Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 19 września 2014 roku ( data stempla pocztowego) R. K. wystąpił przeciwko Wojskowej Agencji Mieszkaniowej, Oddział (...) w W. z powództwem o ustalenia wstąpienia w stosunek najmu z pozwaną, istniejący na podstawie umowy najmu lokalu mieszkalnego nr (...) z dnia 4 października 2002 roku, lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w W. przy ul. (...) w miejsce dotychczasowego najemcy L. K., zmarłej w dniu 7 czerwca 2014 roku w W.. Strona powodowa domagała się również zasądzenia od pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

Uzasadniając swoje stanowisko, powód wskazywał, że dotychczasowa najemczyni była jego matką z którą zamieszkiwał w przedmiotowym lokalu mieszkalnym nieprzerwanie od kilkunastu lat. Po śmierci matki powód zwrócił się do pozwanej z wnioskiem o uregulowanie stanu prawnego nieruchomości. Strona pozwana odmówiła jednak zawarcia z nim umowy najmu wskazując, iż ten nie spełnia wymogów ustawowych. R. K. uzasadniając materialną zasadność swojego żądania wywodził, iż w niniejszej sprawie należy stosować odpowiednie przepisy resortowe według brzemienia na dzień zawarcia umowy najmu rzeczonego lokalu. Tym samym winny zostać zastosowane wprost przepisy ustawy kodeks cywilny, określające krąg uprawnionych osób do wstąpienia z mocy prawa w stosunek najmu po zmarłym najemcy.

(pozew – k. 1-5).

W odpowiedzi na pozew pozwana Wojskowa Agencja Mieszkaniowa wnosiła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według normo przepisanych.

Strona pozwana potwierdziła przywołane w pozwie okoliczności faktyczne podnosząc jednak, że na kanwie niniejszego postępowania przepisy kodeksu cywilnego nie mogą znaleźć zastosowania zaś właściwe dla lokali dysponenckich uregulowania szczegółowe uniemożliwiają wstąpienie przez powoda w stosunek najmu spornego lokalu po jego zmarłej matce. Ponadto pozwana dowodziła, że wskutek roszczeń następców prawnych poprzednich właścicieli prawo własności budynku w którym znajduje się lokal jest nieuregulowane, w związku z czym WAM w chwili obecnej nie może dysponować przedmiotowym lokalem mieszkalnym.

(odpowiedź na pozew – k. 34-36).

Strony przed zamknięciem rozprawy podtrzymywały dotychczasowe stanowiska, nie zgłaszając żadnych nowych formalnych wniosków dowodowych.

(oświadczenia pełnomocników stron zawarte w protokole rozprawy z dnia 28 kwietnia 2015 roku – k. 81).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Lokal mieszkalny nr (...) położony przy ul. (...) w W. znajduje się w dyspozycji pozwanej Wojskowej Agencji Mieszkaniowej.

(bezsporne).

Najemcą przedmiotowy lokalu na podstawie umowy najmu lokalu mieszkalnego z dnia 3 października 1975 roku została L. K.. Umowa ta została zawarta na czas określony – trwania stosunku pracy z najemcą. W dniu 4 października 2002 roku przedmiotową terminową umowę najmu przekształcono w umowę na czas nieoznaczony. Osobą uprawnioną do stałego zamieszkiwania z najemcą był jej syn R. K..

(bezsporne; d: umowa najmu z dnia 3 października 1975 roku – k. 37-40; umowa najmu z dnia 4 października 2002 roku – 41-45).

L. K. zmarła w dniu 7 czerwca 2014 roku. W chwili śmierci stale zamieszkiwał z nią jej syn – powód – R. K..

(d: odpis skrócony aktu zgonu – k. 14; wyciąg z aktu urodzenia – k. 16; zeznania W. K. – k. 71-72; zeznania J. B. – k. 72; zeznania H. P. – k. 72; zeznania A. U. – k. 80; zeznania B. Ł. – k. 80-81).

Powód po śmierci matki wystąpił do strony pozwanej z wnioskiem o wstąpienie z mocy prawa w prawa najemcy objętego sporem lokalu mieszkalnego. Pozwana powołując się na decyzję Ministra Infrastruktury i (...) nr DOI-3- (...)-130-aw/14 z dnia 10 marca 2014 roku wskazała, że w związku z roszczeniami byłych właścicieli WAM nie może przydzielać lub w inny sposób regulować tytułów prawnych osobom zamieszkującym w lokalach położnych w budynku przy ul. (...) w W. do czasu uregulowania sytuacji prawnej nieruchomości. Ponadto pozwana wskazywała, iż w przypadku wskazanego lokalu nie znajdują zastosowania przepisy kodeksu cywilnego lecz uregulowania szczególne zawarte w ustawie o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych RP, których powód ze względu na swój wiek nie spełnia.

(d: wniosek z dnia 25 czerwca 2014 roku – k. 18-19; odpowiedź Dyrektora WAM z dnia 21 lipca 2014 roku – k. 20-21; decyzja – k. 46-54).

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Wywiedzione przez R. K. powództwo nie mogło zostać uwzględnione mimo, iż stan faktyczny sprawy pozostawał w zasadzie bezsporny.

Pozwany jak również oceniający z urzędu walor dowodowy złożonych dokumentów prywatnych oraz zeznań przesłuchanych świadków Sąd nie miał podstaw do kwestionowania okoliczności faktycznych powołanych na uzasadnienie materialno prawnych podstaw zasadności wytoczonego powództwa. Zawisły przed tut. Sądem spór koncentrował się zasadniczo na kwestiach prawnych, które zadecydowały o wyniku postępowania.

Przed omówieniem zasadniczych podstaw zapadłego rozstrzygnięcia zaznaczenia wymaga, iż w ocenie Sądu Rejonowego nie ma wątpliwości, iż powód posiadał interes prawny w rozumieniu art.189 k.p.c. w wytoczeniu przedmiotowego powództwa.

Przez "interes prawny" w znaczeniu art. 189 k.p.c. rozumieć należy istniejącą potrzebę uzyskania ochrony w sferze sytuacji prawnej ( zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 15 kwietnia 1999 roku, sygn. akt I ACa 1046/98, opubl. OSA 1999/11-12/49). Interes prawny jest to interes dotyczący szeroko rozumianych praw i stosunków prawnych, których ustalenie występuje z reguły, gdy istnieje niepewność tego prawa lub stosunku prawnego zarówno z przyczyn faktycznych jak i prawnych. Niepewność ta może wynikać z wielu powodów. Może być wynikiem zarówno spodziewanego kwestionowania prawa lub stosunku prawnego albo powstać wskutek naruszenia prawa.

Na skutek odmowy uregulowania sytuacji prawnej zajmowanego przez powoda lokalu, znajdującego się w dalszym ciągu w dyspozycji pozwanej Wojskowej Agencji Mieszkaniowej, powstał spór co do istnienia określonego prawa. Uregulowanie sytuacji prawnej objętego sporem lokalu jest o tyle istotne z punktu widzenia strony powodowej, iż jak wynika z załączonej decyzji administracyjnej, a także samych twierdzeń pozwanej rozpoczął się już proces odzyskiwania przez prawowitych właścicieli prawa własności uwłaszczonej po II Wojnie Światowej nieruchomości. Potwierdzenie tytułu prawnego do przedmiotowego lokalu w niniejszym postępowaniu było więc dla powoda jednym obecnie dostępnym środkiem prawnym pozwalającym mu na uzyskanie legitymacji do skutecznego względem właścicieli władania spornym lokalem, po zakończeniu postępowania administracyjnego. Sam ostateczny wynik postępowania administracyjnego nie wpływa natomiast zasadniczo na stosunki najmu zawarte przez WAM, w którego uprawnienia jako wynajmującego z mocy prawa wstąpią ewentualnie następcy prawni przedwojennych właścicieli. Właśnie owe obiektywne zagrożenie sfery interesów prawnych strony powodowej stanowiło dostateczne uzasadnienie istnienia interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie.

Pomiędzy stronami nie było również sporu, iż co do zasady do znajdujących się w zasobie Wojskowej Agencji Mieszkaniowej, lokali mieszkalnych zastosowanie mają przepisy ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej która do chwili obecnej była kilkakrotnie nowelizowana. W zakresie nieuregulowanym w powołanej ustawie mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny oraz ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego.

Strona powodowa w uzasadnieniu swojego powództwa starała się przeforsować stanowisko zgodnie z którym do spornego zagadnienia należy stosować uregulowania prawne właściwe na dzień zawarcia umowy najmu lokalu mieszkalnego z dnia 4 października 2002 roku nie zaś aktualne na chwilę orzekania. Według powoda wynika to z fundamentalnej zasady prawa lex retro non agit, zasady ochrony praw nabytych, a także samego stanowiska stron, które ustaliły w umowie najmu, iż do łączącego je stosunku prawnego zastosowanie będzie miała m.in. ustawa z dnia 22 czerwca 1995 roku o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych RP wg, stanu - Dz. U. z 2002 r. nr 42. Poz. 386.

Z przywołanym stanowiskiem strony inicjującej niniejsze postępowanie nie sposób się jednak zgodzić. Zaczynając od ostatniego z zarzutów należy zaznaczyć, iż zakres swobody kontraktowania stron wyznacza zgodnie z dyspozycją art. 353 ¹ k.c. (obok natury danego stosunku prawnego, i zasad współżycia społecznego) przede wszystkim obowiązujący porządek prawny – w tym przypadku - ustawy.

Powołane zastrzeżenie umowne nawet jeżeli interpretować by je tak jak chce tego powód (co jest z logicznego założenia błędne) wykracza w sposób oczywisty poza przyznaną przez ustawodawcę swobodę kontraktowania. Jednolite uregulowania intertemporalne przy okazji zmian w poszczególnych aktach prawnych powszechnie obowiązujących wprowadza bowiem sam ustawodawca przy okazji ich nowelizowania, co ma wpływać na pewność i przejrzystość prawa oraz przede wszystkim podnoszoną przez powoda ochronę praw nabytych, która nie ma przecież z założenia charakteru bezwzględnego. Przyjmując sposób rozumowania powoda jakiekolwiek nowelizacje ustaw, podyktowane najczęściej problemami i niejasnościami w praktycznym stosowaniu prawa, dynamiką zachodzących zmian społecznych byłyby niedopuszczalne z punktu widzenia ich zgodności z ustawą zasadniczą z której owa zasada została wywiedziona. Przepisy przejściowe uchwalane przy okazji kolejnych nowelizacji mają służyć właśnie ochronie praw obywateli w okresie wprowadzania określonych zmian prawnych do polskiego systemu prawnego, pozwalając na płynne, w jak najmniejszym stopniu ingerujące w dotychczasowe prawa wprowadzenie nowych rozwiązań legislacyjnych, których granice stosowania mają być jasne i klarowne.

Istota poruszonego przez powoda kluczowego dla rozstrzygnięcia zagadnienia na kanwie rozpoznawanego przypadku jest prozaiczna i leży zupełnie gdzie indziej niż zdaje się to upatrywać strona powodowa. Należy bowiem zauważyć, iż momentem w którym powód zyskał materialnoprawne uprawnienie do wystąpienia z niniejszym powództwem zarówno na gruncie powołanej ustawy (obojętnie czasowo wedle którego brzmienia) jak i uregulowań kodeksowych nie była chwila zawarcia umowy najmu z dnia 4 października 2002 roku, lecz moment śmierci dotychczasowego najemcy spornego lokalu – L. K. tj. 7 czerwca 2014 roku. Dopiero wówczas bowiem po stronie powoda – będącego domownikiem - wywodzącego dotychczas swoje prawo do władania spornym lokalem z uprawnienia przysługującego dotychczasowemu najemcy wobec odmownej decyzji dyrektora WAM powstał stan zagrażający jego interesom egzystencjonalnym, których ochronę przewidział racjonalny ustawodawca wprowadzając do systemu prawnego uregulowania pozwalające na wstąpienie określonego kręgu osób najbliższych najemcy w stosunki najmu lokali mieszkalnych.

Powyższą konstatację potwierdza również sam art. 189 k.p.c. który można traktować jako przepis będący źródłem uprawnień do dochodzenia ochrony nabytych we wskazanym momencie śmierci najemcy - praw podmiotowych. W tym sensie ma on więc charakter materialnoprawny, a nie tylko procesowy, pomimo jego usytuowania w ustawie procesowej - kodeks postępowania cywilnego. Nie można zapominać, że prawo procesowe ma służyć przede wszystkim realizacji określonych uprawnień i obowiązków wynikających z prawa materialnoprawnego, będąc gwarantem jego wykonalności.

Uzupełniając zasadność powołanych wywodów trzeba także zauważyć, że odpowiednie przepisy intertemporalne uchwalone wraz z nowelizacją ustawy z dnia 22 czerwca 1995 roku o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw z dnia 22 stycznia 2010 roku (Dz.U.2010.28.143), która weszła w życie z dniem 1 lipca 2010 roku, zostały zawarte w art. 18 samej ustawy nowelizującej. Zgodnie z tym przepisem „do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ostatecznymi decyzjami administracyjnymi lub zawarciem umowy stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu dotychczasowym”. Przepis ten w sposób jednoznaczny wskazuje, właściwą czasowo ustawę dla spraw wszczętych po dniu 1 lipca 2010 roku. To, że powód złożył do właściwego dyrektora WAM wniosek o uregulowanie sytuacji prawnej przedmiotowego lokalu po tym dniu nie może budzić żadnych wątpliwości.

Z punktu widzenia niniejszego procesu powyższe ustalenie było o tyle istotne, że powołana nowelizacja wprowadziła zasadnicze zmiany w brzemieniu art. 29 omawianej ustawy, wyłączając w sposób wyraźny dotychczasową możliwość stosowania przy kwestii wstąpienia z mocy prawa w stosunek najmu w miejsce zmarłego najemcy przez osoby najbliższe z nim zamieszkujące w momencie śmierci ogólnych uregulowań kodeksowych zawartych w art. 691 k.c.

W myśl art. 29 ust. 3 ustawy z dnia 22 czerwca 1995 roku o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych RP (Dz.U.2010.206.1367 j.t.) „w przypadku śmierci osoby, o której mowa w ust. 2, członkowie rodziny, o których mowa w art. 26 ust. 3, stale z nią zamieszkujący do chwili jej śmierci, mają prawo zajmowania lokalu mieszkalnego. W takim przypadku dyrektor oddziału regionalnego zawiera na ich wniosek umowę najmu do końca okresu obowiązywania tytułu prawnego, który przysługiwał osobie zmarłej”.

Krąg osób uprawnionych do wstąpienia w stosunek najmu po dotychczasowym najemcy wyznacza art. 26 ust. 3 ustawy, który zalicza do niego: małżonka, wspólnie zamieszkałe dzieci własne, przysposobione, przyjęte na wychowanie na podstawie orzeczenia sądu opiekuńczego, dzieci małżonka, do czasu zawarcia przez nie związku małżeńskiego, nie dłużej jednak niż do dnia ukończenia 25 roku życia, chyba że przed tym dniem stały się niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji i nie zawarły związku małżeńskiego.

Z wyliczenia tego w sposób nie budzący wątpliwości wynika, iż powód R. K. będący synem dotychczasowego najemcy – L. K. – w momencie jej śmierci nie spełniał ustawowego kryterium wieku, które wyznacza na gruncie tej ustawy, co do zasady granica 25 roku życia. Powód w momencie śmierci matki miał bowiem 51 lat, nie wykazał przy tym, aby w jego przypadku zachodziły okoliczności szczególne wyłączające ustawowe ograniczenie wiekowe.

W tym stanie rzeczy należało stwierdzić, iż powód R. K. w chwili śmierci L. K. będącej najemcą lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ul. (...) w W. nie spełniał przesłanek zawartych w ustawie z dnia 22 czerwca 1995 roku o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych RP (Dz.U.2010.206.1367 j.t.), co w rezultacie w świetle powołanych uregulowań prawnych musiało doprowadzić do oddalenia wywiedzionego przez niego powództwa (punkt 1 sentencji wyroku).

Rozstrzygnięcie w zakresie kosztów procesu zawarto w punkcie 2 o którym orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu.

Zważywszy na powołane motywy orzeczono jak w wyroku.