Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie

Sygn. akt I Ns 830/19

Uzasadnienie postanowienia co do istoty sprawy z dnia 29 września 2023 r.

Wnioskodawca G. G. (1) żądał ustalenia, że w skład majątku wspólnego L. M. oraz G. G. (1) wchodzą następujące składniki:

a. nieruchomość stanowiąca lokal mieszkalny nr (...) w budynku nr (...) przy ulicy (...) w W., dla której w tutejszym Sądzie Rejonowym prowadzona jest KW nr (...),

b. udział nr 161 wynoszący 2/496 w nieruchomości stanowiącej lokal niemieszkalny pełniący funkcję garażu w budynku przy ulicy (...) w W., dla której w tutejszym Sądzie Rejonowym prowadzona jest KW nr (...).

Ponadto wnioskodawca żądał podziału majątku wspólnego L. M. oraz G. G. (1) po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej przez przyznanie powyższej nieruchomości oraz udziału w nieruchomości L. M. z obowiązkiem spłaty na rzecz G. G. (1). Następnie wnioskodawca zmienił żądanie wniosku w tym zakresie i żądał ich sprzedaży stosownie do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, nie zgadzając się na ich przyznanie na swoją rzecz, ewentualnie żądał zabezpieczenia spłaty hipoteką przymusową.

Wnioskodawca żądał także rozliczenia nakładów na nieruchomość poniesionych z jego majątku osobistego oraz zasądzenia kosztów postępowania według norm przepisanych.

W odpowiedzi na wniosek uczestniczka L. M. żądała ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym L. M. oraz G. G. (1) oraz ustalenia, że w skład ich majątku wspólnego wchodzą, oprócz wskazanych wyżej nieruchomości oraz udziału w nieruchomości, także bliżej określone ruchomości.

Uczestniczka żądała ponadto podziału majątku wspólnego L. M. oraz G. G. (1) po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej przez przyznanie jej wskazanych wyżej nieruchomości oraz udziału w nieruchomości z obowiązkiem spłaty na rzecz G. G. (1) oraz przez przyznanie bliżej określonych ruchomości G. G. (1) bez spłaty na jej rzecz.

Uczestniczka żądała ponadto rozliczenia nakładów na nieruchomość poniesionych z jej majątku osobistego, rozliczenia części kredytu przeznaczonego na nabycie nieruchomości, spłaconej przez nią po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej oraz rozliczenia nakładów poniesionych z majątku wspólnego stron na nieruchomość rodziców wnioskodawcy, a także zasądzenia kosztów postępowania według norm przepisanych.

Za podstawę postanowienia co do istoty sprawy Sąd Rejonowy przyjął następujące ustalenia i wnioski.

Małżonkowie L. M. oraz G. G. (1) pozostawali we wspólności majątkowej małżeńskiej od dnia 14 lutego 2004 r. do dnia 13 czerwca 2014 r.

W dniu 28 grudnia 2004 r. L. M. zawarła z (...) S.A. z siedzibą w W. w formie aktu notarialnego Rep. A (...) umowę sprzedaży, w wyniku której nabyła do swego majątku osobistego (wówczas odrębnego):

a. nieruchomość stanowiącą lokal mieszkalny nr (...) w budynku nr (...) przy ulicy (...) w W., dla której w tutejszym Sądzie Rejonowym prowadzona jest KW nr (...),

b. udział nr 161 wynoszący 2/496 w nieruchomości stanowiącej lokal niemieszkalny pełniący funkcję garażu w budynku przy ulicy (...) w W., dla której w tutejszym Sądzie Rejonowym prowadzona jest KW nr (...).

Zawarcie tej umowy nastąpiło w wykonaniu umowy przyrzeczenia sprzedaży zawartej w dniu 28 sierpnia 2001 r. przez L. M. z (...) S.A. z siedzibą w W..

W dniu 28 sierpnia 2001 r. w wykonaniu tej umowy L. M. zapłaciła na rzecz (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 10.340,00 zł tytułem zaliczki na cenę sprzedaży powyższej nieruchomości oraz udziału w nieruchomości.

W dniu 28 sierpnia 2001 r. L. M. zawarła ponadto z (...) Bank S.A. z siedzibą w W. umowę o kredyt hipoteczny przeznaczony na zapłatę ceny sprzedaży powyższej nieruchomości oraz udziału w nieruchomości.

Z kolei w dniu 28 czerwca 2005 r. L. M. oraz G. G. (1) zawarli w formie aktu notarialnego Rep. A (...) umowę rozszerzającą obowiązującą ich majątkową wspólność ustawową małżeńską o powyższą nieruchomość oraz udział w nieruchomości.

Natomiast w dniu 24 czerwca 2005 r. L. M. oraz G. G. (1) zawarli z (...) Bankiem S.A. z siedzibą w W. umowę kredytu hipotecznego przeznaczonego na wcześniejszą całkowitą spłatę kredytu udzielonego L. M. przez (...) Bank S.A. z siedzibą w W..

Powyższe okoliczności pozostawały poza sporem, a ich prawdziwość nie budziła wątpliwości w świetle dowodów z dokumentów przedstawionych przez strony, k. 12 i nast., k. 20 i nast., k. 43 i nast., k. 50 i nast. oraz k. 85 i nast.

Powyższa nieruchomość oraz udział w nieruchomości, nabyte przez uczestniczkę L. M. do jej majątku osobistego, weszły następnie w skład majątku wspólnego stron, jak wspomniano, w wyniku umowy rozszerzającej obowiązującą strony majątkową wspólność ustawową małżeńską, zawartej przez strony w dniu 28 czerwca 2005 r. w formie aktu notarialnego Rep. A (...).

Ważność i skuteczność tej umowy nie budziła wątpliwości, skoro ekonomicznym usprawiedliwieniem jej zawarcia była wspomniana okoliczność, że w dniu 24 czerwca 2005 r. uczestniczka L. M. oraz wnioskodawca G. G. (1) zawarli z (...) Bankiem S.A. z siedzibą w W. umowę kredytu hipotecznego przeznaczonego na wcześniejszą całkowitą spłatę kredytu udzielonego uczestniczce L. M. przez (...) Bank S.A. z siedzibą w W..

W ten sposób na obu stronach spoczął ekonomiczny ciężar spłaty kredytu przeznaczonego na nabycie powyższej nieruchomości oraz udziału w nieruchomości, za pomocą których obie strony zaspokajały potrzeby mieszkaniowe swoje oraz swoich dzieci.

Ustalenia, że powyższa nieruchomość oraz udział w nieruchomości, stanowiły składniki majątku wspólnego stron, oraz że obie strony ponosiły ekonomiczny ciężar spłaty kredytu przeznaczonego na ich nabycie, nie podważała okoliczność, że spłat zaciągniętego przez strony kredytu dokonywała wyłącznie uczestniczka L. M.. Poza sporem pozostawała bowiem okoliczność, że spłat tych dokonywała ona bowiem wyłącznie ze środków pochodzących z majątku wspólnego stron, w postaci uzyskiwanego przez siebie wynagrodzenia za pracę. Ponadto całość pozostałych kosztów utrzymania stron oraz ich wspólnych dzieci ponosiły wspólnie obie strony, także wyłącznie ze środków pochodzących z majątku wspólnego stron, w postaci uzyskiwanych przez strony wynagrodzeń za pracę. Nic nie wskazywało również na to, aby wnioskodawca trwonił majątek wspólny stron, zaspokajając wyłącznie własne potrzeby. Samochód osobowy nabyty przez wnioskodawcę służył także do zaspokajania potrzeb uczestniczki oraz wspólnych dzieci stron, co znajdowało potwierdzenie również w wiarygodnych zeznań świadka T. M. (k. 174 i nast.). Z zeznań tego świadka nie wynikało natomiast, aby z wydaniem przez wnioskodawcę albumu fotograficznego o tematyce sportowej związane były jakiekolwiek koszty poniesione z majątku wspólnego stron.

Wobec tego zawarta przez strony umowa rozszerzająca obowiązującą strony majątkową wspólność ustawową małżeńską nie naruszała zasad współżycia społecznego, nawet jeśli wnioskodawca, jak wynikało z wiarygodnych zeznań świadka T. M. (k. 174 i nast.) – brata uczestniczki, zapowiedział uczestniczce, że odmowa zawarcia tej umowy oznaczać będzie, że zawartego przez strony małżeństwa uczestniczka nie traktuje poważnie, że nie jest ono prawdziwe i że on zamieszka osobno.

Okoliczność powyższa nie kwalifikowała się jako groźba bezprawna, zresztą uczestniczka nigdy nie uchyliła się na piśmie od skutków prawnych powyższego oświadczenia woli, które miałoby zostać złożone pod wpływem tego rodzaju groźby.

Wartości rynkowa powyższej nieruchomości oraz udziału w nieruchomości, ze względu na spór pomiędzy stronami w tym zakresie, podlegała ustaleniu na podstawie opinii biegłego sądowego z zakresu szacowania wartości nieruchomości.

Wiarygodność opinii biegłego sądowego J. S. nie budziła wątpliwości. W opinii swej ten biegły sądowy w sposób jasny i rzeczowy odpowiedział na postawione mu pytania, przedstawił logiczny wywód, w oparciu o który sformułował weryfikowalne i kategoryczne wnioski, niebudzące wątpliwości z punktu widzenia praktyki rynku obrotu nieruchomościami. Biegły sądowy J. S. w przekonywający sposób wyjaśnił okoliczności uprawniające do zastosowania przyjętych za podstawę wyceny podejścia porównawczego i metody korygowania ceny średniej. Podobnie przekonywająco wyjaśnił wybór transakcji dotyczących nieruchomości podobnych, który posłużył do ustalenia wartości rynkowej nieruchomości będących przedmiotem sprawy. Przekonywająco umotywował także przyjęty średni standard lokalu. Ostatecznie opinia biegłego sądowego w istocie nie była kwestionowana przez strony.

W świetle zgromadzonego w sprawie niniejszej materiału dowodowego zachodziła zatem podstawa do ustalenia, że w skład majątku wspólnego uczestniczki L. M. oraz wnioskodawcy G. G. (1) wchodziły następujące składniki:

a. nieruchomość stanowiąca lokal mieszkalny nr (...) w budynku nr (...) przy ulicy (...) w W., dla której w tutejszym Sądzie Rejonowym prowadzona jest KW nr (...), o wartości 669.638,00 zł,

b. udział nr 161 wynoszący 2/496 w nieruchomości stanowiącej lokal niemieszkalny pełniący funkcję garażu w budynku przy ulicy (...) w W., dla której w tutejszym Sądzie Rejonowym prowadzona jest KW nr (...), o wartości 25.846,00 zł.

W sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami skład majątku wspólnego ustala się według chwili ustania wspólności majątkowej, a jego wartość według stanu tego majątku oraz cen w chwili dokonywania podziału (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 2018 r., III CZP 103/17, OSNC 2019/2/13, LEX nr 2445100 oraz orzecznictwo tam powołane).

W sprawie niniejszej nie zachodziły istotne powody przemawiające za uwzględnieniem udzielonego małżonkom kredytu bankowego zabezpieczonego hipoteką obciążającą nieruchomość wchodzącą w skład majątku wspólnego małżonków, przy ustalaniu wartości tej nieruchomości w celu podziału majątku wspólnego małżonków (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 2019 r., III CZP 14/19, OSNC 2021/4/23, LEX nr 2698435).

Art. 618 § 3 Kodeksu postępowania cywilnego nie wyłącza dochodzenia między małżonkami roszczenia o zwrot kwoty zobowiązania zabezpieczonego hipoteką, spłaconego przez jednego z nich po uprawomocnieniu się postanowienia o podziale majątku wspólnego (por. uchwałę 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2019 r., III CZP 30/18, OSNC 2019/9/87, LEX nr 2625019).

Ze zgromadzonego w sprawie niniejszej materiału dowodowego wynikało, że w skład majątku wspólnego stron wchodziły jedynie powyższa nieruchomość oraz udział w nieruchomości. Podział majątku wspólnego stron po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej w sprawie niniejszej ograniczać się musiał zatem jedynie do tych składników.

W ramach ugodowego załatwienia sporu uczestniczka L. G. ustąpiła, gdy chodzi o żądanie ustalenia, że w skład majątku wspólnego stron wchodziły, oprócz powyższej nieruchomości oraz udziału w nieruchomości, także bliżej określone ruchomości (aparat fotograficzny oraz samochód osobowy), natomiast uczestniczka L. M. oraz wnioskodawca G. G. (1) zgodnie przyjęli, że nakłady z ich majątków osobistych na majątek wspólny, polegające na wyposażeniu łazienki oraz pokoi, w tym mebli, podłóg i stolarki drzwiowej, znoszą się wzajemnie. W tym zakresie zachodziła zatem podstawa do umorzenia postępowania na podstawie art. 355 Kodeksu postępowania cywilnego.

W myśl art. 567 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd rozstrzyga także o żądaniu ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym oraz o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub odwrotnie podlegają zwrotowi.

W sprawie niniejszej uczestniczka L. M. żądała ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym stron.

Według art. 43 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym (§ 1), jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku (§ 2), a przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym (§ 3).

Zastosowanie art. 43 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jest możliwe wyjątkowo dopiero wówczas, gdy małżonek, przeciwko któremu skierowane jest żądanie ustalenia nierównego udziału, w sposób rażący lub uporczywy nie przyczynia się do powstania dorobku stosownie do posiadanych sił i możliwości zarobkowych. Ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym, o którym stanowi art. 43 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jest dopuszczalne w razie łącznego wystąpienia dwóch przesłanek, a mianowicie - przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego w różnym stopniu oraz istnienie ważnych powodów, które uzasadniają ustalenie nierównych udziałów. Przez przyczynienie się do powstania majątku wspólnego rozumie się całokształt starań każdego z małżonków o założoną przez nich rodzinę i zaspakajanie jej potrzeb, nie tylko wysokość zarobków, czy innych dochodów osiąganych przez każdego z nich, lecz także, jaki użytek czynią oni z tych dochodów, czy gospodarują nimi należycie i nie trwonią ich. O stopniu przyczyniania się każdego z małżonków świadczą nie tylko osiągnięcia czysto ekonomiczne, lecz także nakład osobistej pracy przy wychowywaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym. Dla oceny stopnia przyczynienia się każdego z małżonków do powstania majątku wspólnego nie mają przesądzającego znaczenia wyliczenia czysto matematyczne, jednak wynikająca z ocennego charakteru przesłanek z art. 43 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego swoboda orzecznicza przy rozstrzyganiu wniosku o ustalenie nierównych udziałów nie może przerodzić się w dowolność. Różny stopień przyczynienia się każdego z małżonków może uzasadniać ustalenie nierównych udziałów wtedy, gdy różnica jest istota i wyraźna. Nie jest też obojętna proporcja, w jakiej rzeczywisty wkład małżonków w powstanie majątku pozostaje do wartości całego majątku. Drugą konieczną przesłanką dopuszczalności ustalenia nierównych udziałów jest wykazanie, że za takim rozstrzygnięciem przemawiają ważne powody, oceniane przez wzgląd na zasady współżycia społecznego, bo otrzymanie przez jednego z małżonków korzyści z tej części majątku wspólnego, do której powstania on się nie przyczynił, pozostawałoby w sprzeczności z tymi zasadami. Nie jest możliwe zdefiniowanie pojęcia "ważnych powodów"; o tym w konkretnej sprawie decyduje całokształt okoliczności. Ważnym powodem jest w szczególności naganne postępowanie małżonka, przeciwko któremu jest skierowane żądanie ustalenia nierównych udziałów, polegające na tym, że w sposób rażący lub uporczywy nie przyczyniał się on do powstania dorobku stosownie do sił i możliwości zarobkowych (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 lipca 2020 r., IV CSK 136/19, LEX 3063793 oraz orzecznictwo tam powołane).

Zgromadzony w sprawie niniejszej materiał dowodowy nie stanowił wystarczającej podstawy do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym wnioskodawcy G. G. (1) oraz uczestniczki L. M.. Jak wspomniano, poza sporem pozostawała okoliczność, że w okresie małżeństwa całość kosztów utrzymania stron oraz ich wspólnych dzieci ponosiły wspólnie obie strony, wyłącznie ze środków pochodzących z majątku wspólnego stron, w postaci uzyskiwanych przez strony wynagrodzeń za pracę. Nie przeczyła temu okoliczność, że spłat kredytu zaciągniętego przez strony w celu nabycia nieruchomości, w której strony zamieszkiwały wraz ze wspólnymi dziećmi, dokonywała uczestniczka. Spłat tych dokonywała ona bowiem wyłącznie ze środków pochodzących z majątku wspólnego stron, w postaci uzyskiwanego przez siebie wynagrodzenia za pracę. Ponadto, jak wspomniano, nic nie wskazywało również na to, aby wnioskodawca trwonił majątek wspólny stron, zaspokajając wyłącznie własne potrzeby. Także z wiarygodnych zeznań świadka T. M. (k. 174 i nast.) wynikało, że obie strony poświęcały się opiece nad wspólnymi dziećmi stron. Z wiarygodnych zeznań matki wnioskodawcy – świadka L. G. (k. 173 i nast.), wynikało zaś, że wspierała ona wnioskodawcę w opiece nad wspólnymi dziećmi stron. Powyższe okoliczności nie pozwalały na przyjęcie, aby strony w znacząco odmiennym stopniu przyczynić się miały do powstania ich majątku wspólnego. Wobec tego w sprawie niniejszej należało przyjąć, że udziały w majątku wspólnym stron były równe.

W myśl art. 46 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku.

Z kolei według art. 1035 Kodeksu cywilnego do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych.

Na podstawie art. 211 Kodeksu cywilnego każdy ze współwłaścicieli może żądać, ażeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości.

Na podstawie art. 212 § 1 Kodeksu cywilnego jeżeli zniesienie współwłasności następuje na mocy orzeczenia sądu, wartość poszczególnych udziałów może być wyrównana przez dopłaty pieniężne. W myśl § 2 tego przepisu rzecz, która nie daje się podzielić, może być przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana stosownie do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Według § 3 tego przepisu jeżeli ustalone zostały dopłaty lub spłaty, sąd oznaczy termin i sposób ich uiszczenia, wysokość i termin uiszczenia odsetek, a w razie potrzeby także sposób ich zabezpieczenia. W razie rozłożenia dopłat i spłat na raty terminy ich uiszczenia nie mogą łącznie przekraczać lat dziesięciu. W wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie sąd na wniosek dłużnika może odroczyć termin zapłaty rat już wymagalnych.

Na podstawie art. 567 § 3 w zw. z art. 688 Kodeksu postępowania cywilnego do postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zniesienia współwłasności.

W myśl art. 622 § 1 i 2 Kodeksu postępowania cywilnego w toku postępowania o zniesienie współwłasności sąd powinien nakłaniać współwłaścicieli do zgodnego przeprowadzenia podziału, wskazując im sposoby mogące do tego doprowadzić, a gdy wszyscy współwłaściciele złożą zgodny wniosek co do sposobu zniesienia współwłasności, sąd wyda postanowienie odpowiadające treści wniosku, jeżeli projekt podziału nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych.

W sprawie niniejszej strony nie zdołały ustalić warunków zgodnego przeprowadzenia podziału, skoro wnioskodawca żądał sprzedaży należących do majątku wspólnego stron nieruchomości oraz udziału w nieruchomości, stosownie do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, nie zgadzając się na ich przyznanie na swoją rzecz, natomiast uczestniczka żądała ich przyznania na swoją rzecz.

Rzecz jasna, brak było podstaw do przyznania nieruchomości oraz udziału w nieruchomości wyłącznie na rzecz wnioskodawcy, który nie wyrażał na to zgody. Sprzeciwiał się temu usprawiedliwiony interes wnioskodawcy, który obecnie zaspokaja swe potrzeby mieszkaniowe w domu swych rodziców w T., po tym jak wyprowadził się ze wspólnej nieruchomości stron.

Niecelowe było także przyznanie nieruchomości wyłącznie na rzecz uczestniczki, a udziału w nieruchomości wyłącznie na rzecz wnioskodawcy, skoro udział ten stanowi udział w nieruchomości stanowiącej lokal niemieszkalny pełniący funkcję garażu. Udział ten pełni funkcję pomocniczą względem wspólnej nieruchomości stron, zwiększając jej użyteczność z ekonomicznego punktu widzenia. Przeszkodę do przyznania tego udziału w nieruchomości wyłącznie na rzecz wnioskodawcy stanowił również usprawiedliwiony interes wnioskodawcy, który obecnie, jak wspomniano, zaspokaja swe potrzeby mieszkaniowe w domu swych rodziców w T., i nie jest w jakimkolwiek zakresie zainteresowany korzystaniem ze wspomnianego udziału w nieruchomości stanowiącej lokal niemieszkalny pełniący funkcję garażu.

Na uwzględnienie zasługiwał natomiast wniosek o dokonanie podziału majątku wspólnego stron po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej przez przyznanie powyższej nieruchomości oraz udziału w nieruchomości wyłącznie uczestniczce L. M..

Wprawdzie obecna sytuacja majątkowa uczestniczki, wynikająca z braku zatrudnienia oraz istotnych oszczędności, mogła prowadzić do wniosku, że napotka ona trudności w sprawnym zgromadzeniu środków niezbędnych do spłaty wnioskodawcy, niemniej okoliczność ta nie mogła być uznana za rozstrzygającą w świetle żywotnego interesu uczestniczki. Nie mogła zatem usprawiedliwiać w sposób dostateczny sprzedaży należących do majątku wspólnego stron nieruchomości oraz udziału w nieruchomości, stosownie do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z żądaniem wnioskodawcy.

Poza sporem pozostawała bowiem okoliczność, że po tym jak wnioskodawca wyprowadził się ze wspomnianej nieruchomości, dotychczas wspólnie zajmowanej przez strony, pozostała tam uczestniczka wraz z ze wspólnymi dziećmi stron i mieszkali oni tam nieprzerwanie. Obecnie uczestniczka nadal zaspokaja swoje potrzeby mieszkaniowe w tej nieruchomości, wraz ze swym małoletnim dzieckiem, niemniej nie pochodzącym od wnioskodawcy. Nadal jednak w tej nieruchomości zaspokajają swoje potrzeby mieszkaniowe wspólne dzieci stron, pomimo tego, że uzyskały one już pełnoletniość.

Powyższe okoliczności usprawiedliwiały przyznanie nieruchomości oraz udziału w nieruchomości wyłącznie uczestniczce L. M..

Taki sposób podziału majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej nie sprzeciwiał się prawu ani zasadom współżycia społecznego, ani też nie naruszał w sposób rażący interesu obu uprawnionych stron.

Wobec ustalenia, że udziały małżonków w majątku wspólnym były równe, po uwzględnieniu nakładów z majątku osobistego uczestniczki na majątek wspólny stron oraz spłaconej wyłącznie przez uczestniczkę, po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej, części wspólnego długu stron z tytułu zaciągniętego przez strony kredytu hipotecznego, zasądzeniu tytułem spłaty od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy podlegała kwota 252.998,71 zł, rozłożona na 5 rat w wysokości 50.599,74 zł każda, płatnych do 31. grudnia każdego roku, począwszy od uprawomocnienia się niniejszego postanowienia, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie do dnia zapłaty na wypadek uchybienia terminom płatności.

Zasądzona od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy spłata w kwocie 252.998,71 zł uwzględniała kwotę 37.486,59 zł, odpowiadającą aktualnej wartości nakładu z majątku osobistego uczestniczki na majątek wspólny stron, polegającego na wpłacie na rzecz (...) S.A. z siedzibą w W. w dniu 28 sierpnia 2001 r. kwoty 10.340,00 zł, tytułem zaliczki na cenę sprzedaży powyższej nieruchomości oraz udziału w nieruchomości, wyłącznie przez uczestniczkę ze środków pochodzących z jej majątku osobistego oraz kwotę 76.000,00 zł, odpowiadającą połowie spłat dokonanych wyłącznie przez uczestniczkę, po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej, na poczet wspólnego długu stron z tytułu zaciągniętego przez strony kredytu hipotecznego.

Na podstawie art. 686 w zw. z art. 567 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd rozstrzyga także o zwrocie nakładów z majątku osobistego jednego z małżonków na majątek wspólny oraz o wspólnych długach małżonków spłaconych wyłącznie przez jednego z nich po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej.

Na podstawie art. 45 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.

W sprawie niniejszej poza sporem pozostawała okoliczność, że spłaty dokonane wyłącznie przez uczestniczkę, po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej, na poczet wspólnego długu stron z tytułu zaciągniętego przez strony kredytu hipotecznego, wyniosły łącznie 152.000.00 zł. Połowę tych spłat, odpowiadającą kwocie 76.000,00 zł, wnioskodawca zobowiązany był zwrócić uczestniczce.

Kwota 10.340,00 zł, zapłacona wyłącznie przez uczestniczkę ze środków pochodzących z jej majątku osobistego, na rzecz (...) S.A. z siedzibą w W. w dniu 28 sierpnia 2001 r., tytułem zaliczki na cenę sprzedaży powyższej nieruchomości oraz udziału w nieruchomości, stanowiąca nakład z jej majątku osobistego na majątek wspólny stron, odpowiadała 5,39% ówczesnej ceny nabycia powyższej nieruchomości oraz udziału w nieruchomości (k. 117v.).

Suma aktualnej wartości podlegających podziałowi nieruchomości oraz udziału w nieruchomości, w kwotach 669.638,00 zł oraz 25.846,00 zł, wynosiła 695.484,00 zł.

5,39% z kwoty 695.484,00 zł stanowiło kwotę 37.486,59 zł, odpowiadającą aktualnej wartości nakładu z majątku osobistego uczestniczki na majątek wspólny stron.

Różnica kwot 695.484,00 zł oraz 37.486,59 zł odpowiadała zaś kwocie 657.997,41 zł, stanowiącej podstawę ustalenia spłaty należnej wnioskodawcy w wyniku podziału nieruchomości oraz udziału w nieruchomości, z uwzględnieniem aktualnej wartości nakładu z majątku osobistego uczestniczki na majątek wspólny stron.

Przypadająca wnioskodawcy połowa kwoty 657.997,41 zł wynosiła 328.998,71 zł.

Natomiast różnica kwoty 328.998,71 zł oraz kwoty 76.000,00 zł, odpowiadającej połowie spłat dokonanych wyłącznie przez uczestniczkę, po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej, na poczet wspólnego długu stron z tytułu zaciągniętego przez strony kredytu hipotecznego, wynosiła 252.998,71 zł.

Brak było natomiast podstaw do nakazania zwrotu nakładów poniesionych z majątku wspólnego stron na nieruchomość rodziców wnioskodawcy. Z zeznań ojca wnioskodawcy – świadka E. G. (k. 174 i nast.) oraz matki wnioskodawcy – świadka L. G. (k. 173 i nast.), których wiarygodność nie została podważona, wynikało bowiem, że rodzice wnioskodawcy finansowali remont ich nieruchomości wyłącznie z własnych środków.

W celu zabezpieczenia interesu majątkowego wnioskodawcy zasądzona na jego rzecz spłata wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie oraz kosztami postępowania podlegała zabezpieczeniu przez ustanowienie hipoteki przymusowej na podlegającej podziałowi nieruchomości do kwoty 379.498,07 zł, odpowiadającej 150% ustalonej spłaty, w myśl art. 110 ¹ ustawy o księgach wieczystych i hipotece.

Rozkładając zasądzoną spłatę na raty należało mieć na względzie zarówno aktualną sytuację majątkową uczestniczki zobowiązanej do spłaty, jak i to, że aktualnie obydwoje byli małżonkowie mają zaspokojone potrzeby mieszkaniowe, gdzie uczestniczka swoje potrzeby mieszkaniowe zaspokaja wspólnie ze wspólnymi dziećmi byłych małżonków w przyznanym jej lokalu. Spłata rozłożona została zatem na 5 równych rocznych rat, płatnych do 31. grudnia każdego roku, począwszy od uprawomocnienia się wydanego w sprawie niniejszej postanowienia co do istoty sprawy, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wymagalności do dnia zapłaty na wypadek uchybienia terminom płatności. Tak wyznaczone terminy uiszczenia rat nie będą przekraczać łącznie dziesięciu lat. Odpowiadają możliwościom finansowym uczestniczki, zważywszy na możliwość podjęcia przez nią pracy zarobkowej. Z kolei ustalenie rat spłaty na okres dłuższy niż pięcioletni byłoby niecelowe i godziłoby nadmiernie w interes wnioskodawcy, zważywszy na spadek wartości pieniądza, a ponadto na okoliczność, że już w toku postępowania w sprawie niniejszej uczestniczka powinna była liczyć się z koniecznością spłaty udziału w majątku wspólnym przysługującego wnioskodawcy.

Przeszkody do rozliczenia kwoty 76.000,00 zł, odpowiadającej połowie spłat dokonanych wyłącznie przez uczestniczkę, po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej, na poczet wspólnego długu stron z tytułu zaciągniętego przez strony kredytu hipotecznego, nie stanowił fakt zamieszkiwania we wspólnym lokalu stron jedynie przez uczestniczkę oraz przez wspólne dzieci byłych małżonków.

Tego rodzaju okoliczność okazuje się bowiem nieistotna z punktu widzenia zasadności żądania rozliczenia wspólnego długu małżonków spłaconego wyłącznie przez jednego z nich po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej. Podlega natomiast ocenie jako podstawa żądania zasądzenia wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości.

Wspomniano, że na podstawie art. 567 § 3 w zw. z art. 688 Kodeksu postępowania cywilnego do postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami oraz o dział spadku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zniesienia współwłasności.

W myśl art. 618 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego w postępowaniu o zniesienie współwłasności sąd rozstrzyga także spory o wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy.

Według art. 206 Kodeksu cywilnego każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli.

Współwłaściciel może domagać się od pozostałych współwłaścicieli, korzystających z rzeczy wspólnej z naruszeniem art. 206 Kodeksu cywilnego w sposób wykluczający jego współposiadanie, wynagrodzenia za korzystanie z tej rzeczy z zachowaniem przesłanek określonych w art. 224 § 2 lub art. 225 Kodeksu cywilnego (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2008 r., III CZP 3/08, OSNC 2009/4/53, LEX nr 361243).

Nie może usprawiedliwiać żądania przez współwłaściciela wynagrodzenia od pozostałych współwłaścicieli posiadanie przez nich rzeczy wspólnej "ponad udział", ponieważ w sytuacjach objętych zakresem zastosowania art. 206 Kodeksu cywilnego nie sposób zasadnie mówić o uprawnieniu współwłaścicieli do korzystania z rzeczy wspólnej w granicach udziału (por. uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 28 września 1963 r., III CO 33/62, oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 października 1973 r., III CRN 247/73). Samo zatem twierdzenie współwłaściciela o korzystaniu przez innego współwłaściciela z rzeczy wspólnej w zakresie przewyższającym przysługujący mu udział nie może dawać podstaw do dochodzenia od niego z tego tytułu jakiegokolwiek roszczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2001 r., III CKN 21/99). Roszczenie współwłaściciela przeciwko innemu współwłaścicielowi o wynagrodzenie za korzystanie przez niego z rzeczy wspólnej może uzasadniać tylko ziszczenie się określonych w art. 224 § 2 lub w art. 224 § 2 w zw. z art. 225 Kodeksu cywilnego przesłanek w razie naruszenia przez tego innego współwłaściciela art. 206 Kodeksu cywilnego (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2008 r., III CZP 3/08, OSNC 2009/4/53, LEX nr 361243).

Roszczenie o wynagrodzenie przewidziane w 224 § 2 i art. 225 Kodeksu cywilnego łączy w sobie pierwiastki roszczenia odszkodowawczego (może zmierzać do zwrócenia kosztów, jakie właściciel poniósł w związku z tym, że był zmuszony do korzystania z cudzej rzeczy lub do kompensaty utraconych korzyści, jakie by uzyskał, gdyby rzecz wynajął) oraz roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia (może zmierzać do wydania korzyści uzyskanych przez posiadacza w wyniku bezprawnego korzystania). Jednakże zarówno dochodzenie roszczenia o wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, jak wysokość wynagrodzenia nie zależą od tego, czy właściciel w rzeczywistości poniósł jakiś uszczerbek, a posiadacz uzyskał jakąś korzyść. Według stanowiska piśmiennictwa i orzecznictwa, o wysokości należnego właścicielowi wynagrodzenia decydują stawki rynkowe za korzystanie z danego rodzaju rzeczy i czas posiadania rzeczy przez adresata roszczenia (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego - zasada prawna - z dnia 10 lipca 1984 r. III CZP 20/84, OSNCP 1984, nr 12, poz. 209, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 1998 r., III CZP 62/97, OSNC 1998, nr 6, poz. 91, oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 kwietnia 2004 r., IV CK 273/03, LEX nr 183707) (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2008 r., III CZP 3/08, OSNC 2009/4/53, LEX nr 361243).

W myśl art. 224 § 2 Kodeksu cywilnego od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył.

Według zaś art. 225 Kodeksu cywilnego obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

Zgromadzony w sprawie niniejszej materiał dowodowy nie wskazywał na to, aby uczestniczka bezprawnie, z naruszeniem art. 206 Kodeksu cywilnego, w sposób wykluczający współposiadanie wnioskodawcy, w jakikolwiek sposób uniemożliwiała lub utrudniała mu korzystanie ze wspólnego lokalu lub miejsca postojowego. Wnioskodawca nie udowodnił, aby po dobrowolnym opuszczeniu lokalu, w którym pozostała nie tylko uczestniczka, ale także wspólne dzieci byłych małżonków, kiedykolwiek żądał od uczestniczki dopuszczenia go do współposiadania tego lokalu lub do korzystania z niego w jakimkolwiek zakresie. Fakt zamieszkiwania w tym lokalu jedynie przez uczestniczkę oraz przez wspólne dzieci byłych małżonków, nie usprawiedliwiał zaś zasądzenia od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy wynagrodzenia za korzystanie z tego lokalu.

Podstawę orzeczenia w przedmiocie kosztów postępowania stanowił art. 520 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym, strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. W sprawie niniejszej interesy byłych małżonków w istocie nie były sprzeczne, skoro wnioskodawca oczekiwał w wyniku podziału jedynie spłaty.

Zważywszy na aktualną sytuację majątkową uczestniczki, zobowiązanej ponadto do spłaty na rzecz wnioskodawcy, przypadające na uczestniczkę nieuiszczone koszty sądowe powstałe w sprawie niniejszej należało przejąć na rachunek Skarbu Państwa.

Z tych względów Sąd Rejonowy orzekł jak w sentencji postanowienia.

sędzia Robert Bełczącki