Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 12 czerwca 2024 r.

Powód G. (...) bank S. A. w W. z dnia 5 listopada 2021 r. (data nadania) domagał się zasądzenia od pozwanej M. K. kwoty 11 324,07 zł, na która składają się następujące kwoty:

- należność główna z tytułu niespłaconego kapitału w kwocie 10 412,18 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia 23 czerwca 2023 r. do dnia zapłaty;

- niespłacone odsetki umowne za okres korzystania z kapitału naliczone według stopy procentowej w wysokości 6,70 % od dnia 17 czerwca 2020 r. do dnia 7 marca 2021 r. tj. ostatniego dnia obowiązywania umowy, w kwocie 502,62 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

- niespłacone odsetki karne za opóźnienie w kwocie 409,27 zł od dnia 17 czerwca 2020 do dnia 22 czerwca 2021 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty

oraz zasądzenie od pozwanej kosztów procesu według norm przepisanych, w tym przepisanych kosztów zastępstwa procesowego oraz opłaty skarbowej.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, iż w dniu 27 sierpnia 2019 r. zawarł z W. K. umowę kredytu ratalnego, na podstawie której pozwany otrzymał kwotę 11 961,72 zł. Oprocentowanie umowne wynosiło 6,70 % w stosunku rocznym. Kwota odsetek od kapitału wynosiła 2 126,01 zł. Całkowita kwota do zapłaty przez pozwanego wynosiła 14 087,73 zł. Pozwany był zobowiązany spłacić pożyczkę w 60 miesięcznych ratach w wysokości 235,17 zł, począwszy od 17 września 2019 r. Prowizja bankowa za udzielenie kredytu wynosiła jednorazowo 239,23 zł, a składka ubezpieczeniowa z tytułu ubezpieczenia w ramach ,,Pakietu spokojna spłata” wynosiła 1 722,49 zł.

Kredytobiorca przestał spłacać kredyt i w związku z tym powód wypowiedział umowę kredytu z zachowaniem okresu wypowiedzenia. Powód wskazał, iż próbował podjąć próbę pozasądowego rozwiązania sporu.

(pozew – k. 2-5)

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie zwrotu kosztów procesu.

Pozwana zgłosiła zarzut braku legitymacji biernej. Wskazała, że z dołączonych do pozwu dokumentów wynika, że stroną umowy z powodem był W. K., a nie M. K.. Pozwana zakwestionowała także sposób wypowiedzenia przez powoda umowy kredytu, bowiem korespondencję kierowano do pozwanej, a nie kredytobiorcy wskazanego w umowie. Pozwana podniosła zarzut nieudowodnienia roszczenia co do wysokości.

(odpowiedź na pozew – k.71-74)

W piśmie z dnia 9 września 2022 r. powód wyjaśnił, że W. K. będący stroną umowy z dnia 27 sierpnia 2019 r. zmarł w dniu 3 czerwca 2020 r., a spadek po nim nabyła pozwana – M. K.. Tym samym pozwana wstąpiła w prawa i obowiązki kredytobiorcy. Pozwana sama poinformowała bank o śmierci swojego ojca i podała dane kontaktowe na które powód kierował dalszą korespondencję w sprawie w szczególności wezwania do zapłaty z możliwością restrukturyzacji i wypowiedzenie umowy. Powód zaznaczył, że umowa została skutecznie wypowiedziana więc roszczenie o zwrot kwoty dochodzonej pozwem jest wymagalne. Zaznaczono, że umowa nie zawiera postanowień abuzywnych i sprzecznych z ustawą o kredycie konsumenckim.

(pismo powoda – k. 78-84)

Pismem z dnia 1 grudnia 2023 r. pozwana podniosła zarzuty związane z ubezpieczeniem na życie, które stanowiło zabezpieczenie przedmiotowej umowy kredytu. Pozwana wskazała, że W. K. opłacił składkę ubezpieczeniową ubezpieczenia na życie. Zgodnie z umową w przypadku śmierci kredytobiorcy, bankowi przysługiwało wyłączne prawo odbioru świadczenia ubezpieczeniowego z tytułu zgonu do wysokości kwoty pozostałej do zwrotu. Powód powinien więc w pierwszej kolejności zgłosić się do ubezpieczyciela, a nie pozwanej.

(pismo pozwanej – k. 154-161)

Pismem z dnia 13 maja 2024 r. powód wskazał, że strona powodowa występuje teraz pod nazwą (...) S.A. w związku z przymusową restrukturyzacja (...) Bank S.A. Powód wskazał, że do ubezpieczyciela nie wpłynęło zgłoszenie zaistnienia zdarzenia, które uzasadniałoby uruchomienie ochrony ubezpieczeniowej.

(pismo powoda – k. 135-136)

Na rozprawie w dniu 12 czerwca 2024 r. pełnomocnik pozwanej podtrzymał stanowisko.

(protokół rozprawy z dnia 12 czerwca 2024 r. – k. 144)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 27 sierpnia 2019 r. powód (...) Bank S.A zawarł z W. K. umowę gotówkowego kredytu ratalnego – stopa stała nr (...).

Kredyt został zawarty na okres 60 miesięcy. Kwota 11 961,72 zł służyła na sfinansowanie zakupu towarów takich jak meble, sfinansowanie prowizji bankowej za udzielenie kredytu płatnej jednorazowo i sfinansowanie składki ubezpieczeniowej z tytułu umowy ubezpieczenia w ramach ,,pakietu spokojna spłata”. Całkowita kwota kredytu wynosiła 10 000 zł (§ 1 pkt 1 i 2 umowy kredytu ratalnego). Kredytobiorca zgodnie z § 1 pkt 3, ponosił koszty prowizji bankowej za udzielenie kredytu płatnej jednorazowo w kwocie 239,23 zł, składki ubezpieczeniowej z tytułu ubezpieczenia w kwocie 1 722,49 zł, odsetek kapitałowych w kwocie 2 126,01 zł. Kredyt oprocentowany był według stałej stopy procentowej w wysokości 6,70 % (§ 2 pkt 1). Całkowita kwota kredyt do zapłaty przez kredytobiorcę wynosiła 14 087,73 zł (§ 2 pkt 2). Zgodnie z § 3 pkt 2 raty kredytu były równe i płatne w okresach miesięcznych 17 dnia każdego miesiąca. Wysokość raty kredytu wynosi 235,17 zł z zastrzeżeniem, że wysokość pierwszej raty kredytu, która jest rata wyrównawcza, nie będzie wyższa niż 212,70 zł. Pierwsza rata kredytu była płatna do dnia 17 września 2019 roku a ostatnia do dnia 19 sierpnia 2024 r. Zgodnie z § 4 pkt 4 i 5 jeżeli kredytobiorca przedstawił ubezpieczenie na wypadek zgonu i dodatkowo strony uzgodniły, że wskazanie banku jako uprawnionego do otrzymania świadczenia z tytułu zgonu będzie stanowiło prawne zabezpieczenie kredytu, to w przypadku zakończenia ochrony ubezpieczeniowej świadczonej na podstawie tego stosunku ubezpieczenia, w okresie 36 miesięcy trwania umowy lub krótszym jeśli okres kredytowania jest krótszy niż 36 miesięcy, bank może żądać dodatkowego zabezpieczenia kredytu w postaci poręczenia cywilnego osób trzecich na tytułu ubezpieczenia na wypadek zgonu do wysokości salda kredytu na dzień wypłaty świadczenia. W przypadku ubezpieczenia, z którego wskazanie banku jako uprawnionego do otrzymania świadczenia z tytułu zgony stanowi prawne zabezpieczenie kredytu, jeśli pomimo zdarzenia ubezpieczeniowego ubezpieczyciel odmowi wypłaty świadczenia bank na wniosek kredytobiorcy albo jego następców prawnych w terminie 14 dni od złożenia takiego wniosku dokona cesji roszczenia o wypłatę świadczenia odpowiednio na rzecz kredytobiorcy lub następców prawnych.

28 sierpnia 2019 roku W. K. zawarł polisę ubezpieczeniowa nr (...) na podstawie warunków ubezpieczenia ,,pakiet spokojna spłata” z Towarzystwem (...) S.A. Zgodnie z umową ochrona ubezpieczeniowa była świadczona w zakresie ryzyk zgonu i poważnego zachorowania. Suma ubezpieczenia w przypadku zgonu została określona na na kwotę 11 961,72 zł oraz w przypadku poważnego zachorowanie na kwotę 11 961,72 + 50 000 zł. Ochrona ubezpieczeniowa świadczona przez ubezpieczyciela w zakresie utraty źródeł dochodów lub złamań w wyniku NW opiewała na kwotę 48 000 zł. Długość trwania okresu odpowiedzialności wynosi 36 miesięcy. Składka w zakresie w/w polisy wynosiła 1 722,49 zł i była płatna jednorazowo, najpóźniej w dniu uruchomienia kredytu.

( okoliczności bezsporne a nadto dowód: uwierzytelniona kopia umowy pożyczki wraz z załącznikami k. 20-26; uwierzytelniona kopia wniosku o udzielenie kredytu konsumenckiego – k. 37- 38; uwierzytelniona kopia formularza informacyjnego dotyczącego kredytu konsumenckiego – kredyt ratalny – k. 39-42; uwierzytelniona kopia wniosku o zawarcie umowy ubezpieczenia/polisa – k. 28- 31; uwierzytelniona kopia karty produktu – k. 32- 36; )

Kredytobiorca W. K. zmarł 3 czerwca 2020 r. Zgodnie z formularzem zgłoszenia zgonu, zgłoszenie zgonu kredytobiorcy do banku nastąpiło 15 czerwca 2020 r. Natomiast spadek po zmarłym W. K. nabyła jego córka M. K..

( dowód: uwierzytelniona kopia aktu zgonu W. K. -k. 85; uwierzytelniona kopia aktu poświadczenia dziedziczenia – k. 89- 88; uwierzytelniona kopia formularzu dotyczącego zgłoszenia zgonu – k. 89 – 90)

Pismem z dnia 30 listopada 2020 r. powód wzywał pozwaną do uregulowania niespłaconych należności z tytułu umowy nr (...) w terminie 14 dni roboczych od daty doręczenia wezwania. Wymagalne należności na dzień 20 listopada 2020 wynosiły 1 419,76 zł. W treści pisma poinformowano pozwanego o możliwości skierowania do Banku w terminie 14 dni roboczych pisemnego wniosku o restrukturyzację zadłużenia, która obejmować będzie pozostałą do spłaty kwotę kredytu.

Pismem z dnia 11 stycznia 2021 r. bank złożył oświadczenie o wypowiedzeniu umowy w związku z nieuregulowaniem zaległości w spłacie kredytu z zachowaniem okresu wypowiedzenia określonym w umowie. Pismo zostało odebrane w dniu 13 stycznia 2021 r.

( okoliczności bezsporne a nadto dowód: uwierzytelniona kopia wezwania do zapłaty – k. 43-45;uwierzytelniona kopia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu – k. 46, potwierdzenie odbioru – k. 47-48)

Zadłużenie kredytobiorcy z tytułu umowy pożyczki nr (...) z dnia 27 sierpnia 2019 r. wynosiło na dzień 20 październik 2021 r., łącznie 11 894,08 zł w tym:

-

kwotę 10 412,18 zł tytułem należności głównej;

-

niespłacone odsetki umowne kapitałowe naliczone według stopy procentowej w wysokości 6,70% od dnia 17 czerwca 2020 r. do dnia 7 marca 2021 r. tj. ostatniego dnia obowiązywania umowy, w kwocie 502,62 zł;

-

niespłacone odsetki za opóźnienie naliczone według stopy procentowej w wysokości 12,00 % od dnia 17 czerwca 2020 r. od dnia 20 października 2021 r. tj. dnia poprzedzającego sporządzenie wyciągu, w kwocie 791,28 zł;

-

opłaty i inne prowizje 188,00 zł.

( dowód: wyciąg z ksiąg banku k. 50)

W dniu 30 czerwca 2021 r. powód wniósł do Sądu Rejonowego Lublin – Zachód w Lublinie przeciwko pozwanemu pozew w (...) o zasądzenie przedmiotowego roszczenia, jednak pozwana wniosła skuteczny sprzeciw od nakazu zapłaty. Postępowanie zostało umorzone w dniu 9 sierpnia 2021 r.

( dowód: akta (...)e (...) - k. 17-19, postanowienie z dnia 9 sierpnia 2021 r. – k. 19v)

Na mocy decyzji Bankowego Funduszu Gwarancyjnego z dnia 29 września 2022 r. wszczęto przymusową restrukturyzację powodowego banku. Wierzytelność z tytułu umowy objętej powództwem przejął bank pomostowy (...) S.A.

(decyzja – k.105-108)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o wyżej wymienione dowody złożone do akt sprawy, których autentyczność i zgodność z rzeczywistym stanem rzeczy nie budziła wątpliwości oraz na podstawie twierdzeń przyznanych wprost i niezaprzeczonych przez strony, na podstawie art. 229 k.p.c. i 230 k.p.c. W zakresie zarzutów dotyczących wysokości dochodzonego roszczenia należy wskazać, że powód przedstawił wyciąg z ksiąg bankowych, który co prawda jest dokumentem prywatnym, ale jak każdy inny dowód z dokumentu prywatnego, może stanowić dowód wskazanych w nim okoliczności. Strona pozwana zakwestionowała wysokość roszczenia, ale nie wskazała, z czego wywodzi i na czym opiera swoje twierdzenia o błędnej wysokości roszczenia. Nie wskazano w szczególności, że kredytobiorca dokonał spłat na wyższą kwotę, aniżeli uwzględnił to powód. Tym samym Sąd uznał, że roszczenie co do wysokości zostało wykazane. Jeśli chodzi o kwestię wypowiedzenia umowy i doręczenia pism, to należy wskazać, że powód wykazał, że skierował do pozwanej wezwania do zapłaty i wypowiedzenie. Nie można czynić powodowi zarzutów, że pisma te zostały skierowane do pozwanej, a nie do jej nieżyjącego już wówczas ojca. Jeśli powód uznał, że pozwana wstąpiła w prawa i obowiązki swojego ojca to logicznym jest, że na jej adres (który sama podał, a nie na adres jej ojca wskazany w umowie) należało kierować pisma związane z obsługą umowy. Nawet jeśli pozwana nie wstąpiła w obowiązki umowne swojego ojca, to jako jego spadkobierca była zobowiązana do zapłaty długów spadkowych, więc powód tak czy inaczej mógł się z nią kontaktować i prawidłowo czynił to przy uwzględnieniu jej adresu do korespondencji.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na oddalenie w całości.

Strona powodowa wywodziła swoje roszczenie z umowy kredytu zawartej z W. K. oraz z faktu, iż pozwana M. K. nabyła spadek po kredytobiorcy W. K..

Pozwana wnosiła o oddalenie powództwa, podnosiła zarzut braku legitymacji procesowej powoda, a także nieudowodnienia wysokości dochodzonego roszczenia. Wskazywała także, że powód powinien był się zaspokoić z ubezpieczenia, za które kredytobiorca uiścił składkę ubezpieczeniową.

W pierwszej kolejności, jako najdalej idący należało rozważyć zarzut braku legitymacji biernej po stronie pozwanej. Posiadanie przez strony legitymacji czynnej i biernej w procesie jest przesłanką zasadniczą, od której istnienia uzależniona jest możliwość uwzględnienia powództwa, a jej brak, zarówno w postaci czynnej jak i biernej, prowadzi do wydania wyroku oddalającego powództwo. Dalej podkreślić należy, że legitymacja procesowa to uprawnienie do poszukiwania ochrony prawnej w konkretnej sprawie. Legitymacja czynna zawsze jest ściśle związana ze stroną powodową i oznacza jej uprawnienie do wszczęcia i prowadzenia procesu. Natomiast legitymacja bierna uzasadnia występowanie w procesie w charakterze pozwanego. Legitymacja procesowa, to uprawnienie konkretnego podmiotu (legitymacja czynna) do występowania z konkretnym roszczeniem przeciwko innemu oznaczonemu podmiotowi (legitymacja bierna) wypływająca z prawa materialnego. Sąd Najwyższy wskazał, że legitymacja materialna, a więc posiadanie prawa podmiotowego lub interesu prawnego do wytoczenia powództwa stanowi przesłankę materialną powództwa, a jej brak stoi na przeszkodzie udzieleniu ochrony prawnej. Brak legitymacji materialnej (czynnej lub biernej) skutkuje, co do zasady oddaleniem powództwa (uchwała z 12 grudnia 2012 r., III CZP 83/12).

Rolą Sądu w procesie jest dokonanie oceny istnienia legitymacji procesowej strony w chwili orzekania, co do istoty sprawy, a w wypadku stwierdzenia braku legitymacji procesowej (zarówno czynnej, jak i biernej), to na sądzie spoczywa wydania wyroku oddalającego powództwo. Takie procedowanie jest konsekwencją choćby wytoczenia powództwa przeciwko osobie nieuprawnionej. Należy wskazać, że brak legitymacji biernej był wystarczającą podstawą do oddalenia powództwa.

Pozwana wskazywała, że powód w pozwie wskazywał, że była ona stroną umowy gotówkowego kredytu ratalnego – stopa stała nr (...), podczas gdy w dołączonych dokumentach jako kredytobiorca występował W. K..

Istotnie w samym pozwie kwestia legitymacji biernej pozwanej nie została przez powoda wyjaśniona i faktycznie wydawać się mogło, że powód błędnie określił stronę pozwaną. W dalszych pismach procesowych powód sprecyzował, że legitymacja bierna pozwanej wynika z tego, że jest ona spadkobiercą W. K., a tym samym wstąpiła w jego miejsce jako kredytobiorca i jest zobowiązana do pokrycia długu wobec powoda. Na te wyjaśnienia strona pozwana zareagowała w ten sposób, że wskazała, że doszło do zmiany powództwa i w sprawie prowadzonej w postępowaniu uproszczonym jest to niedopuszczalne. Sąd ocenił, że nie zaszła sytuacja zmiany podstawy faktycznej powództwa. Należy podkreślić, że oczywistym jest, że pozew został sformułowany w sposób niedokładny, nieprecyzyjny lub co najmniej zbyt lakonicznie. Nie ulega jednak wątpliwości, że podstawę roszczenia powoda od początku postępowania stanowi umowa gotówkowego kredytu ratalnego – stopa stała nr (...) i twierdzenia, że pozwana jest odpowiedzialna za jego spłatę. Tym samym zdaniem sądu jedność podstawy faktycznej została zachowana.

Dalej należało rozważyć, jakie skutki dla umowy gotówkowego kredytu ratalnego – stopa stała nr (...) miała śmierć pierwotnego kredytobiorcy W. K. w toku trwania umowy. Strona powodowa twierdziła, że pozwana jako spadkobierca kredytobiorcy z mocy prawa stała się stroną tej umowy i weszła w prawa i obowiązki kredytobiorcy. Z kolei pozwana wskazywała, że nie stała się stroną umowy.

Zgodnie z art. 922 § 1 i 2 k.c. § 1. Prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej. § 2. Nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami. Art. 925 k.c. stanowi, że spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy).

Kwestia skutków śmierci kredytobiorcy dla losów umowy jest sporna w judykaturze.

Co do zasady przyjmuje się, że na spadkobiercę przechodzi zdecydowana większość praw i obowiązków wynikających z przepisów o wykonaniu zobowiązań i skutkach ich niewykonania. Jednakże w orzecznictwie wyrażono pogląd, zgodnie z którym w przypadku umowy kredytu bankowego spadkobiorca dziedziczy jedynie dług zaciągnięty przez spadkodawcę (kredytobiorcę), sama zaś umowa kredytowa między bankiem a kredytobiorcą (spadkodawcą) z chwilą śmierci tego ostatniego wygasa; rodzaj czynności prawnej dokonanej przez spadkodawcę (kredytobiorcę) z bankiem (umowa kredytu), charakter spornej umowy i okoliczności jej zawarcia, w szczególności warunki, na jakich udzielono kredytobiorcy kredytu są bowiem ściśle związane z jego osobą (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 21 stycznia 2020 r., I ACa 921/18).

Z kolei w wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 11 kwietnia 2018 r. (V ACa 54/17) stwierdzono, że: "W opinii Sądu Apelacyjnego brak jest podstaw, aby umowę kredytową zakwalifikować, jako ściśle związaną z osobą zmarłego. Trafności takiego poglądu nie można wywodzić z faktu, iż przyznanie kredytu łączy się z badaniem zdolności finansowych kredytobiorcy. Zawieranie wielu umów o charakterze zobowiązaniowym wiąże się z koniecznością oceny nie tylko prawidłowości jej wykonania, lecz także wypłacalności ich stron, przy czym śmierć jednej z nich nie ma wpływu na dalsze istnienie danego stosunku prawnego. Oznacza to, że spadkobiercy wstępują w wynikającą z umowy sytuację prawną spadkodawcy – strony, w szczególności przejmują jego wierzytelności i długi, ponadto zaś związani są postanowieniami umowy. Skutek w postaci wygaśnięcia umowy z chwilą śmierci strony wynika najczęściej wprost z przepisu ustawy, rzadziej zaś należy wyprowadzać go z jej istoty lub z woli stron korzystających z zasady swobody umów (…) Zobowiązanie do zwrotu kredytu wchodzi w skład spadku jako dług spadkowy (art. 922 § 1 k.c.), przy czym obejmuje on zarówno raty kredytu wymagalnego jeszcze przed śmiercią kredytobiorcy, jak i raty, które stają się wymagalne po tej chwili. Śmierć kredytobiorcy nie wywołuje zmian w treści umowy kredytowej, a tym samym spadkobiercy zobowiązani są do zwrotu kredytu na zasadach określonych w umowie, z uwzględnieniem przewidzianego harmonogramu spłat, chyba że umowa przewiduje automatyczną wymagalność całości kredytu z chwilą jego śmierci (…).

Oceniana umowa nie zawierała postanowień dotyczących jej losów po śmierci kredytobiorcy. Fakt, że jednym z zabezpieczeń umowy było uczynienie banku uposażonym z umowy ubezpieczenia kredytobiorcy na życie, a zdarzeniem ubezpieczeniowym był zgon kredytobiorcy, mógł wskazywać, że strony umowy kredytu co najmniej liczyły się z tym, że umowa wygaśnie po śmierci kredytobiorcy, a bank będzie mógł się zaspokoić z odszkodowania. Ostatecznie należy wskazać, że w niniejszej sprawie kwestia wyboru określonego skutku śmierci kredytobiorcy nie miała znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Niezależnie bowiem od przyjętego skutku roszczenie było wymagalne, a pozwana była zobowiązana do spłaty.

Jeśliby przyjąć pierwszą z opcji (że umowa wygasła) – roszczenie o zwrot całej niespłaconej kwoty stałoby się automatycznie wymagalne w dacie śmierci kredytobiorcy, a pozwana odpowiadałaby jako spadkobierca zgodnie z art. 922 k.c. Z kolei w przypadku przyjęcia, że doszło do wstąpienia pozwanej w prawa i obowiązki kredytobiorcy, należałoby wskazać, że bank prawidłowo przeprowadził procedurę wypowiedzenia umowy i tym samym postawił całą niespłaconą należność w stan wymagalności z upływem okresy wypowiedzenia umowy, który w dacie wyrokowania upłynął.

Mając na uwadze powyższe rozważania, należało stwierdzić, że pozwana jako następca prawny W. K. winna odpowiadać za jego niespłacone zadłużenie z tytułu umowy wskazanej w pozwie.

Jednakże powództwo ostatecznie podlegało oddaleniu ze względu na naruszenie przez bank zasad współżycia społecznego wskazanych w art. 5 k.c. Zgodnie z utrwalonym poglądem doktryny i orzecznictwa zastosowanie przepisu art. 5 k.c. może nastąpić w sytuacjach wyjątkowych i wymaga wszechstronnej oceny całokształtu szczególnych okoliczności rozpatrywanego wypadku w ścisłym powiązaniu z konkretnym stanem faktycznym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2003 r., IV CKN 120/01). Zasady współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 k.c. są bowiem pojęciem pozostającym w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności danej sprawy i w takim całościowym ujęciu wyznaczają podstawy, granice i kierunki jej rozstrzygnięcia w wyjątkowych sytuacjach, które przepis ten ma na względzie (por.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 1994 r., II CRN 127/94 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 1967 r., I PR 415/67).

Sąd analizując okoliczności faktyczne niniejszej sprawy doszedł do przekonania, iż niniejsza sprawa należy do kategorii tzw. spraw wyjątkowych i koniecznym jest zastosowanie przepisu art. 5 k.c. Sąd kierował się przy tym własną intuicją moralną i poczuciem sprawiedliwości. Na podstawie analizy materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie, a w szczególności ogólnych warunków ubezpieczenia, Sąd zauważył, iż spłata kredytu na wypadek śmierci kredytobiorcy została zabezpieczona umową ubezpieczenia, w związku z czym dochodzenie należności od pozwanej, jest nadużyciem prawa, albowiem bank mógł dążyć do zaspokojenia swojego roszczenia od ubezpieczyciela. Społecznie niesprawiedliwe byłoby bowiem obciążenie pozwanej obowiązkiem spłaty zadłużenia z tytułu umowy kredytu, pomimo, iż nastąpił wypadek ubezpieczeniowy uprawniający bank do dochodzenia należności od ubezpieczyciela. Sąd miał na uwadze, iż umowa ubezpieczenia została zawarta pomiędzy ubezpieczycielami tj. Towarzystwem (...) S.A. oraz Towarzystwem (...) S.A a kredytobiorcą. Jedynym uposażonym z tytułu umowy ubezpieczenia był Bank. W związku z tym, mając na uwadze, iż wszystkie warunki wypłaty odszkodowania na wypadek śmierci, przewidziane w umowie kredytowej oraz ogólnych warunkach ubezpieczenia zostały spełnione, tylko i wyłącznie od woli banku zależało skorzystanie z tego zabezpieczenia. W ocenie Sądu okoliczność, iż bank nie skorzystał z tej drogi zaspokojenia swojej wierzytelności, pomimo, iż miał taką możliwość, wskutek czego dochodzi spłaty od spadkobiercy, jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego. Sąd stoi na stanowisku, iż nie sposób uznać, iż celem zawieranych wraz z umową kredytu umów ubezpieczenia jest tylko ochrona banku przed niewypłacalnością dłużnika. Bez wątpienia ubezpieczenie kredytu zabezpieczać powinno przede wszystkim kredytobiorcę (jako stronę umowy słabszą ekonomicznie), a w przypadku jego śmierci - spadkobierców, gdyż to kredytobiorca (także kosztem pozostawionego spadku) ponosi ciężary finansowe związane z opłacaniem składki ubezpieczeniowej. Dlatego też obciążanie spadkodawczyni zobowiązaniami z tytułu tej umowy, w zakresie w jakim mogły być pokryte przez ubezpieczyciela, godzi w społecznie akceptowalne i uznane zasady słuszności i współżycia społecznego. Dążenie Banku do zmaksymalizowania zysku wynikającego z trwania umowy kredytu, kosztem kredytobiorcy, ponoszącego ciężar ubezpieczenia, i jego spadkobierców - nie zasługuje w ocenie Sądu na ochronę.

Sąd zważył, iż zgodnie z ogólnymi warunkami ubezpieczenia, sumę ubezpieczenia stanowi kwota równa kwocie zadłużenia z umowy kredytu, w przypadku zgonu kredytobiorcy. Nie ulega wątpliwości, że Bank posiadał przy tym informacje o śmierci kredytodawcy. Akt zgonu oraz akt poświadczenia dziedziczenia zostały dostarczone przez pozwaną kilkanaście dni po śmierci kredytobiorcy. Bank był jedynym uposażonym z umowy, a zatem to wyłącznie po stronie powoda leżała możliwość zwrócenia się do ubezpieczyciela o wypłatę świadczenia z uwagi na zajście zdarzenia ubezpieczeniowego. Fakt ten potwierdza umowa kredytowa, skoro wyraźnie przewidziano w niej, że w przypadku gdy ubezpieczyciel odmówi wypłaty świadczenia, bank dokona cesji roszczenia o wypłatę świadczenia odpowiednio na rzecz kredytobiorcy lub następców prawnych. Powyższe postanowienie jednoznacznie wskazuje, że pozwana, która nie była stroną umowy ubezpieczenia, do czasu cesji nie miała żadnych własnych możliwości doprowadzenia do zaspokojenia banku za pomocą odszkodowania. Powodowy bank winien więc był po uzyskaniu informacji o śmierci kredytobiorcy wystąpić do ubezpieczyciela o wypłatę odszkodowania. W przypadku odmowy ze strony ubezpieczyciela, bank powinien był dokonać cesji swoich uprawnień na rzecz pozwanej i ewentualnie dopiero wówczas skierować przeciwko niej powództwo o zapłatę. Skierowanie roszczenia przeciwko następczyni prawnej kredytobiorcy bez wyczerpania drogi ubezpieczeniowej stanowi zdaniem Sądu naruszenie przez bank zasad współżycia społecznego, w szczególności lojalności. Należy bowiem podkreślić, że bank doprowadził do sytuacji, w której zażądał od kredytobiorcy zabezpieczenia w postaci zawarcia oferowanej mu dodatkowo umowy ubezpieczenia ze współpracującym z powodem ubezpieczycielem, obciążył go z tego tytułu składką stanowiącą prawie 20 % wypłaconej kwoty kredytu, a następnie nie skorzystał z przysługujących mu uprawnień i nie wystąpił o odszkodowanie, co sam przyznał w pismach procesowych.

Zdaniem Sądu uczciwość i lojalność stron umowy nie została w tym zakresie zachowana. Bank nie skorzystał ze swoich uprawnień z własnej woli, jednocześnie domagając się od pozwanej zwrotu niespłaconej części kredytu, kiedy pozwana nie miała możliwości żadnego ruchu, aby pozyskać dla banku należne odszkodowanie w związku ze śmiercią ojca pozwanej. Bank więc mocą własnych działań, pozbawił pozwaną należnej jej ochrony i pogorszył jej sytuację majątkową. Należy przy tym podkreślić, że pozwana w żaden sposób nie utrudniała bankowi skorzystania z uprawnień wynikających z umowy ubezpieczenia, a wręcz przeciwnie w pierwszym możliwym terminie przedstawiła bankowi dokumenty potwierdzające zgon kredytobiorcy i akt poświadczenia dziedziczenia. Zatem to jedynie celowa decyzja banku lub zwykła niefrasobliwość powoda stanęły na przeszkodzi uzyskaniu odszkodowania, które pokryłoby niespłaconą część kredytu. Niezależnie od przyczyny braku skorzystania z tej możliwości, zachowanie banku należało ocenić jako niezasługujące na ochronę prawną.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w pkt 1 wyroku, tj. oddalił powództwo w całości.

O kosztach Sąd orzekł jak w pkt 2 wyroku na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. Na koszty postępowania złożyły się: wynagrodzenie pełnomocnika pozwanej będącego radca prawnym w wysokości 3600 zł (§ 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych) oraz 17 zł tytułem opłaty skarbowej od dokumentu pełnomocnictwa. Od kosztów procesu Sąd zasądził również odsetki ustawowe za opóźnienie zgodnie z art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

ZARZĄDZENIE

(...)