Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie

Sygn. akt I C 1610/22

Uzasadnienie wyroku z dnia 17 marca 2023 r.

W pozwie z dnia 27 lipca 2021 r. powód B. S., reprezentowany przez pełnomocnika będącego adwokatem, żądał zasądzenia na swoją rzecz od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej V. (...)
z siedzibą w W. kwoty 1.200,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 13 listopada 2020 r. do dnia zapłaty, a ponadto zasądzenia od pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych.

Roszczenie powód wywodził z niedozwolonego w myśl art. 385 ¹ § 1 k.c. charakteru postanowień umownych przewidujących pobranie przez pozwanego kwoty 1.200,00 zł przy wypłacie świadczenia wykupu w związku z rozwiązaniem umowy ubezpieczenia na życie
z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym potwierdzonej polisą nr (...).

W sprzeciwie od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym pozwany (...) Spółka Akcyjna V. (...) z siedzibą w W., reprezentowany przez pełnomocnika będącego radcą prawnym, żądał oddalenia powództwa i zasądzenia od powoda kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwany przyznał, że zawarł z powodem umowę ubezpieczenia na życie
z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym potwierdzoną polisą nr (...). Pozwany kwestionował jednak twierdzenie, że postanowienia umowne kształtujące świadczenie wykupu stanowiły postanowienia niedozwolone w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c.

Za podstawę wyroku Sąd Rejonowy przyjął następujące ustalenia:

W dniu 10 listopada 2011 r. powód B. S. jako konsument i ubezpieczony skierował do przedsiębiorcy i ubezpieczyciela (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. (obecnie (...) Spółka Akcyjna V. (...) z siedzibą w W.) wniosek o przystąpienie do umowy grupowego ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym Firma i (...). Powód przystąpił do umowy takiego ubezpieczenia w dniu 29 listopada 2011 r., co zostało potwierdzone polisą nr (...). Do umowy zastosowanie znajdowały Ogólne Warunki Grupowego (...) z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną Firma i (...) o indeksie (...) wraz z Regulaminem Ubezpieczeniowych Funduszy Kapitałowych o indeksie (...)- (...) (dalej - OWU). Tekst OWU został powodowi doręczony przed zawarciem umowy ubezpieczenia. Postanowienia OWU nie zostały indywidualnie uzgodnione z powodem. Okres ubezpieczenia rozpoczął się z dniem 29 listopada 2011 r. Składka regularna, którą powód zobowiązany był uiszczać, wynosiła 200,00 zł miesięcznie. Zakresem ubezpieczenia objęta była śmierć ubezpieczonego w okresie ubezpieczenia oraz dożycie przez ubezpieczonego końca okresu ubezpieczenia, który upływał z dniem 28 listopada 2026 r. Świadczenie z tytułu dożycia odpowiadać miało wartości rachunku, stanowiącej wartość wszystkich środków zapisanych na rachunku jednostek funduszy, równą sumie wartości części bazowej rachunku oraz wartości części wolnej rachunku. Świadczenie z tytułu śmierci odpowiadać miało wyższej z dwóch wartości - wartości rachunku powiększonej o 10% wartości części bazowej rachunku albo sumie wpłaconych składek regularnych i składek dodatkowych zmniejszonej o wartość środków odpisanych z rachunku jednostek funduszy w związku z częściowymi wypłatami świadczenia wykupu. Z kolei świadczenie wykupu odpowiadać miało kwocie nie wyższej niż kwota odpowiadająca wartości części wolnej rachunku powiększona o określony procent wartości części bazowej rachunku zgodnie z tabelą zawartą w Załączniku nr 1 do OWU. Według tej tabeli w przypadku okresu ubezpieczenia wynoszącego 15 lat procent części bazowej rachunku wypłacany ubezpieczonemu w przypadku odpisania jednostek funduszy z części bazowej rachunku w związku z całkowitą lub częściową wypłatą świadczenia wykupu wynosił odpowiednio w 1. roku 2%, w 2. roku 2%, w 3. roku 20%, w 4. roku 30%, w 5. roku 40%, w 6. roku 50%, w 7. roku 60%, w 8. roku 70%, w 9. roku 79%, w 10. roku 82%, w 11. roku 84%, w 12. roku 87%, w 13. roku 90%, w 14. roku 93%, w 15. roku 96%. W dniu 20 maja 2019 r. powód wystąpił z umowy ubezpieczenia ze względu na zlecenie całkowitej wypłaty świadczenia wykupu, a pozwany jako ubezpieczyciel wypłacił powodowi tytułem świadczenia wykupu kwotę 11.844,00 zł, ustalając wartość części bazowej rachunku na kwotę 15.013,84 zł i wartość części wolnej rachunku na kwotę 1.334,31 zł. W piśmie doręczonym pozwanemu w dniu 23 września 2020 r. pełnomocnik powoda wezwał pozwanego do zapłaty kwoty pobranej w związku rozwiązaniem umowy ubezpieczenia. W odpowiedzi pozwany zapłacił powodowi dodatkowo kwotę 3.304,15 zł.

Powyższe okoliczności pozostawały poza sporem, a ich prawdziwość nie budziła wątpliwości w świetle dowodów z dokumentów i innych środków dowodowych zawartych
w aktach sprawy niniejszej.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w zakresie obejmującym żądanie zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kwoty 1.200,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 13 listopada 2020 r. do dnia zapłaty.

Nie budziła wątpliwości okoliczność, że do objętej sporem umowy grupowego ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym powód przystępował jako konsument w myśl art. 22 ¹ k.c. Okoliczność, że oferta przystąpienia do tej umowy powiązana była z ofertą prowadzenia na rzecz powoda rachunku bankowego wykorzystywanego przez powoda w ramach ówcześnie prowadzonej działalności gospodarczej, nie podważało statusu powoda jako konsumenta, zważywszy na cel i przedmiot umowy grupowego ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Znamienne było bowiem to, że przedmiotem umowy było ubezpieczenie życia powoda oraz ubezpieczenie dożycia przez powoda bliżej określonego wieku, niepozostające w bezpośrednim związku z działalnością gospodarczą lub zawodową w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. Z tego punktu widzenia bez znaczenia pozostawała ponadto okoliczność czy powód uwzględniał uiszczane składki ubezpieczeniowe w ramach kosztów związanych z prowadzoną ówcześnie działalnością gospodarczą.

Niekwestionowana była natomiast okoliczność, że pozwanemu jako ubezpieczycielowi przysługiwał status przedsiębiorcy w rozumieniu art. 43 ¹ k.c.

Na podstawie art. 385 ¹ § 1 zd. pierwsze k.c. postanowienia umowy zawieranej
z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa
i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). W myśl art. 385 ¹ § 1 zd. drugie k.c. nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Według art. 385 ¹ § 2 k.c. jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. W myśl art. 385 ¹ § 3 k.c. nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Według art. 385 ¹ § 4 k.c. ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje. Na podstawie art. 385 ² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

Według art. 808 § 5 k.c. jeżeli umowa ubezpieczenia na cudzy rachunek nie wiąże się bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową ubezpieczonej osoby fizycznej, art. 385 ¹ -385 ³ k.c. stosuje się odpowiednio w zakresie, w jakim umowa dotyczy praw i obowiązków ubezpieczonego.

Z treści przytoczonych regulacji wynika, że przeszkodę do przyjęcia, iż dane postanowienie umowne jest niedozwolone w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., stanowi ustalenie, że postanowienie to określa główne świadczenie stron, sformułowane w sposób jednoznaczny.

Trafnie pozwany wywodził, że w sprawie niniejszej zachodziła wystarczająca podstawa do zakwalifikowania postanowień umownych przewidujących świadczenie wykupu należne ubezpieczonemu jako postanowień określających świadczenie główne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c.

Po pierwsze, w znajdującym zastosowanie w sprawie niniejszej stanie prawnym obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2016 r., tj. przed dniem wejścia w życie ustawy
z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Dz. U. z dnia 10 listopada 2015 r., poz. 1844), właściwym zważywszy na datę przystąpienia do umowy objętej sporem, ustawodawca dokonał jedynie szczątkowej regulacji umowy ubezpieczenia na życie
z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, pozostawiając stronom takiej umowy swobodę przy określaniu prawnej struktury wzajemnych świadczeń stron zarówno w czasie trwania stosunku umownego, jak i na wypadek jego zakończenia. Kwalifikacja danego postanowienia umownego jako określającego świadczenie główne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. dokonywana być musi z uwzględnieniem całokształtu treści łączącego strony stosunku umownego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2015 r., III CZP 87/15, LEX nr 1963644).

Po drugie, niewątpliwie umowa ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym zaliczona została przez ustawodawcę do kategorii umowy ubezpieczenia osobowego. Przy kwalifikacji poszczególnych postanowień umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym z punktu widzenia postanowień określających główne świadczenia stron w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. należy zatem uwzględniać przedmiotowo istotne elementy umowy ubezpieczenia, decydujące
o kwalifikacji prawnej, przewidziane w art. 805 § 1 i § 2 pkt 2 k.c. oraz w art. 829 § 1 k.c. Według art. 805 § 1 k.c. przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się,
w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę.
W myśl art. 805 § 2 pkt 2 k.c. przy ubezpieczeniu osobowym świadczenie ubezpieczyciela polega w szczególności na zapłacie umówionej sumy pieniężnej, renty lub innego świadczenia w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku w życiu osoby ubezpieczonej. Z kolei według art. 829 § 1 k.c. ubezpieczenie osobowe może w szczególności dotyczyć: 1) przy ubezpieczeniu na życie - śmierci osoby ubezpieczonej lub dożycia przez nią oznaczonego wieku, 2) przy ubezpieczeniu następstw nieszczęśliwych wypadków - uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia lub śmierci wskutek nieszczęśliwego wypadku. W świetle tych regulacji za świadczenia główne należało zatem niewątpliwie uznać odpowiednio po stronie powoda jako ubezpieczonego zapłatę składki ubezpieczeniowej (w przypadku umowy ubezpieczenia na cudzy rachunek dopuszczalne jest zastrzeżenie, że obowiązek zapłaty składki ubezpieczeniowej obciążać będzie ubezpieczonego, a nie ubezpieczającego), a po stronie pozwanego jako ubezpieczyciela wypłatę:

- świadczenia z tytułu dożycia, które odpowiadać miało wartości rachunku, stanowiącej wartość wszystkich środków zapisanych na rachunku jednostek funduszy, równą sumie wartości części bazowej rachunku oraz wartości części wolnej rachunku oraz

- świadczenie z tytułu śmierci, które odpowiadać miało wyższej z dwóch wartości - wartości rachunku powiększonej o 10% wartości części bazowej rachunku albo sumie wpłaconych składek regularnych i składek dodatkowych zmniejszoną o wartość środków odpisanych z rachunku jednostek funduszy w związku z częściowymi wypłatami świadczenia wykupu.

Po trzecie, cel inwestycyjny umowy ubezpieczenia objętej sporem, wynikający z:

- postanowienia § 3 ust. 1 OWU, według którego przedmiotem umowy miało być inwestowanie środków pochodzących ze składek wpłacanych z tytułu umowy w ramach ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych, gdzie realizacja zysków nie była przewidziana
w krótkim horyzoncie czasowym,

- wyboru przez powoda na etapie składania wniosku o zawarcie umowy bliżej określonych ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych, do których następować miała alokacja wpłacanej przez niego składki,

- przyporządkowania do umowy zawartej z powodem rachunku służącego do ewidencjonowania jednostek uczestnictwa nabytych przez pozwanego za środki pochodzące ze składek,

- powiązanie wartości wspomnianych jednostek uczestnictwa z wartością rachunku,

- powiązanie wartości rachunku nie tylko z wartością świadczenia z tytułu śmierci
i świadczenia z tytułu dożycia, ale także z wartością świadczenia wykupu, jednoznacznie wynikające z treści polisy oraz z § 24 ust. 5 OWU, według którego wysokość świadczenia wykupu miała być równa wartości części wolnej rachunku powiększonej o określony procent wartości części bazowej rachunku wskazany w ust. 15 Załącznika nr 1 do OWU,

- możliwość wystąpienia przez powoda o całkowitą wypłatę świadczenia wykupu, począwszy od dnia przekształcenia polisy w indywidualną, bez jakiegokolwiek ograniczenia czasowego lub kwotowego (§ 24 ust. 1 OWU),

- możliwość wystąpienia przez powoda o częściową wypłatę świadczenia wykupu, tyle że z ograniczeniem kwotowym i czasowym (§ 24 ust. 2 OWU),

uprawniały do przyjęcia, że świadczeniem głównym z umowy objętej sporem po stronie pozwanego była także wypłata świadczenia wykupu w razie skorzystania przez powoda
z zastrzeżonego w § 24 ust. 1 OWU uprawnienia do wystąpienia o całkowitą wypłatę świadczenia wykupu. Konkluzja ta znajduje potwierdzenie w treści poprzednio obowiązującego art. 13 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. z 2015 r. poz. 1206, 1273 i 1348), według którego w zakresie ubezpieczeń na życie, jeżeli są związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym,
o których mowa w dziale I grupa 3 załącznika do ustawy, zakład ubezpieczeń jest obowiązany do określenia lub zawarcia w umowie ubezpieczenia zasad ustalania wartości świadczeń oraz wartości wykupu ubezpieczenia, w tym również zasad umarzania jednostek ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego i terminów ich zamiany na środki pieniężne
i wypłaty świadczenia. Podobnie zresztą według obecnie obowiązującego art. 23 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Dz. U.
z dnia 10 listopada 2015 r., poz. 1844) w umowie ubezpieczenia na życie, jeżeli jest związana z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, o której mowa w dziale I w grupie 3 załącznika do ustawy, zakład ubezpieczeń określa zasady ustalania wartości świadczeń z umowy ubezpieczenia z tytułu śmierci ubezpieczonego i dożycia ubezpieczonego do końca okresu ochrony ubezpieczeniowej, a także zasady ustalania wartości całkowitego i częściowego wykupu ubezpieczenia.

W świetle powyższego za świadczenie główne należało zatem także uznać po stronie pozwanego jako ubezpieczyciela wypłatę powodowi jako ubezpieczonemu świadczenia wykupu, które według treści polisy odpowiadać miało kwocie nie wyższej niż kwota odpowiadająca wartości części wolnej rachunku powiększona o określony procent wartości części bazowej rachunku zgodnie z tabelą zawartą w Załączniku nr 1 do OWU, a według tej tabeli w przypadku okresu ubezpieczenia wynoszącego 15 lat procent części bazowej rachunku wypłacany ubezpieczonemu w przypadku odpisania jednostek funduszy z części bazowej rachunku w związku z całkowitą lub częściową wypłatą świadczenia wykupu wynosił odpowiednio w 8. roku - tak jak to miało miejsce w okolicznościach sprawy niniejszej - 70%.

Odmienny pogląd przyjęty za podstawę uchwały Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2020 r., III CZP 51/19, OSNC 2020/12/100, LEX nr 2769781, wywodzony z odmiennych przesłanek, nie zasługiwał na podzielenie w sprawie niniejszej.

Jeśli jednak chodzi o ustalenie świadczenia wykupu, w sprawie niniejszej zachodziła wystarczająca podstawa do stwierdzenia nieważności przystąpienia powoda umowy w tym zakresie ze względu na niezachowanie ekwiwalentności wzajemnych świadczeń stron, a przez to naruszenie art. 353 ¹ k.c., według którego strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Skoro uprawnienia i obowiązki powoda jako ubezpieczonego i pozwanego jako ubezpieczyciela zostały tak określone, że w przypadku realizacji świadczenia wykupu - świadczenia inwestycyjnego w okolicznościach sprawy niniejszej odpowiadało ono jedynie 70% wartości rachunku, to prowadziło to do rażącego naruszenia interesu ubezpieczonego na tym etapie obowiązywania umowy. W ten sposób ubezpieczony bez dostatecznego usprawiedliwienia pozbawiony został bowiem 30% wartości rachunku tylko ze względu na realizację przysługującego mu na podstawie art. 830 § 1 k.c. uprawnienia do wypowiedzenia umowy w każdym czasie. Uwzględniając ustalone parametry umowy, gdzie składka regularna, za którą nabywane były jednostki funduszy, których wartość służyła następnie do ustalenia wartości rachunku, wynosiła 2.400,00 zł rocznie, utrata 30% wartości rachunku w 8. roku obowiązywania umowy między stronami okazała się szczególnie dotkliwa z punktu widzenia interesu ubezpieczonego. Naruszało to niewątpliwie regułę ekwiwalentności zobowiązań umownych.

Przystąpienie przez powoda do umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym okazało się zatem nieważne w zakresie świadczenia wykupu należnego powodowi jako ubezpieczonemu.

Skoro poza sporem pozostawała okoliczność, że wartość rachunku w chwili rozwiązania umowy z powodem wynosiła 16.348,15 zł (suma wartości części bazowej rachunku w kwocie 15.013,84 zł oraz wartości części wolnej rachunku w kwocie 1.334,31 zł), a pozwany wypłacił powodowi w związku z rozwiązaniem umowy jako świadczenie wykupu - świadczenie inwestycyjne w kwocie 11.844,00 zł, a następnie w wyniku uwzględnienia reklamacji dodatkowo w kwocie 3.304,15 zł, roszczenie o zapłatę wywiedzione przez powoda w sprawie niniejszej okazało się usprawiedliwione w kwocie 1.200,00 zł, nieprzekraczającej różnicy.

Podstawę prawną zasądzenia roszczenia stanowił art. 405 k.c., według którego kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

Przepis ten w myśl art. 410 § 1 k.c. stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Według art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli podstawa świadczenia odpadła.

W zakresie roszczenia o zapłatę odsetek ustawowych za opóźnienie od należności głównej uwzględnieniu podlegało powództwo obejmujące okres od dnia 13 listopada 2020 r.

Zobowiązanie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia jest zobowiązaniem o charakterze bezterminowym, przewidzianym w art. 455 k.c., tj. takim, w którym termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2014 r., III CSK 36/14, OSNC 2016/1/5, LEX nr 1621345; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2001 r., V CKN 769/00, OSNC 2001/11/166, LEX nr 49111; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1991 r., III CZP 2/91, OSNCP 1991/7/93, LEX nr 3642). W myśl tego przepisu świadczenie z takiego zobowiązania powinno zostać spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. W sytuacjach typowych obowiązek spełnienia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu do wykonania oznacza obowiązek jego spełnienia w terminie 14 dni od wezwania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2011 r., I CSK 576/09, LEX nr 1050451; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2007 r., V CSK 476/06, LEX nr 315289; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2004 r., V CK 461/03, LEX nr 174217; wyrok Sądu Najwyższego z 28 maja 1991 r., II CR 623/90, LEX nr 9056).

Sprawa niniejsza niewątpliwie była dla pozwanego sprawą typową, skoro jej przedmiotem było roszczenie związane z umową powszechnie przez niego zawieraną, przyjmujące za podstawę okoliczności podobne do znanych pozwanemu z innych postępowań toczących się przed tutejszym Sądem Rejonowym. Jak wspomniano, przed wszczęciem postępowania sądowego w sprawie niniejszej pozwany w dniu 23 września 2020 r. został wezwany do zwrotu kwoty pobranej bezpodstawnie w związku rozwiązaniem umowy ubezpieczenia. Wobec tego stan opóźnienia po stronie pozwanego z pewnością występował w dniu 13 listopada 2020 r., objętym żądaniem pozwu.

Podstawę prawną zasądzenia odsetek za opóźnienie stanowił art. 481 § 1 k.c., według którego jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Wysokość odsetek za opóźnienie należało natomiast ustalić na podstawie art. 481 § 2 k.c. w brzmieniu obowiązującym z dniem 1 stycznia 2016 r. – zważywszy na opóźnienie powstałe po tym dniu – według którego to przepisu jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych.

Przeszkody do uwzględnienia powództwa nie stanowił art. 409 k.c., według którego obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu.

Brak było podstaw do zwolnienia pozwanego na podstawie tego przepisu od odpowiedzialności za zwrot wartości korzyści odpowiadającej różnicy pomiędzy wartością rachunku w chwili rozwiązania umowy a wypłaconym świadczeniem wykupu.

Po pierwsze, w sprawie niniejszej brak było wystarczających podstaw do przyjęcia, aby pozwany nie musiał liczyć się z obowiązkiem zwrotu korzyści uzyskanej bez podstawy prawnej.

Po drugie, przewidziana w art. 409 k.c. możliwość uchylenia się od obowiązku wydania korzyści uzyskanej bez podstawy prawnej lub obowiązku zwrotu jej wartości uzależniona jest od ustalenia, że ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony. Jeśli środki zatrzymane przez pozwanego służyły według jego twierdzeń pokryciu kosztów poniesionych przez niego w związku z zawarciem umowy z powodem oraz jej rozwiązaniem, w tym pokryciu wynagrodzenia wypłaconego przez pozwanego w zamian za czynności polegające na pośrednictwie ubezpieczeniowym, to niewątpliwie pozwany przez pokrycie takich kosztów, w tym wypłatę takiego wynagrodzenia zwolnił się z ciążących na nim zobowiązań wynikających z zawartych uprzednio umów w zakresie swego przedsiębiorstwa, w tym umowy o pośrednictwo ubezpieczeniowe. Trudno zatem przyjąć, aby pozwany pozostawał niewzbogacony, skoro w ten sposób zmniejszył swoje pasywa.

Podstawę orzeczenia o kosztach procesu stanowiły art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., według których przegrywający sprawę powinien zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony, w tym wynagrodzenie reprezentującego stronę pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym.

Za koszty celowe poniesione przez powoda należało uznać uiszczone opłaty sądowe w kwocie 300,00 zł, wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 270,00 zł ustalone na podstawie § 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłatę skarbową uiszczoną od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł.

Z powyższych względów Sąd Rejonowy orzekł jak w sentencji.

Sędzia Robert Bełczącki