Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 5 listopada 2020 roku

Pozwem skierowanym do Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie w dniu 29 listopada 2018 roku (data złożenia za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, k. 1-2), powód (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od J. H. kwoty 6300,00 zł wraz z odsetkami umownymi 14% rocznie ale nie więcej niż w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od 2018-05-11 do dnia zapłaty. W uzasadnieniu wskazał, że roszczenie wynika z umowy pożyczki z dnia 10 kwietnia 2018 r. na kwotę 5000 zł, zgodnie z którą do dnia 10 maja 2018 roku pozwany miał zwrócić kwotę 6300 zł. Roszczenie odsetkowe wynika zaś z § 4 ust. 6 umowy ramowej, zgodnie z którą w razie nieterminowej płatności, pożyczkodawca zobowiązany jest do uiszczenia odsetek w wysokości 14% rocznie, ale nie więcej niż odsetki maksymalne (pozew k. 2-6).

W dniu 11 grudnia 2018 roku, w sprawie o sygn. akt VI Nc-e 2224326/18, referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym Lublin-Zachód w Lublinie wydał w sprawie nakaz zapłaty uwzględniający żądanie pozwu w całości. Odpis pozwu wraz z nakazem zapłaty został doręczony pozwanemu 11 stycznia 2019 r. (nakaz zapłaty k. 7, zpo k. 8).

Pismem z dnia 24 stycznia 2019 r., nadanym w placówce pocztowej operatora wyznaczonego w dniu 25 stycznia 2019 r. (koperta k. 144), pozwany złożył sprzeciw od nakazu zapłaty, zaskarżając go w całości i wnosząc o oddalenie powództwa. Powołał się w tym zakresie na fakt, że powód błędnie wyliczył pozaodsetkowe koszty kredytu, gdyż powinien uwzględnić przy nich wszystkie pożyczki sumarycznie. Wskazał więc, że nie tylko nie zalega powodowi jakiejkolwiek kwoty, ale wręcz powód jest względem niego bezpodstawnie wzbogacony (sprzeciw k. 119-121).

Pismem z dnia 25 lipca 2019 roku, powód podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko, wskazując, że nie znajdzie zastosowania art. 36c ustawy o kredycie konsumenckim, albowiem każdorazowo przed zawarciem nowej umowy pożyczki pozwany spłacał zobowiązanie z poprzedniej (pismo k. 92-94).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 4 lipca 2017 roku, powód zawarł z pozwanym przy pomocy systemu teleinformatycznego (wraz z weryfikacją przy pomocy przelewu z rachunku bankowego pozwanego) umowę pożyczki kwoty 2300,00 zł. Warunki pożyczki przewidywały, że pozwany będzie zobowiązany spłacić do dnia 3 sierpnia 2017 roku kwotę pożyczki powiększoną o kwotę 598 zł tytułem „opłaty za udzielenie pożyczki” – łącznie 2898 zł. Strony nie przewidziały odsetek kapitałowych od udzielonej kwoty pożyczki, lecz przewidziały odsetki za opóźnienie w wysokości 14% w skali roku (lecz nie więcej niż odsetki maksymalne).

Bezsporne, ponadto: wiadomość e-mail z dn. 4 lipca 2017 r. – k. 122, umowa ramowa – k. 105-106.

W dniu 3 sierpnia 2017 roku pozwany dokonał spłaty pożyczki w wysokości 2.898,00 zł.

Bezsporne, ponadto: wiadomość e-mail z dn. 3 sierpnia 2017 r. – k. 123, potwierdzenie przelewu – k. 137.

W dniu 4 sierpnia 2017 roku, powód zawarł z pozwanym przy pomocy systemu teleinformatycznego umowę pożyczki kwoty 3000,00 zł. Warunki pożyczki przewidywały, że pozwany będzie zobowiązany spłacić do dnia 3 września 2017 roku kwotę pożyczki powiększoną o kwotę 660 zł tytułem „opłaty za udzielenie pożyczki” – łącznie 3660 zł. Strony nie przewidziały odsetek kapitałowych od udzielonej kwoty pożyczki, lecz przewidziały odsetki za opóźnienie w wysokości 14% w skali roku (lecz nie więcej niż odsetki maksymalne). Pożyczki udzielono dopiero po spłacie poprzedniej pożyczki.

Bezsporne, ponadto: wiadomość e-mail z dn. 4 sierpnia 2017 r. – k. 124, umowa ramowa – k. 105-106.

W dniu 6 września 2017 roku (tj. trzy dni po terminie płatności) pozwany dokonał spłaty pożyczki w wysokości 3.663,45 zł.

Bezsporne, ponadto: wiadomość e-mail z dn. 6 września 2017 r. – k. 125, potwierdzenie przelewu – k. 138.

W dniu 6 września 2017 roku, powód zawarł z pozwanym przy pomocy systemu teleinformatycznego umowę pożyczki kwoty 4000,00 zł. Warunki pożyczki przewidywały, że pozwany będzie zobowiązany spłacić do dnia 6 października 2017 roku kwotę pożyczki powiększoną o kwotę 1040 zł tytułem „opłaty za udzielenie pożyczki” – łącznie 5040 zł. Strony nie przewidziały odsetek kapitałowych od udzielonej kwoty pożyczki, lecz przewidziały odsetki za opóźnienie w wysokości 14% w skali roku (lecz nie więcej niż odsetki maksymalne). Pożyczki udzielono dopiero po spłacie poprzedniej pożyczki.

Bezsporne, ponadto: wiadomość e-mail z dn. 6 września 2017 r. – k. 126, umowa ramowa – k. 105-106.

W dniu 13 października 2017 roku (tj. siedem dni po terminie płatności) pozwany dokonał spłaty pożyczki w wysokości 5050,74 zł.

Bezsporne, ponadto: wiadomość e-mail z dn. 13 października 2017 r. – k. 127, potwierdzenie przelewu – k. 139.

W dniu 18 października 2017 roku, powód zawarł z pozwanym przy pomocy systemu teleinformatycznego umowę pożyczki kwoty 5000,00 zł. Warunki pożyczki przewidywały, że pozwany będzie zobowiązany spłacić do dnia 17 listopada 2017 roku kwotę pożyczki powiększoną o kwotę 1300 zł tytułem „opłaty za udzielenie pożyczki” – łącznie 6300 zł. Strony nie przewidziały odsetek kapitałowych od udzielonej kwoty pożyczki, lecz przewidziały odsetki za opóźnienie w wysokości 14% w skali roku (lecz nie więcej niż odsetki maksymalne). Pożyczki udzielono dopiero po spłacie poprzedniej pożyczki.

Bezsporne, ponadto: wiadomość e-mail z dn. 18 października 2017 r. – k. 128, umowa ramowa – k. 105-106.

W dniu 21 listopada 2017 roku (tj. cztery dni po terminie płatności) pozwany dokonał spłaty pożyczki w wysokości 6.307,67 zł.

Bezsporne, ponadto: wiadomość e-mail z dn. 21 listopada 2017 r. – k. 129, potwierdzenie przelewu – k. 140.

W dniu 18 grudnia 2017 roku, powód zawarł z pozwanym przy pomocy systemu teleinformatycznego umowę pożyczki kwoty 5000,00 zł. Warunki pożyczki przewidywały, że pozwany będzie zobowiązany spłacić do dnia 17 stycznia 2018 roku kwotę pożyczki powiększoną o kwotę 1300 zł tytułem „opłaty za udzielenie pożyczki” – łącznie 6300 zł. Strony nie przewidziały odsetek kapitałowych od udzielonej kwoty pożyczki, lecz przewidziały odsetki za opóźnienie w wysokości 14% w skali roku (lecz nie więcej niż odsetki maksymalne). Pożyczki udzielono dopiero po spłacie poprzedniej pożyczki.

Bezsporne, ponadto: wiadomość e-mail z dn. 18 grudnia 2017 r. – k. 130, umowa ramowa – k. 105-106.

W dniu 17 stycznia 2018 roku pozwany dokonał spłaty pożyczki w wysokości 6.300 zł.

Bezsporne, ponadto: wiadomość e-mail z dn. 17 stycznia r. – k. 131, potwierdzenie przelewu – k. 141.

W dniu 5 lutego 2018 roku, powód zawarł z pozwanym przy pomocy systemu teleinformatycznego umowę pożyczki kwoty 5000,00 zł. Warunki pożyczki przewidywały, że pozwany będzie zobowiązany spłacić do dnia 7 marca 2018 roku kwotę pożyczki powiększoną o kwotę 1300 zł tytułem „opłaty za udzielenie pożyczki” – łącznie 6300 zł. Strony nie przewidziały odsetek kapitałowych od udzielonej kwoty pożyczki, lecz przewidziały odsetki za opóźnienie w wysokości 14% w skali roku (lecz nie więcej niż odsetki maksymalne). Pożyczki udzielono dopiero po spłacie poprzedniej pożyczki.

Bezsporne, ponadto: wiadomość e-mail z dn. 5 lutego 2018 r. – k. 132, umowa ramowa – k. 105-106.

W dniu 8 marca 2018 roku (tj. jeden dzień po terminie płatności) pozwany dokonał spłaty pożyczki w wysokości 6.301,92 zł.

Bezsporne, ponadto: wiadomość e-mail z dn. 8 marca 2018 r. – k. 133, potwierdzenie przelewu – k. 142.

W dniu 8 marca 2018 roku, powód zawarł z pozwanym przy pomocy systemu teleinformatycznego umowę pożyczki kwoty 5000,00 zł. Warunki pożyczki przewidywały, że pozwany będzie zobowiązany spłacić do dnia 7 kwietnia 2018 roku kwotę pożyczki powiększoną o kwotę 1300 zł tytułem „opłaty za udzielenie pożyczki” – łącznie 6300 zł. Strony nie przewidziały odsetek kapitałowych od udzielonej kwoty pożyczki, lecz przewidziały odsetki za opóźnienie w wysokości 14% w skali roku (lecz nie więcej niż odsetki maksymalne). Pożyczki udzielono dopiero po spłacie poprzedniej pożyczki.

Bezsporne, ponadto: wiadomość e-mail z dn. 8 marca 2018 r. – k. 134, umowa ramowa – k. 105-106.

W dniu 10 kwietnia 2018 roku (tj. trzy dni po terminie płatności) pozwany dokonał spłaty pożyczki w wysokości 6.305,75 zł.

Bezsporne, ponadto: wiadomość e-mail z dn. 10 kwietnia 2018 r. – k. 135, potwierdzenie przelewu – k. 143.

Ostatnia umowa pomiędzy stronami, będąca przedmiotem sporu w niniejszej sprawie, została zawarta 10 kwietnia 2018 roku. Umowa została ponownie zawarta za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, zaś kwota pożyczki wynosiła 5000 zł. Warunki pożyczki przewidywały, że pozwany będzie zobowiązany spłacić do dnia 10 maja 2018 roku kwotę pożyczki powiększoną o kwotę 1300 zł tytułem „opłaty za udzielenie pożyczki” – łącznie 6300 zł. Strony nie przewidziały odsetek kapitałowych od udzielonej kwoty pożyczki, lecz przewidziały odsetki za opóźnienie w wysokości 14% w skali roku (lecz nie więcej niż odsetki maksymalne). Pożyczki udzielono dopiero po spłacie poprzedniej pożyczki.

Bezsporne, ponadto: wiadomość e-mail z dn. 8 marca 2018 r. – k. 136, umowa ramowa – k. 105-106, formularz informacyjny – k. 103.

Pozwany nie spłacił należności wynikającej z umowy z 10 kwietnia 2018 roku.

Bezsporne.

Zgodnie z treścią § 2 ust. 4 Umowy Ramowej, udzielenie każdej pożyczki związane jest z pobraniem przez pożyczkodawcę opłaty za udzielenie pożyczki. Opłata za udzielenie pożyczki obliczana jest stosunkowo i zależy od kwoty pożyczki oraz okresu pożyczki. Pożyczkobiorca jest każdorazowo informowany o wysokości opłaty za udzielenie pożyczki poprzez ustawienie i akceptację parametrów pożyczki na stronie (...), podczas sporządzania wniosku o udzielenie pożyczki. Odpowiednie opłaty za udzielenie pożyczek w danych kwotach znajdują się w tabeli załączonej do niniejszej umowy ramowej oraz na stronie (...). § 2 ust. 5 stanowi zaś, że opłata za udzielenie pożyczki stanowi jedyny koszt pożyczki. Z zastrzeżeniem § 4 pkt 6 (odsetki za opóźnienie w spłacie), pożyczka nie jest oprocentowana.

Dowód: umowa ramowa – k. 105-106.

Stosownie do brzmienia § 2 ust. 16 Regulaminu Udzielania P. osobom fizycznym przez (...) sp. z o.o. w K., stanowiącego załącznik do Umowy Ramowej, opłata za udzielenie pożyczki jest opłatą ponoszoną przez pożyczkobiorcę za przygotowanie umowy pożyczki oraz za przekazanie pożyczkobiorcy środków pieniężnych. Wysokość opłaty za udzielenie pożyczki wskazana jest w tabeli oraz każdorazowo na kalkulatorze we wniosku o udzielenie pożyczki oraz w formularzu.

Dowód: regulamin – k. 96-98.

Tabela Opłat za udzielenie pożyczki, będąca załącznikiem do Umowy Ramowej przewiduje, że za udzielenie na 30 dni pożyczki w kwocie 2.300 zł – wnosi 598 zł, 3000 zł – wynosi 660 zł, 4000 zł – wynosi 1040 zł, zaś 5000 zł – wynosi 1300 zł.

Dowód: tabela – k. 99.

Ustaleń faktycznych dokonano w oparciu o dowody z dokumentów, niekwestionowane przez stronę. Ustalenia te były w zasadzie bezsporne pomiędzy stronami, za wyjątkiem dwóch kwestii. Po pierwsze, powód twierdził, że przed lipcem 2017 roku, udzielał pozwanemu jeszcze innych pożyczek. Wskazać należy jednak, że dla wykazania tej okoliczności nie przedstawił żadnego dowodu, a pozwany twierdził z kolei, że pierwszą umową pożyczki była zawarta w lipcu 2017 roku. Wobec sprzeczności twierdzeń stron i braku jakichkolwiek dowodów, na podstawie art. 6 k.c. należało uznać okoliczność tę za nieudowodnioną przez powoda. Nie miała jednak ona żadnego znaczenia dla zasadności dochodzonego roszczenia

Pozwany twierdził z kolei w sprzeciwie od wydanego nakazu zapłaty, że kolejne umowy pożyczki były przez niego zawierane przed dokonaniem spłat poprzednich. Okoliczności tej w żaden sposób nie wykazał, a przedstawione przez niego wiadomości e-mail wprost wskazują wręcz na tezę przeciwną. Pozwany, który z tak sformułowanej tezy wywodził skutki prawne (art. 36c ustawy o kredycie konsumenckim) winien okoliczność tę udowodnić, a skoro tego nie uczynił, a zgromadzone dowody przemawiają za tezą przeciwną, Sąd dokonał ustalenia, że każdorazowo kolejna pożyczka była udzielana pozwanemu po spłacie poprzedniej.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Podstawą dochodzonego roszczenia jest zawarta pomiędzy stronami umowa pożyczki z dnia 10 kwietnia 2018 roku, na mocy której pozwany otrzymał od powoda kwotę 5000 zł i zobowiązał się zwrócić po 30 dniach kwotę 6300 zł, na którą składało się 5000 zł tytułem pożyczonego kapitału oraz 1300 zł tytułem opłaty za udzielenie pożyczki.

Umowa ta stanowiła umowę kredytu konsumenckiego w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r., poz. 1083 ze zm., dalej: u.k.k.). Była bowiem umową pożyczki zawartą pomiędzy przedsiębiorcą do którego zakresu działalności należy działalność pożyczkowa, a konsumentem o wartości mniejszej niż 255.550 zł. Ustawa ta przewiduje, że na koszt kredytu składają się zasadniczo dwie kategorie kosztów, które ponosić ma kredytobiorca – odsetki oraz pozaodsetkowe koszty kredytu (art. 5 pkt 6 i 6a u.k.k.). Odsetki kapitałowe stanowią wynagrodzenie za korzystanie z cudzego kapitału (tak T. Wiśniewski [w:] J. Gudowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna, Warszawa 2018, LEX, nb. 2 komentarza do art. 359). Zasadniczo więc to one stanowić winny zysk przedsiębiorcy z udzielenia kredytu konsumenckiego.

Powyższe nie oznacza jednak, że w umowie kredytu konsumenckiego nie mogą znaleźć się koszty, do których zobowiązania poniesiony jest konsument, a które nie stanowią odsetek kapitałowych. Przeciwnie, ustawodawca wprost przewidział, że poza odsetkami, konsument może (i zazwyczaj jest) zobowiązany do zapłaty również innych kosztów, tj. pozaodsetkowych kosztów kredytu. Opłaty te stanowić będą pokrycie wydatków i kosztów ponoszonych przez kredytodawcę w związku z uruchomieniem kredytu konsumenckiego, jak również odpowiadać wynagrodzeniu kredytodawcy za usługi dodatkowe, świadczone obok lub w związku z umową kredytu ale nie stanowiące bezpośrednio wynagrodzenia za korzystanie z kapitału (por. T. Czech, Adekwatność wysokości opłat i prowizji bankowych w stosunku do poniesionych kosztów, Monitor Prawa Bankowego nr 10/2014, s. 79 i nast.).

Przekładając powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, wskazać należy w pierwszej kolejności, że powód w ogóle nie zastrzegł w zawieranych z pozwanym umowach żadnych odsetek kapitałowych, a więc w wypadku terminowego zwrotu pożyczki, pozwany nie byłby zobowiązany do zapłaty jakichkolwiek odsetek. Wskazał zaś explicite w swoim stanowisku procesowym, że opłata za udzielenie pożyczki „stanowi jedyne wynagrodzenie powoda” (pozew, k. 5). Tym samym, do opłaty za udzielenie pożyczki, powód inkorporował – poza kosztami standardowo ujmowanymi jako pozaodsetkowe koszty kredytu – również wynagrodzenie za korzystanie z jego kapitału.

Taka konstrukcja sama w sobie, jakkolwiek nietypowa, nie budziłaby wątpliwości Sądu, gdyby nie okoliczność, że – w jego ocenie – działania tego powód dokonał wyłącznie w celu obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych. Zgodnie z art. 359 § 2 ¹ k.c., maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne). Tym samym, ustawodawca przewidział, że maksymalne wynagrodzenie należne za korzystanie z cudzego kapitału wynosić może 2*(stopa referncyjna NBP + 3,5 p.p.) – art. 359 § 2 i § 2 ¹ k.c. Tymczasem, jak wprost wskazał powód w swym piśmie procesowym (k. 94), „żadnemu przedsiębiorcy nie opłacałoby się udzielnie pożyczki, gdyby miał to robić wyłącznie za zwrot odsetek”. Innymi słowy, powód wprost przyznał, że byłoby dla niego ekonomicznie nieopłacalnym, gdyby jego wynagrodzenie sprowadzało się jedynie do odsetek.

Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy zawiera treść, która z punktu widzenia formalnego (pozornie) nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości (w znaczeniu materialnym) zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez nią zakazane. Obejście ustawy to zachowanie podmiotu prawa, który – napotykając prawny zakaz dokonania określonej czynności prawnej – „obchodzi” go w ten sposób, że dokonuje innej niezakazanej formalnie czynności w celu osiągnięcia skutku związanego z czynnością zakazaną, a tym samym sprzecznego z prawem (wyrok SN z dnia 9 sierpnia 2005 r., III UK 89/05). Odnosząc tezę tę do konstrukcji wynagrodzenia powoda za udzielenie pożyczki, wskazać należy, że wprowadzenie zerowej stawki odsetkowej i określenie opłaty za udzielenie pożyczki na wysokim poziomie ( (...) 1564%) stanowiło obejście przepisów o odsetkach maksymalnych i ukrycie okoliczności, że samo tylko wynagrodzenie powoda za korzystanie przez pozwanego z jego środków pieniężnych (niezależnie od innych, ponoszonych przez niego kosztów) znacząco przekraczało kwotę wskazaną w art. 359 § 2 ¹ k.c. Stanowiło bowiem pozornie legalną czynność (określenia pozaodsetkowej opłaty za udzielenie pożyczki, która w założeniu ma pokryć inne niż wynagrodzenie za korzystanie z cudzego kapitału koszty kredytodawcy), która jednak wykonana została po to, aby obejść przepisy o odsetkach maksymalnych, a więc zapewnić powodowi wynagrodzenie przewyższające możliwe do uzyskania poprzez ustalenie odsetek kapitałowych.

Art. 58 § 1 k.c. przewiduje dla czynności zmierzającej do obejścia prawa sankcje w postaci nieważności bezwzględnej. Tym samym, postanowienie o określeniu opłaty za udzielenie pożyczki stanowi postanowienie nieważne i nie może być podstawą niczyjego zobowiązania. Sąd nie jest władny do zastąpienia nieważnego postanowienia umownego innym, w szczególności nie może w miejsce nieważnej opłaty inkorporować dopuszczalne odsetki (kompetencje do tego mają wyłącznie strony). Nie może również uznać za nieważnego postanowienia zastrzegającego na rzecz powoda wyłącznie tej części opłaty, która stanowi jego wynagrodzenie za udostępnienie kapitału (w istocie bowiem tylko ta część stanowiła o obejściu prawa), a utrzymać ją w części, w której wynika z prawidłowo ustalonych i zasadnych kosztów poniesionych przez powoda. W umowie pożyczki brak bowiem rozróżnienia na „wynagrodzeniową” i „kosztową” część opłaty za udzielenie pożyczki, a więc Sąd musiałby nie tyle dokonać uznania postanowienia za nieważne w części, ale inkorporować w jego miejsce nowe postanowienie, przewidujące niższą wartość opłaty. Również i takie działanie jest poza kompetencjami Sądu, gdyż to jedynie strony mogą zastąpić jedno postanowienie umowne innym.

Powyższe prowadzi do konstatacji, że nieważnym – jako zmierzającym do obejścia prawa – jest całe postanowienie przewidujące opłatę za udzielenie pożyczki. Tym samym, skoro strony nie przewidziały żadnej innej formy wynagrodzenia dla powoda, umowa nie zawiera żadnego postanowienia, które przewidywałoby odpłatność pożyczki – a więc pozwany obowiązany jest do zwrotu jedynie pożyczonego kapitału.

Wskazać należy przy tym, że konstatacja ta dotyczy nie tylko umowy pożyczki z dnia 10 kwietnia 2018 roku, lecz również wszystkich poprzednich umów zawartych pomiędzy stronami. W przypadku każdej z nich, strony zastrzegły opłatę za udzielenie stanowiącą w istocie wynagrodzenie powoda za to, że pozwany korzysta z jego kapitału i w przypadku każdej z nich, uczynione zostało to w celu obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych. Dlatego też w przypadku każdej z pożyczek, których zaciągnięcie przez pozwanego Sąd ustalił w niniejszym postępowaniu, brak było – z uwagi na nieważność postanowienia o opłacie – podstaw do uiszczenia przez pozwanego powodowi kwot innych niż pożyczony kapitał. Nie dotyczy to oczywiście odsetek za opóźnienie w płatnościach, gdyż w tym zakresie, strony skutecznie zastrzegły odsetki maksymalne za opóźnienie.

Wskazać należy w tym miejscu – na marginesie wywodu – że Sąd nie widzi potrzeby odniesienia się do twierdzeń powoda o opłacalności bądź nieopłacalności udzielania pożyczek w sytuacji, gdy wynagrodzenie za korzystanie z kapitału zamknąć się musi w kwocie odsetek maksymalnych, a jedynie dodatkowe opłaty w wysokości adekwatnej do poniesionych przez przedsiębiorcę kosztów, mogą być cedowane na konsumenta w postaci opłat pozaodsetkowych. Postulat zwiększenia możliwego do osiągnięcia zysku z działalności polegającej na udzielaniu niezabezpieczonych pożyczek krótkoterminowych (tzw. chwilówek) ponad wysokość odsetek maksymalnych stanowi bowiem jedynie postulat de lege ferenda i jako taki nie może mieć wpływu na treść rozstrzygnięcia.

Skoro więc ustalono, że pozwany obowiązany był na mocy każdej z kolejnych umów do zwrotu wyłącznie kapitału, należy wskazać na prawidłowy sposób rozliczenia kolejno zawartych umów, z wyłączeniem umowy będącej przedmiotem niniejszego postępowania:

1.  4 lipca 2017 r. została zawarta umowa pożyczki na kwotę 2300 zł, zaś po 30 dniach, tj. 3 sierpnia 2017 r. – pozwany miał oddać według umowy 2898 zł. Jak już jednak wskazano, nieważnym było postanowienie o opłacie, więc pozwany w rzeczywistości zobowiązany był do zwrotu jedynie 2300 zł wraz z ewentualnymi odsetkami maksymalnymi za opóźnienie. Pozwany zwrócił w terminie kwotę 2898 zł (z czego 2300 zł było kwotą należną, a 598 zł – stanowiło nadpłatę).

2.  4 sierpnia 2017 r., została zawarta umowa pożyczki na kwotę 3000 zł, zaś po 30 dniach, tj. 3 września 2017 r. – pozwany miał oddać według umowy 3660 zł. Jak już jednak wskazano, nieważnym było postanowienie o opłacie, więc pozwany w rzeczywistości zobowiązany był do zwrotu jedynie 3000 zł wraz z ewentualnymi odsetkami maksymalnymi za opóźnienie. Pozwany zwrócił z trzydniowym opóźnieniem (tj. 6 września 2017 r.) kwotę 3.663,45 zł. Z poprzedniego kredytu była jednak nadpłata w kwocie 598 zł, a więc (...) (3000-598) zł spłaciło roszczenie z bieżącej umowy, 2,30 zł spłaciło odsetki za opóźnienie, więc pozostała kwota – 1259,15 zł – stanowiła nadpłatę.

3.  6 września 2017 r., została zawarta umowa pożyczki na kwotę 4000 zł, zaś po 30 dniach, tj. 6 października 2017 r. – pozwany miał oddać według umowy 5040 zł. Jak już jednak wskazano, nieważnym było postanowienie o opłacie, więc pozwany w rzeczywistości zobowiązany był do zwrotu jedynie 4000 zł wraz z ewentualnymi odsetkami maksymalnymi za opóźnienie. Pozwany zwrócił z sześciodniowym opóźnieniem (tj. 13 października 2017 r.) kwotę 5050,74 zł. Z poprzedniego kredytu była jednak nadpłata w kwocie 1259,15 zł, a więc 2740,85 (4000- (...),15) zł spłaciło roszczenie z bieżącej umowy, 10,74 zł spłaciło odsetki za opóźnienie, więc pozostała kwota – 2299,15 zł – stanowiła nadpłatę.

4.  18 października 2017 r., została zawarta umowa pożyczki na kwotę 5000 zł, zaś po 30 dniach, tj. 17 listopada 2017 r. – pozwany miał oddać według umowy 6300 zł. Jak już jednak wskazano, nieważnym było postanowienie o opłacie, więc pozwany w rzeczywistości zobowiązany był do zwrotu jedynie 5000 zł wraz z ewentualnymi odsetkami maksymalnymi za opóźnienie. Pozwany zwrócił z czterodniowym opóźnieniem (tj. 21 listopada 2017 r.) kwotę 6307,67 zł. Z poprzedniego kredytu była jednak nadpłata w kwocie 2299,15 zł, a więc 2700,85 (5000- (...),15) zł spłaciło roszczenie z bieżącej umowy, 7,67 zł spłaciło odsetki za opóźnienie, więc pozostała kwota – 3599,15 zł – stanowiła nadpłatę.

5.  18 grudnia 2017 r., została zawarta umowa pożyczki na kwotę 5000 zł, zaś po 30 dniach, tj. 17 stycznia 2018 r. – pozwany miał oddać według umowy 6300 zł. Jak już jednak wskazano, nieważnym było postanowienie o opłacie, więc pozwany w rzeczywistości zobowiązany był do zwrotu jedynie 5000 zł wraz z ewentualnymi odsetkami maksymalnymi za opóźnienie. Pozwany zwrócił w terminie kwotę 6300 zł. Z poprzedniego kredytu była jednak nadpłata w kwocie 3599,15 zł, a więc 1400,85 (5000- (...),15) zł spłaciło roszczenie z bieżącej umowy, więc pozostała kwota – 4899,15 zł – stanowiła nadpłatę.

6.  5 lutego 2018 r., została zawarta umowa pożyczki na kwotę 5000 zł, zaś po 30 dniach, tj. 7 marca 2018 r. – pozwany miał oddać według umowy 6300 zł. Jak już jednak wskazano, nieważnym było postanowienie o opłacie, więc pozwany w rzeczywistości zobowiązany był do zwrotu jedynie 5000 zł wraz z ewentualnymi odsetkami maksymalnymi za opóźnienie. Pozwany zwrócił z jednodniowym opóźnieniem (tj. 8 marca 2018 r.) kwotę 6301,92 zł. Z poprzedniego kredytu była jednak nadpłata w kwocie 4899,15 zł, a więc 100,85 (5000- (...),15) zł spłaciło roszczenie z bieżącej umowy, 1,92 zł spłaciło odsetki za opóźnienie, więc pozostała kwota – 6199,15 zł – stanowiła nadpłatę.

7.  8 marca 2018 r., została zawarta umowa pożyczki na kwotę 5000 zł, zaś po 30 dniach, tj. 7 kwietnia 2018 r. – pozwany miał oddać według umowy 6300 zł. Jak już jednak wskazano, nieważnym było postanowienie o opłacie, więc pozwany w rzeczywistości zobowiązany był do zwrotu jedynie 5000 zł wraz z ewentualnymi odsetkami maksymalnymi za opóźnienie. Pozwany zwrócił z trzydniowym opóźnieniem (tj. 10 kwietnia 2018 r.) kwotę 6305,75 zł. Z poprzedniego kredytu była jednak nadpłata w kwocie 6199,15 zł, była więc wyższa niż wysokość zobowiązania i pokryła w całości roszczenie główne (5000 zł), odsetki (5,75 zł), po czym pozostało 1193,40 zł. Dodając do tej kwoty nową wpłatę w wysokości (...),15 – nadpłata pozwanego w dniu 10 kwietnia 2018 r., przed zawarciem spornej pożyczki, wynosiła 7499,15 zł.

Tym samym, w chwili zawarcia umowy będącej przedmiotem sporu, powód był zobowiązany zwrócić pozwanemu kwotę 7499,15 zł tytułem rozliczenia poprzednich umów pożyczki. Skoro więc z umowy z dnia 10 kwietnia 2018 roku, pozwany był obowiązany do zwrotu powodowi kwoty 5.000 zł (z tych samych przyczyn, o których była już mowa powyżej, za nieważne uznać należy postanowienie o opłacie za udzielenie pożyczki), a powód – do zwrotu pozwanemu kwoty 7499,15 zł, nie sposób uznać powództwo za uzasadnione. Pozwany złożył bowiem w sprzeciwie od nakazu zapłaty skutecznie zarzut potrącenia, a sprawa niniejsza toczy się według przepisów obowiązujących przed 7 listopada 2019 roku, toteż pismo zawierające zarzut potrącenia nie musiało spełniać wymogów przewidzianych w art. 203 ¹ k.p.c. (art. 11 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw)

Na marginesie wskazać jedynie należy, że bez znaczenia dla rozstrzygnięcia pozostaje treść art. 58 § 3 k.c. Nawet bowiem gdyby uznać, że wyeliminowanie postanowienia o odpłatności pożyczki skutkowałoby koniecznością unieważnienia całych umów, nie zaś jedynie konkretnych postanowień, pozwany w dalszym ciągu byłby zobowiązany do zwrotu jedynie pożyczonego kapitału – tym razem z uwagi na treść art. 410 k.c., nie zaś z tytułu umowy pożyczki (ta bowiem byłaby nieważna w całości). Nie zmieniłoby to więc konstatacji, że roszczenie pozwanego względem powoda znacząco przewyższa dochodzone w niniejszym postępowaniu i powództwo należy oddalić.

Ze wskazanych przyczyn, orzeczono jak w pkt I.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.c. Powód jest stroną przegrywającą, nie zasługuje więc na uwzględnienie jego żądanie zwrotu kosztów procesu. Pozwany zaś nie wykazał, ażeby jakiekolwiek koszty poniósł. Wobec powyższego orzeczono jak w pkt II.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi powoda (bez pouczenia)