsument, gdyby zastosowane zostały obowiązujące przepisy prawa. Znacząca nierównowaga kontraktowa na niekorzyść konsumenta pozostaje sprzeczna z dobrymi obyczajami (wymogami dobrej wiary, por. art. 3 ust. 1 dyrektywy 93/13), gdy można rozsądnie założyć, że kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy i słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie się spodziewać, że konsument zaakceptowałby w ramach negocjacji klauzulę będącą źródłem tej nierównowagi (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 14 marca 2013 r., C-415/11, w sprawie M. A. przeciwko C. d'E. de C., T. i M. (C.), www.eur-lex.europa.eu). (Wyrok SN z 15.01.2016 r., I CSK 125/15, OSNC-ZD 2017, nr 1, poz. 9.).

Opłata likwidacyjna zaś to procent zgromadzonego kapitału, którego ubezpieczyciel nie wypłaca ubezpieczonemu. W przedmiotowej sprawie w pierwszym roku trwania polisy wysokość opłaty likwidacyjnej wynosiła 80% wartości rachunku i procent ten malał wraz z kolejnymi miesiącami trwania umowy. Wysokość opłaty likwidacyjnej (pobieranej od wartości rachunku) wynosiła: 80% - w 1-3 roku odpowiedzialności, 70% w 4 roku odpowiedzialności, 60% w piątym roku odpowiedzialności, 40% w 7 roku odpowiedzialności, 30% w 8 roku odpowiedzialności, 25% w 9 roku odpowiedzialności,, 20% w 10 roku odpowiedzialności, 15% w 11 roku odpowiedzialności, 10% w 12 roku odpowiedzialności, 5% w 13, 14, 15 roku odpowiedzialności. Podobnie jak w przypadku opłaty administracyjnej zdaniem Sądu konstrukcja zakładająca pobieranie opłaty likwidacyjnej w sposób wyżej przedstawiony, jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta.

Wysokość tej opłaty, mając na uwadze, że malała ona z biegiem lat, ocenić należy jako niewątpliwie nadmiernie wygórowaną. Powyższe, mogło być dla konsumenta mylące, a jednocześnie stanowi kwotę nieproporcjonalną do faktycznie poniesionych przez ubezpieczyciela kosztów. Ponownie wskazać należy, że pozwany w OWU nie wskazał, za jakie dokładnie czynności pozwanego ma być pobierana opłata, a zatem powód zawierając umowę nie mógł obiektywnie ocenić, czy opłata taka jest rażąco wygórowana, czy stanowi ekwiwalent świadczeń.

Na marginesie, wskazać należy, iż dla oceny abuzywności wzorca umownego nie mają znaczenia osobiste przymioty osoby zawierającej umowę, takie jak jej wiedza czy doświadczenie. Obowiązkiem sądu jest dokonywanie oceny zobiektywizowanej odwołującej się do wzorca konsumenta jako osoby rozważnej, poinformowanej, o przeciętnej wiedzy i doświadczeniu życiowym (wyrok SA w Szczecinie z 19.11.2020 r., I ACa 265/20, LEX nr 3101665) (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - I Wydział Cywilny z dnia 28 kwietnia 2022 r., sygn. akt I ACa 796/21, Legalis nr 2898171). Powinność dowiedzenia się o abuzywności należy zaś łączyć z obiektywną możliwością powzięcia informacji o wadliwości zawartej umowy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 20.12.2021 r., I ACa 605/21, Lex nr 3343034 (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie - V Wydział Cywilny z dnia 23 czerwca 2022 r., sygn. akt V ACa 845/21, Legalis nr 2715459). Natomiast, czynniki obiektywne - to czynniki sprawdzalne z punktu widzenia konsumenta (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie - I Wydział Cywilny z dnia 16 grudnia 2022 r., sygn. akt I ACa 303/22, Legalis nr 2935778).

Odnosząc się do zarzutu przedawnienia roszczenia w zakresie kwoty 72 zł, który został podniesiony przez stronę pozwaną w odpowiedzi na pozew, zasługiwał on na uwzględnienie. W uchwale z dnia 13 stycznia 2022 r. sygn. akt III CZP 61/22 Sąd Najwyższy wskazał, że początek biegu terminu przedawnienia roszczenia konsumenta będącego ubezpieczonym lub ubezpieczającym z tytułu zwrotu świadczenia nienależnego, związanego z pobraniem przez ubezpieczyciela w trakcie trwania umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym opłat nie stanowiących kosztów udzielonej ochrony ubezpieczeniowej, na podstawie niedozwolonych postanowień umownych (art. 385 ^{( 1)} KC), nie może rozpocząć się zanim konsument dowiedział się lub, rozsądnie rzecz ujmując, powinien dowiedzieć się o niedozwolonym charakterze postanowienia. Jednakże, powód reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika nie wnosił przykładowo chociażby o jego przesłuchanie. Wobec czego, w przedmiotowej sprawie zastosowanie będzie miał 10 letni termin przedawnienia (art. 118 k.c.). Roszczenie powoda powstało przed dniem 9 lipca 2018 r. Powód wniósł pozew do sądu w dniu 8 września 2021 r. Zgodnie z umową grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym „Plan Oszczędności Bezpieczne Oszczędzanie” zawartej pomiędzy ubezpieczającym O. F. S.A. a ubezpieczycielem T. E. S.A. dzień rozpoczęcia ochrony ubezpieczeniowej to 08 lipca 2011 r., zaś dzień zakończenia ochrony miał nastąpić 08 lipca 2026 r. Wobec czego, roszczenie o zapłatę opłat administracyjnych przed dniem 8 września 2011 r. uległo przedawnieniu. Zgodnie z zestawieniem płatności dokonywanych wpłat (k. 23-24) powód przed dniem 08 września 2011 r., dokonał dwóch wpłat tj. wpłata z dnia 08 lipca 2011 r. oraz wpłata z dnia 08 sierpnia 2011 r. w kwocie po 36 zł każda. Zatem, nie ulega wątpliwości, że roszczenie o zapłatę kwoty 72 złotych uległo przedawnieniu.

Skoro zatem postanowienia umowne w zakresie możliwości pobrania opłaty administracyjnej i likwidacyjnej jako abuzywne nie wiążą stron tego postępowania, pobrana przez stronę pozwaną i objęta żądaniem pozwu dochodzona kwota stanowi świadczenie nienależne w rozumieniu art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c., którego zwrotu powód zasadnie się domagał.

Na marginesie należy również przytoczyć przepis art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (obecnie tożsamą regulację zawiera art. 33 ust. 2 ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej) stosownie, do którego składkę ubezpieczeniową ustala się w wysokości, która powinna co najmniej zapewnić wykonanie wszystkich zobowiązań z umów ubezpieczenia i pokrycie kosztów wykonywania działalności ubezpieczeniowej zakładu ubezpieczeń. Sąd nie neguje przy tym, co do zasady ustanowienia przez ubezpieczyciela mechanizmu pobierania przez zakład ubezpieczeń opłat za świadczone usługi w zakresie należnych kosztów i zawarcia w tym przedmiocie stosownych zapisów w umowie, które byłyby zrozumiałe dla przeciętnego konsumenta, bez konieczności dokonywania skomplikowanych czynności interpretacyjnych. Tym niemniej nie uzasadnia to obciążenia klientów opłatami, których charakter, funkcja, czy sposób wyliczenia nie są możliwe do zweryfikowania przez przeciętnego konsumenta we własnym zakresie co do warunków umowy, a tym samym ocenienia w sposób racjonalny jej opłacalności. Przede wszystkim wymaga zauważenia, że powołany przepis w sposób ogólny wskazuje wytyczne odnośnie kalkulacji wysokości składki ubezpieczeniowej, a poza tym ten przepis skierowany jest do ubezpieczyciela, nie zaś do osoby zawierającej z nim umowę ubezpieczenia. To na obowiązanej spoczywał obowiązek takiego ukształtowania warunków umowy, żeby zabezpieczyć w sposób należyty swoje zobowiązania wynikające z prowadzonej działalności ubezpieczeniowej. Ponadto, w niniejszej sprawie sądowa kontrola dotyczy wzorca umowy określającego wysokość stawki opłaty administracyjnej, a nie składki ubezpieczeniowej, do której odnosi się ten przepis (por. wyrok SA w Szczecinie z 13.06.2017 r., I ACa 96/17, LEX nr 2361728).

Ponadto, wskazać należy, iż nawet zawarcie aneksu do polisy nie wyłącza możliwości oceny umowy w drodze incydentalnej kontroli wzorca umownego. Art. 385 ¹ k.c., co oczywiste, nie wyłącza spod kontroli zapisów umowy, na które konsument wyraził zgodę. Natomiast, nawet ewentualne decyzja Prezesa UOKiK nie stanowią prejudykatu dla niniejszej sprawy. Na podstawie tego przepisu organ administracji zobowiązuje bowiem przedsiębiorcę do podjęcia lub zaniechania określonych działań zmierzających do zakończenia naruszenia lub usunięcia skutków praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, przy czym działania te są uprzednio proponowane przez podmiot, co do którego uprawdopodobniono stosowanie przez niego działań naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Tym samym przepis ten nie przyznaje organowi administracji kompetencji do stwierdzenia w drodze decyzji administracyjnej, czy dany zapis znajdujący się w indywidualnej umowie i oceniany zgodnie z art. 385 ² k.c. stanowi klauzulę niedozwoloną w rozumieniu art. 3851 k.c. Stosownie zaś do art. 385 ² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienia będące przedmiotem oceny. Mając na względzie wymienione okoliczności, dokonując oceny według stanu z chwili zawierania umowy, stwierdzić trzeba, że wymienione wyżej postanowienia umowne stanowiły niedozwolone klauzule umowne.

Jednocześnie, zaznaczenia wymaga, iż żądanie odsetek od zasądzonej kwoty uzasadnia treść przepisu art. 481 §1 k.c., stosownie do którego jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania (art. 455 k.c.). Pismem datowanym na dzień 11 czerwca 2021r. powódka działając za pośrednictwem profesjonalnego pełnomocnika wezwała stronę pozwaną do zapłaty na jej rzecz w terminie 14 dni kwoty w wysokości 5.244,65 zł, stanowiącej sumę wpłat dokonanych przez nią tytułem opłaty administracyjnej oraz potrącenia opłaty likwidacyjnej w wysokości 5% wartości rachunku- tj. 996,65 zł z tytułu wykupu roszczenia. Strona pozwana w odpowiedzi na wezwanie do zapłaty – w piśmie datowanym na 23 czerwca 2021 roku wskazała, iż otrzymała wezwanie do zapłaty w dniu 11 czerwca 2021 roku. W konsekwencji od dnia następnego, kiedy świadczenie to stało się wymagalne (25 czerwca 2021r.), strona pozwana pozostaje w opóźnieniu w spełnieniu świadczenia. . Mając na uwadze powyższe, Sąd orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku, zasądzając od strony pozwanej T. E. spółki akcyjnej z siedzibą we W. na rzecz powoda S. F. (2) kwotę 5.172,65 złote wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 26 czerwca 2021 roku do dnia zapłaty.

W konsekwencji, Sąd oddalił powództwo w pozostałym zakresie, o czym orzekł jak w punkcie II części dyspozytywnej wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł jak w punkcie III sentencji wyroku na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c. zasądzając od strony pozwanej T. U. E. spółki akcyjnej z siedzibą we W. kwotę 2.217 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu (punkt III części dyspozytywnej wyroku). Stosownie do tego przepisu w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu. W przedmiotowej sprawie powód wygrał w 98,62%. Wobec czego, Sąd włożył na stronę pozwaną obowiązek zwrotu wszystkich kosztów. Na powyższą kwotę składa się: 400 zł -tytułem opłaty od pozwu, 1800 zł - tytułem wynagrodzenia ustanowionego w sprawie profesjonalnego pełnomocnika (§ 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie) oraz 17 zł - tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

asesor sądowy Joanna Owsiak

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi strony pozwanej bez pouczenia.

asesor sądowy Joanna Owsiak