Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 10 maja 2018 roku

Powód Ł. S. (w pozwie i piśmie procesowym z dn. 19 lutego 2108 roku oraz 23 kwietnia 2018 roku) wniósł o zasądzenie od strony pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. kwoty 760 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 30 maja 2017 roku do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od strony pozwanej na swoją rzecz kosztów procesu.

Uzasadniając swoje żądanie powód wskazał, że strony zawarły 6 stycznia 2105 roku umowę pożyczki na kwotę 400 zł, nie zachowując formy pisemnej za pośrednictwem strony internetowej – filarum.pl. (...) umowy nie został przekazany powodowi na trwałym nośniku. Powód spłacił pożyczkę w całości oraz przekazał stronie pozwanej 760 zł tytułem „opłat za przedłużenie”.

W ocenie powoda wzór umowy nie wiązał powoda, jako nie przedstawiony przed zawarciem umowy na trwałym nośniku w myśl art. 384 § 1 i 4 k.c. oraz art. 13 ustawy o kredycie konsumenckim. Tym samym zapisy umowy statuujące opłaty za przedłużenie nie wiążą powoda i może się domagać ich zwrotu. Dodatkowo podał, że opłaty te są sprzeczne z art. 483 § 1 k.c. albowiem są swoistymi karami umownymi nakładanymi na wypadek niewywiązania się przez pożyczkobiorcę ze zobowiązania pieniężnego oraz z art. 481 § 2 ¹ k.c. poprzez zastosowanie opłat za przedłużenie spłaty pożyczki w wysokości przekraczającej odsetki maksymalne za opóźnienie.

Ponadto zapisy umowy ustanawiające opłaty za przedłużenie są – zdaniem powoda – niedozwolonymi postanowieniami umownymi w myśl art. 385 ¹ k.c., gdyż godzą w równowagę kontraktowa stron. Ponadto opłaty te nie zasługują na ochronę zgodnie z art. 5 k.c. jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami.

Powód z uwagi na powyższe zażądał zwrotu tych opłat, jako świadczenia nienależnego, zgodnie z art. 410 k.c. Żądanie odsetek uzasadniono tym, że pozwany w dniu 29 maja 2017 roku otrzymał pismo wzywające do zapłaty w ciągu 14 dni od dnia jego doręczenia, stąd odsetki należą się od dnia 30 maja 2017 roku.

Strona pozwana (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. w odpowiedzi na pozew (oraz w piśmie procesowym z dnia 27 marca 2018 roku) wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu.

W pierwszej kolejności strona pozwana potwierdziła fakt zawarcia umowy pożyczki na kwotę 400 zł na okres 4 dni. Podniosła, że powód za pomocą formularza rejestracyjnego umieszczonego na stronie fialrum.pl dokonał rejestracji, oświadczając, że przeczytał i akceptuje warunki umowy. Tako samo oświadczenie złożył w tytule przelewu, dokonując opłaty rejestracyjnej. Powód miał przy tym możliwość wydrukowania formularza umowy, pobrania go na własne urządzenia w formie pliku .pdf, a ponadto otrzymał on od strony pozwanej umowę i indywidualne warunki na podaną przez siebie skrzynkę mailową, już po zawarciu umowy, co było zgodne z art. 13 ustawy o kredycie konsumenckim.

Zgodnie z § 11 ust 1 umowy powód mógł złożyć wniosek o przedłużenie terminu pożyczki poprzez wpłatę kwoty 60 zł, 80 zł lub 120 zł, które przedłużały umowę o 7, 14 lub 30 dni. Umowa nie zawierała prowizji i innych opłat oraz nie była oprocentowana. W ocenie strony pozwanej zapisy te nie były sprzeczne z przepisami prawa oraz nie stanowiły niedozwolonych postanowień umownych (art. 385 ¹ k.c.), albowiem to powód sam, dobrowolnie, mógł przedłużać okres spłaty pożyczki. Opłata ta nie była przymusowa.

Sąd zważył, co następuje.

W dniu 6 stycznia 2015 roku powód Ł. S. zawarł ze stroną pozwaną (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. umowę pożyczki za pośrednictwem portalu internetowego filarum.pl.

(okoliczność bezsporna)

Zgodnie z tą umowa strona pozwana udzieliła powodowi pożyczki w kwocie 400 zł, na okres 4 dni (termin spłaty 10 stycznia 2015 roku). Pożyczka była nieoprocentowana i nie pobierano od niej prowizji, ani innych opłat (§8 umowy).

Okres trwania pożyczki mógł być wydłużony na wniosek pożyczkobiorcy złożony na 7, 14 lub 30 dni poprzez przelanie na rachunek bankowy pożyczkodawcy opłaty za przedłużenie. Opłata taka mogła być złożona nawet po terminie pożyczki, a wpłacona opłata nie wpływała na wysokość całkowitej kwoty do spłaty. Wniosek o przedłużenie okresu trwania pożyczki można była złożyć wielokrotnie (§ 11 umowy).

Opłaty dla pożyczki w wysokości 400 zł wynosiły odpowiednio 60, 80 i 120 zł (załącznik nr 2 do umowy).

Brak spłaty pożyczki w terminie powodował, że pożyczkodawca miał prawo naliczyć odsetki w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP oraz prowadzić czynności windykacyjne i upominawcze, które mogły generować koszty (§ 12 umowy).

(dowód: umowa wraz załącznikami, k. 54-67)

Powód w celu zawarcia umowy dokonał w dniu 6 stycznia 2015 roku przelewu potwierdzającego o wartości 1 gr na rzecz strony pozwanej z oświadczeniem w tytule przelewu „Przeczytałem i zgadzam się z warunkami umowy pożyczek okresowych (...).PL”

(dowód: wyciągi z konta bankowego strony pozwanej, k. 68)

Powód po zawarciu umowy otrzymał jej wzorzec na swój adres e-mail.

(dowód: kontrolne logi systemowe z baz danych, k. 83)

W toku wykonywania umowy powód przedłużał okres pożyczki pięciokrotnie, dokonując następujących opłat:

- w dniu 12 stycznia 2015 roku – 120 zł,

- w dniu 10 lutego 2015 roku – 80 zł,

- w dniu 24 lutego 2015 roku – 60 zł,

- w dniu 2 marca 2015 roku – 60 zł,

- w dniu 10 marca 2015 roku – 80 zł,

- w dniu 8 kwietnia 2015 roku – 120 zł,

- w dniu 8 maja 2015 – 120 zł,

- w dniu 8 czerwca – 120 zł.

(okoliczności bezsporne oraz dowód: potwierdzenia przelewów, k. 9-16; wyciągi z konta bankowego strony pozwanej, k. 70-82)

Powód dokonał ostatecznej spłaty pożyczki w dniu 9 lipca 2015 roku.

(dowód: pismo strony pozwanej z dn. 12/04/2017)

Pismem z dnia 25 maja 2017 roku, które strona pozwana odebrała w dniu 29 maja 2017 roku powód wezwał do zapłaty kwoty 760 zł tytułem dokonanych przedłużeń umowy w terminie 14 dni od dnia doręczenia niniejszego pisma.

(dowód: pismo powoda z dn. 25/05/2017 z potwierdzeniem nadania i wydrukiem śledzenie przesyłki, k. 18-20)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wyżej powołanych dokumentów prywatnych. Podkreślenia wymaga, że żaden z tych dokumentów nie był kwestionowany przez strony, natomiast sam spór opierał się nie o różnice w stanie faktycznym, lecz o ocenę prawna umowy łączącej strony.

Jedynym elementem spornym stanu faktycznego było to, czy powód otrzymał umowę na trwałym nośniku. W ocenie Sądu strona pozwana poprzez przedłożenie wydruku kontrolnych logów systemowych z baz danych potwierdziła, że wysłała wiadomość e-mail z umową do powoda. Sąd miał na względzie, że trudno jest w inny sposób udowodnić wysyłkę wiadomości e-mail, która przesyłana jest w sposób automatyczny (nie za pomocą konta e-mail z klasycznym interfejsem i dostępem użytkownika). Powód nie kwestionował tego wydruku.

Sąd odstąpił od przedstawienia w pisemnym uzasadnieniu oceny dowodów, albowiem nie odmówił wiarygodności i mocy dowodowej żadnemu z wyżej wymienionych dowodów (art. 328 § 2 k.p.c.).

Sąd oddalił dowód ze stanowiska Rzecznika (...) z dnia 23 listopada 2017 roku jako niemający znaczenia w niniejszej sprawie, a mogący być jedynie wzmocnieniem argumentacji strony powodowej.

Sąd zważył, co następuje.

Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (dalej: u.k.k.) kredytodawca lub pośrednik kredytowy przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki jest zobowiązany podać konsumentowi, na trwałym nośniku, w czasie umożliwiającym zapoznanie się z tymi informacjami, informacje o stronach kredytu i jego warunkach. Natomiast w przypadku umowy o kredyt konsumencki zawieranej na wniosek konsumenta na odległość, jeżeli środek porozumiewania się na odległość nie pozwala na przekazanie danych zgodnie z art. 13 ust. 1 i 2, kredytodawca lub pośrednik kredytowy przekazuje konsumentowi te dane niezwłocznie po zawarciu umowy o kredyt konsumencki na formularzu informacyjnym dotyczącym kredytu konsumenckiego (art. 15 ust. 1 u.k.k.).

Natomiast art. 384 k.c. przewiduje, że ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin, wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy (§ 1). Jeżeli jedna ze stron posługuje się wzorcem umowy w postaci elektronicznej, powinna udostępnić go drugiej stronie przed zawarciem umowy w taki sposób, aby mogła ona wzorzec ten przechowywać i odtwarzać w zwykłym toku czynności (§ 4).

W ocenie Sądu powodowi został przedstawiony formularz informacyjny w prawidłowy sposób. Doszło do tego po zawarciu umowy na odległość, na jego wniosek i na trwałym nośniku (e-mail). Jednocześnie strona pozwana udostępniła powodowi w ten sam sposób wzorzec umowy. Powód przed zawarciem umowy mógł wzorzec ten pobrać lub wydrukować. Jednocześnie w ocenie sądu niezasadne jest powoływanie się na brak związania wzorcem umownym w sytuacji, gdy powód samodzielnie i z własnej inicjatywy korzystał z uprawnień do przedłużania terminu pożyczki w niniejszej sprawie wynikających z tego wzorca.

Zapisy umowy łączącej strony, które pozwalały na przedłużenie terminu spłaty pożyczki, po uiszczeniu stosownej opłaty, były jednak sprzeczne z obowiązującymi przepisami prawa.

Zgodnie z art. 359 k.c. w brzmieniu z 2015 roku odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu (§ 1). Jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe (§ 2). Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne - § 2 ¹). Jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne (§ 2 ²). Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy (§ 2 ³).

Należy mieć na względzie, że od zawartej pożyczki strona pozwana upoważniona była do pobrania prowizji i odsetek. Rezygnacja z tych elementów przy zawieraniu pożyczki na okres 4 dni jest wolnym wyborem strony pozwanej w ramach zasady swobody umów. Jednakże za przedłużanie okresu spłaty – skoro strona pozwana dopuściła taka możliwość – mogła pobierać odsetki. Powinny to być – biorąc pod uwagę wolę stron co do dalszego trwania umowy – odsetki kapitałowe, nawet w wysokości maksymalnej. Skoro strona pozwana przewidziała za przedłużenie okresu spłaty pożyczki opłaty, to stanowią one w istocie formę jej oprocentowania. Oprocentowanie to – w okresie, na który przedłużona została pożyczka (z uwzględnieniem dnia rzeczywistej spłaty) – nie może być wyższe niż przewiduje to przytoczona wyżej treść art. 359 § 2 ¹ i 2 ² k.c. w brzmieniu z 2015 roku.

Tym samym Sąd uznał, że za przedłużenie pożyczki na okres od 11 stycznia 2015 roku (pierwszy dzień przedłużenia) do 9 lipca 2015 roku (dzień spłaty) należna pozwanemu opłata wynieść może co najwyżej 20,89 zł (to jest wysokość odsetek ustawowych maksymalnych kapitałowych od kwoty 400 zł za ten okres).

Dodatkowo podkreślenia wymaga fakt, że opłaty pobierane przez stronę pozwana za przedłużenie terminu spłaty pożyczki są sprzeczne również z art. 483 § 1 k.c., statuującym instytucję kary umownej. Zgodnie z tym przepisem można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). W przedmiotowej sprawie opłata za przedłużenie jest swoistą kara umowną za opóźnienie, jednak obciąża stronę zobowiązaną do świadczenia pieniężnego, a więc wbrew treści art. 483 § 1 k.c.

Jednocześnie Sąd nie stwierdził, aby przedmiotowe zapisy umowy były niedozwolonymi klauzulami umownymi w myśl art. 385 ¹ i n. k.c., co również wywodził powód. W ocenie Sądu zapisy umowy dotyczące opłaty za przedłużenie okresu spłaty pożyczki faktycznie nie były indywidualnie uzgadniane między stronami, ani nie dotyczą świadczeń głównych stron (co podniósł powód, a czemu nie zaprzeczyła strona pozwana), jednak nie są sprzeczne z dobrymi obyczajami i nie naruszają rażąco interesów konsumenta, który zawiera pożyczkę na okres 4 dni. Przedłużenie pożyczki jest niezależne od woli przedsiębiorcy (strony pozwanej) – to powód sam decydował o jej przedłużeniu, a umowa nie nakładała obowiązku uiszczania opłat za przedłużenie, a jedynie taką możliwość. Przedmiotowe opłaty związane są dopiero z modyfikacją treści tej umowy.

Ponadto niezasadnym jest powołanie się powoda na art. 5 k.c., który może stanowić środek obrony, ale nie dochodzenia swych praw.

Z uwagi na powyższe Sąd uznał, że kwota 739,11 zł tytułem opłat za przedłużenie terminu spłaty pożyczki (czyli w części przewyższającej odsetki ustawowe maksymalne kapitałowe od pożyczonej kwoty za okres przedłużenia spłaty) została pobrana przez stronę pozwaną nienależnie.

W konsekwencji powodowi należał się, na podstawie art. 410 § 2 k.c., zwrot kwot pobranych tytułem opłat za przedłużenie terminu spłaty pożyczki w wysokości 739,11 zł.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c, zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia. W przypadku nieoznaczonej stopy odsetek za opóźnienie, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie.

W przedmiotowej sprawie strona pozwana była obowiązana do zwrotu nienależnego świadczenia. Termin spełnienia tego świadczenia – z uwagi na to, że świadczenie z tytułu zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia jest świadczeniem bezterminowym – wyznaczony musiał zostać w oparciu o art. 455 k.c. Pismem z dnia 25 maja 2017 roku, które strona pozwana odebrała w dniu 29 maja 2017 roku powód wezwał do zapłaty kwoty 760 zł tytułem dokonanych przedłużeń umowy w terminie 14 dni od dnia doręczenia niniejszego pisma, dlatego należne odsetki można było zacząć naliczać od dnia następnego po upływie wskazanego terminu (tj. od 13 czerwca 2017 roku).

O kosztach Sąd orzekł na zasadzie art. 100 zd. 2 k.p.c., kierując się zasadą, że możliwe jest wyłożenie wszystkich kosztów na jedną ze stron, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swojego żądania. W niniejszej sprawie powód uległ tylko w zakresie kwoty 20,89 zł z 760 zł dochodzonych pozwem oraz w zakresie odsetek za okres kilkunastu dni, a więc w nieznacznej części swojego żądania.

Koszty należne od strony pozwanej wyniosły 325 zł i złożyły się na nie:

- wynagrodzenie radcy prawnego – 270 zł (§ 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych),

- opłata za udzielone pełnomocnictwo – 17 zł,

- opłata od pozwu – 38 zł (art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych).

asesor sądowy Jan Maśnica

Zarządzenie (29.05.2018)

Sekretariat, proszę doręczyć odpis wyroku wraz z odpisem uzasadnienia pełnomocnikom stron.

asesor sądowy Jan Maśnica