Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 30 kwietnia 2018 roku (data stempla pocztowego) powódka D. P. wniosła o zasądzenie od pozwanego V. L. Towarzystwo (...) S.A. V. (...) z siedzibą w W. kwoty 10.926,51 zł wraz z odsetkami ustawowymi od 28 października 2014 r. do 31 grudnia 2015 r. i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Uzasadniając żądanie pozwu powódka wskazała, że 2 grudnia 2010 roku zawarła z pozwanym umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym ze składką regularną (...), potwierdzoną polisą o numerze (...). Przedmiotowa umowa została rozwiązana 9 października 2014 r. i pozwany dokonał całkowitej wypłaty świadczenia wykupu. Wartość rachunku wynosiła 15.609,30 zł, a powódce została wypłacona kwota 4.682,79 zł, która stanowiła jedynie 30 % jej oszczędności. Pozwany zatrzymał kwotę 10.926,51 zł na podstawie postanowień Ogólnych Warunków Ubezpieczenia dotyczących sposobu obliczania świadczenia wykupu. Zdaniem powódki przedmiotowe postanowienia stanowią niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c.

(pozew- k.1-7)

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa, a także o zasądzenie od powódki na jego rzecz kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwany podniósł, że kwestionowane przez powódkę postanowienia ogólnych warunków ubezpieczenia dotyczą świadczeń głównych stron, a poza tym są sformułowane w sposób jednoznaczny. W konsekwencji nie można ich uznać za niedozwolone w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc.

Ponadto pozwany wskazał, że z własnych środków zwiększył rachunek powódki o kwotę dodatkowej alokacji w wysokości 1.200 zł, toteż żądanie przez powódkę zasądzenia tej kwoty stanowi nadużycie prawa.

Pozwany podniósł również zarzut przedawnienia roszczenia głównego na podstawie art. 819 § 1 k.c., oraz odsetek za okres dłuższy niż 3 lata przed dniem wniesienia pozwu na podstawie art. 118 k.c. (odpowiedź na pozew – k. 28-30).

Do zamknięcia rozprawy strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka D. P. na podstawie wniosku z 23 listopada 2010 roku jako ubezpieczony i ubezpieczający zawarła z (...) S.A. z siedzibą w W. (obecnie V. L. Towarzystwo (...) S.A. V. (...) z siedzibą w W.) umowę ubezpieczenia na życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną (...), na podstawie skonstruowanego przez ubezpieczyciela wzorca umownego, na który składały się: Ogólne Warunki Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną (...) o indeksie (...) z uwzględnieniem postanowień zawartych w Postanowieniach Szczególnych do OWU o indeksie (...)- (...) - (...) oraz Regulamin Ubezpieczeniowych Funduszy Kapitałowych, o indeksie (...)- (...). Umowa została zawarta na czas określony - 15 lat począwszy od dnia 2 grudnia 2010 r. D. P. zobowiązała się opłacać składkę roczną regularną w wysokości 6.000,00 zł.

( dowody: wniosek – k. 36-37, polisa – k. 11).

Przed zawarciem przedmiotowej umowy, D. P. otrzymała ogólne warunki ubezpieczenia i Regulamin, składające się na wzorzec umowny wykorzystany przy zawarciu tej umowy.

( dowód: wniosek – k. 36-37).

Umowa została zawarta przez powódkę jako konsumenta z pozwanym jako przedsiębiorcą i w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej.

(okoliczności bezsporne)

Zgodnie z § 3 ust. 1 OWU przedmiotem umowy było życie ubezpieczonego oraz inwestowanie środków pochodzących ze składek wpłacanych z tytułu umowy w ramach Ubezpieczeniowych Funduszy Kapitałowych w okresie, na jaki umowa została zawarta. Zgodnie z § 3 ust. 2 OWU, zakres ubezpieczenia obejmował dożycie przez ubezpieczonego daty dożycia oraz śmierć ubezpieczonego w okresie ubezpieczenia.

W § 4 OWU określona została wysokość świadczeń: w ust. 1. - wysokość Świadczenia z tytułu Dożycia, w ust. 2. - wysokość Świadczenia z tytułu Śmierci ubezpieczonego. W ust. 3 przewidziano natomiast, że w przypadku zajścia zdarzeń określonych w OWU, innych niż wskazane w § 3 ust. 2 lub § 6 ust. 2, ubezpieczyciel wypłaca ubezpieczającemu Świadczenie Wykupu w wysokości kwoty nie wyższej niż kwota odpowiadająca Wartości Części W. Rachunku, powiększonej o określony procent Wartości Części Bazowej Rachunku, wskazany w ust. 15 Załącznika nr 1 do OWU.

Z § 10 ust. 1 OWU wynikało z kolei, że umowa ulega rozwiązaniu m.in. wskutek: jej rozwiązania przez ubezpieczającego - z dniem doręczenia do siedziby ubezpieczyciela pisemnego oświadczenia ubezpieczającego o rozwiązaniu (pkt 2); niezapłacenia przez ubezpieczającego składki regularnej - z upływem ostatniego dnia 45-dniowego okresu, za który składka była należna (pkt 3); wypłaty Świadczenia Wykupu - z dniem złożenia wniosku o wypłatę Świadczenia Wykupu (pkt 6).

Zgodnie z ust. 5 powołanego § 10 w przypadku przedterminowego rozwiązania umowy, na skutek zdarzeń, o których mowa w ust. 1 pkt 2) – 3) i pkt 6), wypłacana wysokość Świadczenia Wykupu w zakresie wartości Części Bazowej Rachunku uwzględnia jej pomniejszenie o koszty poniesione przez ubezpieczyciela związane z dystrybucją i zawarciem umowy oraz o koszty związane z prowadzoną przez ubezpieczyciela działalnością gospodarczą, które w związku z przedterminowym rozwiązaniem umowy nie będą mogły zostać pokryte z opłat, określonych w § 24 ust. 1, jakie byłyby pobierane przez ubezpieczyciela w trakcie całego okresu, na jaki umowa została zawarta. Wypłacając Świadczenie Wykupu ubezpieczyciel nie nalicza ani nie potrąca z wypłacanego świadczenia jakiejkolwiek kary umownej lub odstępnego w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego, związanych z przedterminowym rozwiązaniem umowy.

Zgodnie z § 23 ust. 5 OWU, wysokość Świadczenia Wykupu na dany dzień jest równa Wartości Części W. Rachunku oraz określonego procentu Wartości Części Bazowej Rachunku, wskazanego w ust. 15 Załącznika nr 1 do OWU. Z kolei zgodnie z ust. 6: Wysokość określonego procentu Wartości Części Bazowej Rachunku, o którym mowa w ust. 5, ustalana jest na podstawie okresu ubezpieczenia dla danej umowy, aktualnego na dzień jej zawarcia, oraz roku oznaczającego: 1) w Okresie Bazowym oraz po jego upływie, jeśli nie zostały opłacone Składki Regularne należne za Okres Bazowy: a) w przypadku, gdy nie nastąpiło zawieszenie opłacania Składki Regularnej – Liczbę L. Polisy, za które w pełni zostały zapłacone wszystkie Składki Regularne, powiększoną o 1, jednak nie wyższą niż Rok Polisy, w którym dokonywana jest całkowita lub częściowa wypłata Świadczenia Wykupu, b) w przypadku, gdy nastąpiło zawieszenie opłacania Składki Regularnej – Liczbę L. Polisy, za które w pełni zostały zapłacone wszystkie Składki Regularne, powiększoną o 1, jednak nie wyższą niż Rok Polisy poprzedzający Rok Polisy, w którym dokonywana jest całkowita lub częściowa wypłata Świadczenia Wykupu, jeżeli okres zawieszenia nie rozpoczyna się w Rocznicę Polisy, to okresy, za które zostały zapłacone Składki Regularne w L. Polisy, w których zawieszenie miało miejsce, podlegają sumowaniu, 2) po Okresie Bazowym, pod warunkiem opłacenia Składek Regularnych należnych za Okres Bazowy: a) w przypadku, gdy nie nastąpiło zawieszenie opłacania Składki Regularnej w Okresie Bazowym - Rok Polisy, w którym dokonywana jest całkowita lub częściowa wypłata Świadczenia Wykupu, b) w przypadku, gdy nastąpiło zawieszenie opłacania Składki Regularnej w Okresie Bazowym - Rok Polisy poprzedzający Rok Polisy, w którym dokonywana jest całkowita lub częściowa wypłata Świadczenia Wykupu.

Zgodnie z ust. 9: Wysokość kwoty całkowitej lub częściowej wypłaty Świadczenia Wykupu obliczana jest według cen Jednostek Funduszy z Dnia Wyceny danego Ubezpieczeniowego Funduszu Kapitałowego , następującego nie później niż w trzecim dniu roboczym od dnia rozwiązania umowy, lub odpowiednio dnia doręczenia wniosku o częściową wypłatę Świadczenia Wykupu, z zastrzeżeniem ust. 10 oraz § 25 ust. 2 i § 29.

Zgodnie z § 2 pkt. 25 OWU Świadczenie Wykupu to kwota świadczenia z umowy wypłacana przez ubezpieczyciela w przypadkach określonych w OWU, z przyczyn innych niż dożycie przez ubezpieczonego daty dożycia, śmierć ubezpieczonego lub odstąpienie przez ubezpieczającego od umowy. Zgodnie z pkt. 34 wskazanego wyżej § 2, Wartość Części W. Rachunku to stanowiąca Część W. Rachunku wartość środków zapisanych w danym dniu na Rachunku Jednostek Funduszy, obliczona jako liczba Jednostek Funduszy pomnożona przez właściwe Ceny Jednostek Funduszy, powiększona o wartość gotówki. Zaś w myśl § 2 pkt. 33 Wartość Części Bazowej Rachunku to stanowiąca Część Bazową Rachunku wartość środków zapisanych w danym dniu na Rachunku Jednostek Funduszy, obliczona jako liczba Jednostek Funduszy pomnożona przez właściwe Ceny Jednostek Funduszy, powiększona o wartość gotówki. Zgodnie z § 2 pkt. 3 Część Bazowa Rachunku to część środków zapisanych na Rachunku Jednostek Funduszy pochodzących ze Składki Regularnej należnej za Okres Bazowy, natomiast zgodnie z pkt. 4 Część W. Rachunku to część środków zapisanych na Rachunku Jednostek Funduszy pochodzących ze Składki Regularnej należnej po Okresie Bazowym oraz ze Składki Dodatkowej. Okres Bazowy to zgodnie z § 2 pkt 12 okres pierwszych siedmiu lat polisy z zastrzeżeniem § 15 ust. 6. Zgodnie z tym postanowieniem zawieszenie opłacania Składek Regularnych powoduje przesunięcie końca Okresu Bazowego o okres 12 miesięcy polisy (…) oraz wpływa na zasady ustalania wysokości Świadczenia Wykupu w zakresie Części Bazowej Rachunku.

Z kolei z § 24 OWU wynikało, że z tytułu zawarcia i wykonywania umowy ubezpieczyciel pobiera następujące opłaty: opłatę wstępną, opłatę za udzielanie tymczasowej ochrony ubezpieczeniowej, opłatę za ryzyko, opłatę administracyjną, opłatę za zarządzanie aktywami Rachunku Jednostek Funduszy, opłatę za zarządzanie aktywami Portfeli Modelowych, opłatę operacyjną i inne opłaty z tytułu dodatkowych usług oferowanych przez Ubezpieczyciela związanych z Ubezpieczeniowymi Funduszami Kapitałowymi, określone w szczegółowych regulaminach.

Zgodnie z ust. 15 Załącznika nr 1 do OWU, stanowiącym Tabelę zatytułowaną: „Określony procent Części Bazowej Rachunku wypłacany Ubezpieczającemu w przypadku odpisania Jednostek Funduszy z Części Bazowej Rachunku w związku z całkowitą lub częściową wypłatą Świadczenia Wykupu”, w przypadku umowy zawartej na okres 15 lat, procent wynosi: 0% w 1. i 2. roku, 20% w 3. roku, 30% w 4. roku, 40% w 5. roku, 50% w 6. roku, 60% w 7. roku, i dalej aż do 96% w 15. roku. Pojęcie (...) zostało zdefiniowane w legendzie zamieszczonej pod tabelą, gdzie powtórzona została w większości treść § 23 ust. 6 OWU.

W przypadku zadeklarowania we wniosku o zawarcie umowy oraz wpłaty składki regularnej w wysokości odpowiadającej co najmniej kwocie minimalnej składki regularnej, ubezpieczyciel w pierwszym roku polisy dokonał powiększenia rachunku jednostek funduszy (…)poprzez zapisanie na rachunku jednostek funduszy dodatkowej kwoty, której wartość odpowiada 20% wartość składki regularnej należnej w pierwszym roku polisy, aktualnej na dzień zawarcia polisy.

( dowody: OWU z załącznikiem k. 12-17, postanowienia szczególne do OWU- k.38)

Umowa zawarta przez strony uległa rozwiązaniu z dniem 9 października 2014 r., wskutek złożenia przez powódkę wniosku o dokonanie wypłaty całkowitej. W rozliczeniu pozwany wypłacił na rzecz powódki tytułem Świadczenia Wykupu kwotę 4.682,79 zł, odpowiadającą 30% Wartości Części Bazowej Rachunku. Wartość jednostek funduszy zapisanych na rachunku powódki na dzień rozwiązania umowy wynosiła 15.609,30 zł i odpowiadała Wartości Części Bazowej Rachunku. Suma składek wpłaconych przez powódkę na dzień rozwiązania polisy wynosiła 18.000 zł, zaś wypłat 0 zł.

(rozliczenie – k. 18)

(...) Spółka Akcyjna zmieniła firmę na „V. L. Towarzystwo (...)”.

(okoliczność bezsporna)

Dokonując ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie, Sąd oparł się przede wszystkim na dowodach z dokumentów przedstawionych przez obie strony, które były spójne w zakresie dotyczącym stanu faktycznego. Część z dowodów została złożona w formie kopii dokumentów bądź w formie wydruków komputerowych, jednak zgodność z oryginałem nie była kwestionowana w toku postępowania.

W istocie sam fakt zawarcia przez strony umowy, jej treść, termin rozwiązania i wysokość środków pobranych przez pozwanego w związku z rozwiązaniem umowy były między stronami bezsporne.

Poza tym, w ocenie Sądu, niesporne między stronami były okoliczności dotyczące wiedzy powódki na temat warunków zawieranej umowy ubezpieczenia. W świetle twierdzeń podanych przez strony oraz treści wyżej wymienionych dokumentów wręczonych powódce w związku z zawarciem umowy, nie budziło wątpliwości, że powódka miała możliwość zapoznania się z treścią istotnych postanowień umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, a zwłaszcza postanowień dotyczących opłaty likwidacyjnej oraz jej wysokości uzależnionej od terminu rozwiązania umowy. Powódka nie kwestionowała faktu, iż przed zawarciem umowy otrzymała tekst OWU.

Niemniej roszczenie powódki nie opierało się na twierdzeniu, że nie wiedziała
ona o istnieniu zobowiązania do zapłaty opłaty likwidacyjnej w razie rozwiązania umowy przed upływem 15 roku polisy, ale na twierdzeniu, że postanowienia umowy konstytuujące obowiązek zapłaty opłaty likwidacyjnej są sprzeczne z dobrymi obyczajami rażąco naruszając interesy konsumenta w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie w całości w zakresie świadczenia głównego oraz części w zakresie odsetek.

W niniejszej sprawie istota sporu sprowadza się do tego czy pozwany był uprawniony do zatrzymania kwoty 10.926,51 zł pochodzącej ze środków zgromadzonych na rachunku polisowym powódki na dzień rozwiązania umowy.

Na wstępie należy wskazać, że integralną część umowy zawartej przez strony stanowiły Ogólne Warunki Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną M. (...) (OWU) – wzorzec umowny ustalony przez ubezpieczyciela, który w świetle art. 384 § 1 k.c. winien być doręczony powódce przed zawarciem umowy, by ją wiązał. W niniejszej sprawie Sąd ustalił, że powódka otrzymała OWU przed zawarciem umowy. Powyższa okoliczność wynikała z wniosku o zawarcie umowy.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które nie zostały z nim indywidualnie uzgodnione, nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to jedynie postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Ustalenie, że poszczególne postanowienia OWU są postanowieniami niedozwolonymi, ma znaczenie ze względu na skutki prawne, jakie rodzi uznanie postanowienia umowy za abuzywne. Wówczas, zgodnie z art. 385 ¹ § 2 k.c., zamieszczona w umowie klauzula abuzywna nie wiąże konsumenta, a strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Z powyższego wynika, że możliwość uznania danego postanowienia umownego za niedozwolone i wyeliminowanie go z umowy zależy od spełnienia następujących przesłanek: postanowienie nie zostało uzgodnione indywidualnie, postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając interesy konsumenta, postanowienie nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron, w tym ceny lub wynagrodzenia. Powyższe przesłanki muszą zostać spełnione łącznie. Zgodnie z art. 385 ¹ § 3 k.c., nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

W sprawie jest bezspornym, że powódka zawarła umowę jako konsument.

Kwestionowane postanowienia OWU (dotyczące opłaty za likwidację polisy) nie zostały z powódką uzgodnione indywidualnie. Zostały one zawarte we wzorcu umownym, jakim były Ogólne Warunki Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną M. (...). W konsekwencji, ponieważ postanowienia umowne będące przedmiotem analizy na gruncie rozpoznawanej sprawy stanowią postanowienia wzorca umownego, to obejmuje je domniemanie, iż nie zostały uzgodnione indywidualnie, którego to domniemania pozwany nie wzruszył. W świetle treści wniosku, jak również § 1 ust. 3 OWU stwierdzić należy, że postanowienia OWU nie zostały z powódką indywidualnie uzgodnione. W § 1 ust. 3 OWU przewidziano jedynie teoretyczną możliwość zawarcia umowy na warunkach odbiegających od OWU, co jednak w niniejszej sprawie nie miało miejsca. W toku postępowania nie zostało bowiem wykazane, że powódka negocjowała postanowienia OWU.

W takiej sytuacji należało rozważyć, czy określona w powołanych postanowieniach opłata za likwidację polisy stanowi główne świadczenie stron.

W ocenie Sądu w omawianym przypadku nie budzi wątpliwości, że świadczenie opłaty nie jest świadczeniem głównym. Wprawdzie ustawodawca nie określił, co należy rozumieć przez sformułowanie główne świadczenia stron, ale należy przyjąć, że są to takie elementy konstrukcyjne umowy, bez których uzgodnienia nie doszłoby do jej zawarcia. Innymi słowy chodzi o klauzule regulujące świadczenia typowe dla danego stosunku prawnego, stanowiące te jego elementy, które konstytuują istotę danego porozumienia. Sąd orzekający w pełni zgadza się z argumentacją zawartą w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2007 roku, że brzmienie art. 385 ¹ k.c. nie pozwala na szeroką interpretację formuły postanowień określających główne świadczenia stron i z tego powodu postuluje się, aby sformułowanie to rozumieć wąsko i wszelkie wątpliwości należy rozstrzygać na rzecz objęcia wątpliwego postanowienia kontrolą (tak uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2007 r., III CZP 62/07, OSNC 2008/7-8/87).

Analizowana w niniejszej sprawie umowa jest umową mieszaną z elementami klasycznego modelu umowy ubezpieczenia na życie i postanowieniami charakterystycznymi dla umów, których celem jest inwestowanie kapitału. Niezależnie od tego, który komponent umowy uznać za przeważający, stwierdzić należy, że pobranie opłaty za likwidację polisy w razie zakończenia stosunku prawnego nie stanowi elementu, bez którego stosunek ten nie mógłby zaistnieć, bez względu na systematykę OWU. Na tle przedstawionego do oceny stosunku prawnego takimi postanowieniami są: ze strony pozwanego – świadczenie ochrony ubezpieczeniowej i spełnienie świadczenia w określonej wysokości w razie zajścia określonego w umowie zdarzenia zgodnie z § 3 OWU oraz inwestowanie zgromadzonych środków w jednostki uczestnictwa ubezpieczeniowych funduszy inwestycyjnych, a także – ze strony powódki – zapłata składki we wskazanej w umowie wysokości.

Pobrana od powódki opłata ma charakter świadczenia ubocznego. Jego celem, w zamyśle, jest zabezpieczenie interesów ubezpieczyciela, gdyby doszło do przedwczesnego, z jego punktu widzenia, zakończenia stosunku prawnego. Świadczenie takie, przewidziane na wypadek rozwiązania umowy w określonym czasie, nie może zatem zostać uznane za główny przedmiot stosunku umownego stron.

Przyjęcie, że opłata za likwidację polisy jest głównym świadczeniem konsumenta oznaczałoby, że celem umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym jest to, aby konsument mógł ją rozwiązać przed terminem, zapłacić opłatę i otrzymać pomniejszone świadczenie wykupu. Takie podejście jest irracjonalne, gdyż konsument w momencie zawierania umowy na czas określony, nie ma na celu jej wcześniejszego rozwiązania. Taki zamiar pojawia się dopiero w późniejszym etapie wykonania umowy, np. w momencie, w którym zgromadzony kapitał nie przynosi zysku, a bieżące opłaty pobierane przez ubezpieczyciela powodują straty.

W świetle powyższego stwierdzić należy, że kwestionowane postanowienia OWU nie dotyczą świadczenia głównego żadnej ze stron i dlatego mogą być oceniane pod kątem ich abuzywności.

Na marginesie należy dodać, że nawet jeśliby przyjąć, że świadczenie konsumenta stanowi główne świadczenie stron, to postanowienie umowne je kształtujące musiałoby być sformułowane w sposób jednoznaczny, by nie podlegać tej kontroli. Trudno natomiast uznać, że definicja tego świadczenia zawarta w § 2 pkt 25 w zw. z § 4 ust. 3, § 10 ust. 5 i § 23 ust. 5 i 6 OWU w zw. z ust. 15 załącznika nr 1 do OWU, w szczególności w związku z zamieszczoną w tym załączniku, w ust. 15, tabelą odwołującą się do definicji wskazanych w § 2 pkt 3, 4, 12, 13, 20, 25 oraz 33-35 OWU, jest zdefiniowana w sposób jednoznaczny. Przeciwnie, konstrukcja ta jest zawikłana i skomplikowana.

Dokumenty dotyczące przedmiotowej umowy nie zawierały jednoznacznej i zrozumiałej dla konsumenta informacji o ryzyku utraty na rzecz pozwanego wszystkich lub znacznej części środków zgromadzonych na rachunku polisy w razie rozwiązania umowy przed terminem. Z wniosku o zawarcie umowy, OWU ani z polisy nie wynikało jasno, że w razie rozwiązania umowy przed terminem w pierwszym i drugim roku trwania polisy pozwany może zatrzymać 100 % środków zgromadzonych na rachunku polisy, stanowiących wartość części bazowej rachunku. Z wniosku o zawarcie umowy, OWU ani z polisy nie wynikało też, że w razie rozwiązania umowy przed terminem w czwartym roku trwania polisy pozwany może zatrzymać aż 70% środków zgromadzonych na rachunku polisy, stanowiących wartość części bazowej rachunku, a konsument otrzyma jedynie 30% tych środków. Postanowienia dotyczące świadczenia wykupu, w oparciu o które pozwany był uprawniony do zatrzymania całości lub znacznej środków zgromadzonych na rachunku polisy w razie rozwiązania umowy przed terminem, były rozproszone w różnych częściach OWU, zawierały terminy specjalistyczne, swoiste dla tego rodzaju produktów finansowych, obejmowały szereg odesłań. Stawki procentowe służące do wyliczenia wysokości świadczenia wykupu zamieszczone były na końcu załącznika do OWU, w rozbudowanej tabeli, bez dostatecznych objaśnień.

Zdaniem Sądu, określony w tabeli – w załączniku nr 1 do OWU (ust 15) – procent części bazowej rachunku wypłacany ubezpieczającemu w związku z całkowitą lub częściową wypłatą świadczenia w zw. z § 4 ust. 3, § 10 ust. 5 i w zw. z § 23 ust. 5-6 OWU kształtuje obowiązki powódki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Podkreślić trzeba, że interes konsumenta należy rozumieć szeroko, nie tylko jako interes ekonomiczny, ale też jako każdy inny (nawet niewymierny) interes. Natomiast ocena w świetle dobrych obyczajów następuje najczęściej poprzez odwołanie się do takich wartości jak: szacunek wobec partnera, uczciwość, szczerość, zaufanie, lojalność, rzetelność i fachowość. Zatem postanowienia umów, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta, nie pozwalając na realizację tych wartości, uznawane są za sprzeczne z dobrymi obyczajami. Tak również kwalifikowane są wszelkie postanowienia, które zmierzają do naruszenia równorzędności stron stosunku, nierównomiernie rozkładając uprawnienia i obowiązki między partnerami umowy. Brak równowagi kontraktowej jest bowiem jednym z podstawowych przejawów naruszenia dobrych obyczajów.

W świetle powyższego Sąd uznał przedmiotowe postanowienia OWU za niezgodne z dobrymi obyczajami, gdyż naruszały one zasadę lojalności przedsiębiorcy wobec konsumenta wymagającą konstruowania jasnych i przejrzystych postanowień umownych. Wskazane postanowienia umowne prowadzą również do zachwiania równowagi kontraktowej stron poprzez nierówne rozłożenie obowiązków. Wedle § 23 ust. 5-6 OWU i tabeli z ust. 15 Załącznika nr 1 do OWU pozwany był uprawniony do zatrzymania 100% środków składających się na tzw. część bazową rachunku, gdy wypłata świadczenia wykupu w związku z rozwiązaniem umowy miała nastąpić w pierwszym i drugim roku trwania umowy. W przypadku powódki świadczenie wykupu wyniosło 30% części bazowej rachunku, a pozwany zatrzymał 70% środków znajdujących się na rachunku polisy, składających się na tzw. część bazową rachunku, mimo że powódka utrzymywała polisę przez cztery lata, w którym to czasie pobierano od niej opłaty związane z utrzymywaniem polisy.

Wskazać należy, że takie ukształtowanie wysokości świadczenia wykupu, a tym samym prawa do zatrzymania 70 % części wartości bazowej rachunku tytułem opłaty związanej z rozwiązaniem umowy, leży wyłącznie w interesie strony pozwanego. Tym samym brak jest równości w kształtowaniu uprawnień i obowiązków wynikających z umowy dla obu jej stron. Takie brzmienie analizowanych postanowień umowy nie uwzględnia i nie zabezpiecza interesu powódki, jako słabszej strony umowy, co prowadzi do ukształtowania stosunku zobowiązaniowego w sposób nierównorzędny i rażąco niekorzystny dla powódki.

Zaznaczyć trzeba, że pozwany nie przedstawił w umowie jasnych, jednoznacznych informacji na temat mechanizmu pobierania opłaty, co powoduje, że zawierający umowę konsument nie miał możliwości realnie ocenić, czy zawarcie umowy jest dla niego rzeczywiście ekonomicznie korzystne, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności, które mogą wystąpić w przyszłości, a które mogą go skłonić do ewentualnego wcześniejszego rozwiązania umowy.

Nie sposób podzielić poglądu pozwanego, że wypłata świadczenia wykupu w przewidzianej w załączniku do OWU wysokości usprawiedliwiona jest znacznymi kosztami zawarcia umowy ponoszonymi przez towarzystwo ubezpieczeń. Należy wskazać na brzmienie § 24 OWU, z którego wynika, że pozwany pobiera w trakcie trwania umowy opłaty o różnym charakterze, które mają za zadanie rekompensować koszty dystrybucji danej umowy. Pozwany pobiera bowiem opłatę wstępną, za udzielenie tymczasowej ochrony ubezpieczeniowej, za ryzyko, administracyjną, za zarządzanie aktywami rachunku jednostek funduszy, za zarządzanie aktywami portfeli modelowych, operacyjną oraz inne opłaty z tytułu dodatkowych usług oferowanych przez ubezpieczyciela związanych z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi, określone w szczegółowych regulaminach. W zapisach OWU brak jest jednoznacznego wskazania, że pobierana opłata ma służyć pokryciu właśnie kosztów ponoszonych przez ubezpieczyciela w związku z zawarciem umowy, w tym kosztów prowizji agenta ubezpieczeniowego. Analiza postanowień OWU prowadzi do wniosku, że zarówno mechanizm ustalania wysokości opłat, jak i sposób wypłacania prowizji agentowi, zależy wyłącznie od pozwanego, a konsument nie ma na to żadnego wpływu. Nie jest więc zgodne z dobrymi obyczajami, aby pokrywał koszty prowizji agenta.

Wskazać poza tym należy, że przepis art. 18 ustawy z 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej dotyczy kalkulacji składki ubezpieczeniowej w klasycznym stosunku ubezpieczeniowym. Umowa ubezpieczenia ma charakter gwarancyjny, przy czym gwarancja wypłaty świadczenia ubezpieczeniowego przez ubezpieczyciela związana jest z wielkością przedsiębiorstwa, wielością podmiotów uczestniczących w umowach ubezpieczenia z danym przedsiębiorstwem i związaną z tą okolicznością repartycji ekonomicznego ciężaru ubezpieczenia. Oczywistym jest bowiem, że ochrona ubezpieczeniowa w klasycznym sensie polega na wypłacie, w razie zajścia wypadku ubezpieczeniowego, świadczenia nieekwiwalentnego ekonomicznie w stosunku do zapłaconej przez ubezpieczonego składki. Tę okoliczność ma na względzie art. 18 ust. 2 ustawy o działalności ubezpieczeniowej nakazując ubezpieczycielowi kalkulację składki na poziomie zapewniającym wykonanie zobowiązań z umów ubezpieczenia zawartych ze wszystkimi ubezpieczonymi. Regulacja ta traci sens w odniesieniu do umów ubezpieczenia z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, gdzie faktycznie przedmiotem świadczenia ubezpieczeniowego są środki zainwestowane przez ubezpieczonego wraz z ewentualnie wypracowanym przez nie zyskiem. Ubezpieczony w tym układzie powierza ubezpieczycielowi pieniądze w celu inwestycji i to te środki tworzą kapitał, który obracany przez ubezpieczyciela może przynieść zysk. Ryzyko zaangażowania kapitału obciąża ubezpieczonego i tylko jego, albowiem zasada repartycji ryzyka ubezpieczeniowego, przy takim modelu konstrukcyjnym tej umowy nie znajduje zastosowania. Ten model opiera się na węźle łączącym ubezpieczonego z zarządzającym jego pieniędzmi (model inwestor – zarządzający), a zajście wypadku ubezpieczeniowego zasadniczo nie dotyka innych ubezpieczonych, skoro świadczeniem zakładu w takim wypadku jest wartość zainwestowanych przez danego ubezpieczonego środków w chwili zajścia wypadku.

Dokonując kontroli incydentalnej Sąd nie miał wątpliwości, że zakwestionowane postanowienia umowne, które uprawniały ubezpieczyciela do zatrzymania 70 % wartości części bazowej rachunku w związku z rozwiązaniem umowy w czwartym roku jej trwania, stanowią klauzule abuzywne w rozumieniu art. 385 (1) § 1 kc.

Arbitralne przejęcie przez ubezpieczyciela znacznej części, bo aż 70 % zgromadzonych na polisie środków, w wysokości niemającej związku z rzeczywiście poniesionymi kosztami, kształtuje prawa i obowiązki powódki jako konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami rażąco naruszając jej interes ekonomiczny.

Należy podkreślić, że powódka nie dochodzi w niniejszej sprawie zwrotu wszystkich wpłaconych składek, a pozostałej części wartości części bazowej rachunku. Jak wynika z rozliczenia polisy, suma wpłaconych przez powódkę składek to kwota 18.000 zł, zaś wartość polisy na dzień rozwiązania umowy wynosiła 15.609,30 zł (wartość umowy = wartość części bazowej rachunku). Z matematycznego wyliczenia wynika, że ubezpieczyciel (po wypłacie powódce 30% wartości umowy) zatrzymał kwotę 10.926,51zł, a więc kwotę znaczną dla przeciętnego konsumenta w obecnych stosunkach społeczno-gospodarczych. Dodatkowo przez cztery lata inwestował środki powódki i pobierał z tego tytułu opłaty określone w § 24 OWU.

W związku z uznaniem wskazanych postanowień za abuzywne, wypłacie przez pozwanego na rzecz powódki winna podlegać pełna wartość polisy na dzień rozwiązania umowy. Powódka zgodnie z umową uiszczała składki na poczet umowy, za które pozwany nabywał jednostki uczestnictwa w funduszach kapitałowych. Na skutek rozwiązania umowy jednostki te zostały umorzone, zaś środki pieniężne uzyskane w ten sposób stanowiły wartość polisy, która podlegała wypłacie. Pozwany nie miał podstawy do zatrzymania kwoty dochodzonej pozwem.

W związku z przedterminowym rozwiązaniem umowy pozwany niesłusznie nie wypłacił na rzecz powódki kwoty 10.926,51 zł. Pozwany nie wywiązał się należycie ze swojego zobowiązania. Uwzględniając treść postanowień umowy łączącej strony (bez postanowień OWU w zakwestionowanym wyżej zakresie), należało zatem zasądzić od pozwanego na rzecz powódki dochodzoną pozwem kwotę. Podstawą roszczenia i zasądzenia przedmiotowej kwoty była umowa łącząca strony w zakresie, w którym jej postanowienia były skuteczne. W związku z rozwiązaniem umowy pozwany winien wypłacić wartość rachunku w wysokości obliczonej stosownie do postanowień umowy za wyjątkiem postanowień niedozwolonych (czyli bez potrącenia 70% środków zgromadzonych na rachunku w chwili rozwiązania umowy). Z tych przyczyn Sąd orzekł jak w punkcie pierwszym wyroku.

Pozwany w odpowiedzi na pozew podniósł zarzut naruszenia prawa podmiotowego w zakresie, w którym powódka obejmuje swoim żądaniem kwotę odpowiadającą przyznanej jej dodatkowej alokacji w kwocie 1.200,00 zł.

Zaznaczyć należy, że pozwany nie wykazał, aby powiększył rachunek powódki poprzez zapisanie na nim dodatkowych środków własnych w wysokości 1.200,00 zł. Z uwagi zatem na powyższe, nie można uznać aby w zakresie dodatkowej alokacji powódka nadużyła prawa podmiotowego. W tym miejscu Sąd wskazuje, że nawet gdyby taka dodatkowa alokacja w kwocie 1.200,00 zł miała miejsce, to z uwagi na sposób ostatecznego rozliczenia umowy, a w szczególności porównanie środków wpłaconych przez powódkę i środków zgromadzonych na rachunku powódki w chwili rozwiązania umowy nie sposób przyjąć, że powództwo nie zasługuje na uwzględnienie na podstawie art. 5 k.c. Skoro pozwany dokonał świadczenia na rzecz powódki i środki wpłacone przez pozwanego zostały dopisane do rachunku jednostek funduszy, to środki te należy traktować tak samo jak środki wpłacone bezpośrednio przez powódkę. W konsekwencji pozwany winien zwrócić je powódce w pełnej wysokości. Za abuzywne uznano jedynie postanowienia OWU dotyczące świadczenia wykupu (opłaty likwidacyjnej). Skoro więc odpadła podstawa pobrania przez pozwanego części wartości rachunku tytułem opłaty likwidacyjnej to wartość ta powinna być zwrócona w całości. Należy także wskazać, że pozwany podejmując decyzję o przyznaniu dodatkowej alokacji kierował się okolicznościami, które miały miejsce w chwili zawarcia umowy. Pozwany nie przewidział żadnego mechanizmu zwrotu tego świadczenia na wypadek rozwiązania umowy ubezpieczenia przez upływem jej terminu, wobec czego nie ma podstaw, aby obciążać powódkę (konsumenta) konsekwencjami braku przewidywalności po stronie profesjonalnego przedsiębiorcy. Takie stanowisko odnośnie zwrotu kwoty dodatkowej alokacji zajął także Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 30 stycznia 2018 roku sygn. akt V Ca 2086/17.

Nietrafny był zgłoszony przez pozwanego zarzut przedawnienia roszczenia głównego. Jak Sąd wskazał już wyżej, dochodzone pozwem roszczenie nie jest roszczeniem stricte z umowy ubezpieczenia, ale roszczeniem z umowy o charakterze mieszanym, do której należy stosować dziesięcioletni termin przedawnienia, o którym mowa w art. 118 kc, a nie termin trzyletni, o którym mowa w art. 819 § 1 kc. Powyższe zostało potwierdzone w ostatnim czasie w trzech uchwałach Sądu Najwyższego w sprawach III CZP 13/18, III CZP 20/18, III CZP 22/18.

Tym samym, zważywszy na datę rozwiązania umowy i datę wniesienia pozwu nie może być mowy o przedawnieniu roszczenia głównego objętego żądaniem powódki.

W zakresie żądania zasądzenia odsetek od świadczenia głównego, roszczenie powódki znajduje swoją podstawę prawną w art. 481 § 1 i 2 k.c. W ocenie Sądu ma racje powódka o ile twierdzi, że odsetki należały się jej od dnia 28 października 2014 roku, jednak jako skuteczny należy ocenić podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia w zakresie roszczenia odsetkowego - odsetki jako świadczenie okresowe ulegają przedawnieniu po upływie 3 lat.

Powódka domagała się zasądzenia odsetek ustawowych od dnia 28 października 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetek ustawowych za opóźnienie od
1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty. Zgodnie z art. 123 § 1 pkt 1 k.c. bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Przez wniesienie pozwu w dniu 30 kwietnia 2018 roku powódka przerwała bieg terminu przedawnienia roszczenia odsetkowego. Uwzględniając 3-letni termin przedawnienia świadczenia okresowego jakim jest roszczenie o zapłatę odsetek Sąd przyjął, iż odsetki uległy przedawnieniu w okresie powyżej 3 lat liczonych wstecz od daty wniesienia pozwu. Tym samym żądanie w zakresie odsetek zostało uwzględnione od dnia 30 kwietnia 2015 r., gdyż od tego dnia do daty wytoczenia powództwa roszczenie o odsetki nie uległo jeszcze przedawnieniu. W pozostałym zakresie Sąd oddalił powództwo o zapłatę odsetek jako przedawnione.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 3 kpc, zobowiązując pozwanego do zwrotu na rzecz powódki całości kosztów procesu. Powódka poniosła koszty w łącznej kwocie 3.917 zł, na którą złożyły się: opłata od pozwu – 300,00 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa - 17 zł, wynagrodzenie pełnomocnika powódki – 3.600 zł (ustalone zgodnie z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie).

W punkcie IV wyroku Sąd nakazał zwrócić na rzecz powódki kwotę 247,00 zł ze Skarbu Państwa- Kasy Sądu Rejonowego dla Warszawy- Mokotowa w W. tytułem różnicy pomiędzy należną opłatą sądową od pozwu (300,00zł), a opłatą uiszczoną przez powódkę (547,00zł). Zwrotu Sąd dokonał na podstawie art. 84 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z 28 lipca 2005r. (Dz. U. 2018, poz. 300) stanowiącego, iż Sąd z urzędu zwraca stronie wszelkie należności z tytułu wydatków, stanowiące różnicę między kosztami pobranymi od strony a kosztami należnymi.

Wobec powyższego, Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

Zarządzenie: odpis wyroku wraz z powyższym uzasadnieniem proszę doręczyć pełnomocnikowi pozwanego.