Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie

Sygn. akt I C 1282/23

Uzasadnienie wyroku z dnia 15 grudnia 2023 r.

Powódka (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W., reprezentowana przez pełnomocnika będącego radcą prawnym, w pozwie wniesionym w dniu 24 marca 2023 r. żądała zasądzenia od pozwanej Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 12 474,17 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 18 marca 2023 r. do dnia zapłaty i kosztami procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powódka wskazała, że objęta żądaniem pozwu wierzytelność nabyta została przez powódkę od kredytobiorcy J. D. w drodze cesji wierzytelności pieniężnych wynikających z zawartej w dniu 27 marca 2023 r. pomiędzy pozwaną a kredytobiorcą – konsumentem umowy pożyczki nr (...). Jako materialno-prawną podstawę roszczenia powódka wskazała art. 45 w zw. z art. 30 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, podnosząc, że dochodzone pozwem roszczenie wynika ze skorzystania przez kredytobiorcę z instytucji sankcji kredytu darmowego.

W dniu 28 marca 2023 roku Referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym dla Warszawy – Mokotowa w W. wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, którym uwzględnił powództwo (sygn. akt II Nc 2983/23).

Pozwana Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. (dalej także jako Bank), reprezentowana przez pełnomocnika będącego adwokatem, wniosła skutecznie sprzeciw od wskazanego nakazu zapłaty i żądała oddalenia powództwa oraz zasądzenia kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwana podniosła brak legitymacji powódki względem roszczenia objętego pozwem wobec nieważności umowy cesji oraz wywodziła niespełnienie przesłanek, które przemawiałyby za zastosowaniem sankcji kredytu darmowego, a ponadto nieudowodnienie roszczenia co do wysokości.

Za podstawę wyroku Sąd Rejonowy przyjął następujące ustalenia i wnioski:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

W okolicznościach sprawy niniejszej brak było bowiem podstaw do stwierdzenia, że spełnione zostały przesłanki do zastosowania tzw. sankcji kredytu darmowego przewidzianej w art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim.

Brak było podstaw do przyjęcia naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 10 i 16 w zw. z art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim przez niewskazanie warunków zmiany kosztów kredytu w razie wcześniejszej spłaty ze względu na brak wyjaśnienia, że w przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy.

Według art. 30 ust. 1 pkt 10 tej ustawy umowa o kredyt konsumencki powinna określać informację o innych niż odsetki kosztach, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności o opłatach, w tym opłatach za prowadzenie jednego lub kilku rachunków, na których są zapisywane zarówno transakcje płatności, jak i wypłaty, łącznie z opłatami za korzystanie ze środków płatniczych zarówno dla transakcji płatności, jak i dla wypłat, prowizjach, marżach oraz kosztach usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz warunki, na jakich koszty te mogą ulec zmianie.

Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 16 tej ustawy umowa o kredyt konsumencki powinna określać prawo konsumenta do spłaty kredytu przed terminem oraz procedurę spłaty kredytu przed terminem.

Z kolei na podstawie art. 49 ust. 1 tej ustawy w przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą.

Artykuł 30 ust. 1 pkt 10 tej ustawy wyraźnie wskazuje na koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki. Przepis ten należy wykładać z uwzględnieniem przepisu art. 10 ust. 2 lit k Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG, stosownie do którego w umowie o kredyt w sposób jasny i zwięzły określa się wszelkie inne opłaty powstałe w związku z umową o kredyt oraz warunki, na jakich opłaty te mogą ulegać zmianie.

Jako koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, nie kwalifikują się te koszty, o które obniżeniu ulega całkowity koszt kredytu w przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, proporcjonalnie do okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy.

Z art. 49 ust. 1 wspomnianej ustawy wynika, że koszty, o które obniżeniu ulega całkowity koszt kredytu w przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie stanowić mogą koszty poniesione przez konsumenta przed tego rodzaju spłatą.

Podkreślić należy, że koszty takie nie muszą być znane kredytodawcy na etapie zawierania umowy, skoro nie wie on, czy spłata całości kredytu przed terminem określonym w umowie nastąpi, a jeśli tak, to kiedy będzie ona miała miejsce.

Nie można zatem przyjąć, aby na kredytodawcy ciążył obowiązek wskazywania kosztów, których wysokość ani podstawa ustalenia nie są znane kredytodawcy w chwili zawierania umowy.

Ponadto brak było podstaw do przyjęcia naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 10 w zw. z art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim przez niewskazanie warunków zmiany kosztów kredytu w razie skorzystania z uprawnienia przewidzianego w art. 45 ust. 1 tej ustawy.

Zgodnie z art. 45 ust. 1 tej ustawy w przypadku naruszenia przez kredytodawcę art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33, art. 33a i art. 36a-36c tej ustawy konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie.

Skoro w razie skorzystania z takiego uprawnienia konsument zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu, nie wchodzi nawet w rachubę jakakolwiek zmiana kosztów kredytu.

Wobec tego nie można zarzucić pozwanej niewypełnienia obowiązku wskazania warunków zmiany kosztów kredytu w razie skorzystania z uprawnienia przewidzianego w art. 45 ust. 1 tej ustawy.

Ponadto brak było podstaw do przyjęcia naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim przez błędne wskazanie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania oraz całkowitej kwoty do zapłaty.

Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 7 tej ustawy umowa o kredyt konsumencki powinna określać rzeczywistą roczną stopę oprocentowania oraz całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia.

Zgodnie z art. 5 pkt 10 wymienionej ustawy stopa oprocentowania kredytu to stopa oprocentowania wyrażona jako stałe lub zmienne oprocentowanie stosowane do wypłaconej kwoty na podstawie umowy o kredyt w stosunku rocznym.

Stosownie do treści art. 5 pkt 12 tej ustawy rzeczywista roczna stopa oprocentowania to całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta, wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym.

W myśl art. 25 ust. 1 pkt 1 tej ustawy kredytodawca przy ustalaniu rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania uwzględnia całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta, z wyłączeniem opłat z tytułu niewykonania swoich zobowiązań wynikających z umowy o kredyt oraz opłat innych niż cena nabycia towaru lub usługi, które konsument jest zobowiązany ponieść bez względu na sposób finansowania tego nabycia.

Podobnie według art. 3 lit. i Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG rzeczywista roczna stopa oprocentowania oznacza całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta, wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym, w odpowiednich przypadkach, wraz z kosztami, o których mowa w art. 19 ust. 2.

W myśl art. 19 ust. 1 i 2 wspomnianej Dyrektywy rzeczywistą roczną stopę oprocentowania, która równa się w stosunku rocznym aktualnej wartości wszystkich zobowiązań (wypłat, spłat i opłat), przyszłych lub istniejących, uzgodnionych przez kredytodawcę i konsumenta, oblicza się zgodnie z wzorem matematycznym podanym w części I załącznika I, a do celów obliczania rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania ustala się całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta z wyłączeniem opłat należnych od konsumenta z tytułu niedotrzymania przez niego jakichkolwiek zobowiązań określonych w umowie o kredyt oraz opłat innych niż cena zakupu, które z tytułu nabycia towarów lub usług jest on zobowiązany ponieść bez względu na to, czy transakcja dokonywana jest w gotówce, czy za pomocą kredytu.

Z kolei w myśl art. 5 pkt 8 wspomnianej ustawy całkowita kwota do zapłaty przez konsumenta to suma całkowitego kosztu kredytu i całkowitej kwoty kredytu.

Natomiast zgodnie art. 5 pkt 6 lit. a i b tej ustawy całkowity koszt kredytu to wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności: odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach – z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta.

Odpowiednio według art. 3 lit. h wspomnianej Dyrektywy całkowita kwota do zapłaty przez konsumenta oznacza sumę całkowitej kwoty kredytu i całkowitego kosztu kredytu ponoszonego przez konsumenta.

Zgodnie z art. 3 lit. g tej Dyrektywy całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta oznacza wszystkie koszty łącznie z odsetkami, prowizjami, podatkami oraz wszelkimi innymi opłatami, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, które to koszty znane są kredytodawcy, z wyjątkiem kosztów notarialnych; uwzględniane są tu także koszty usług dodatkowych związanych z umową o kredyt, w szczególności składki z tytułu ubezpieczenia, jeżeli, dodatkowo, zawarcie umowy dotyczącej usługi jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach.

W świetle przytoczonych przepisów trafnie pozwana uwzględniła prowizję za udzielenie kredytu przy ustalaniu rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania oraz całkowitej kwoty do zapłaty.

W przypadku, gdy zgodnie z umową kredytu część kapitału jest przeznaczona na sfinansowanie odsetek, opłat, prowizji lub innych kosztów ponoszonych przez konsumenta w związku z umową o kredyt konsumencki, pojęcie wypłaconej kwoty, o której mowa w art. 5 pkt 10 wymienionej ustawy, obejmuje także część kapitału kredytu przeznaczoną na sfinansowanie koszów związanych z tym kredytem. Decyduje o tym wykładnia językowa wyżej cytowanego przepisu, który przecież nie wymaga, aby wypłata nastąpiła do rąk konsumenta. Wobec czego należy przyjąć, że wypłata może być również dokonana w celu pokrycia zobowiązań konsumenta, w tym zobowiązań do zapłacenia kosztów związanych z kredytem. Za taką argumentacją przemawia także wykładnia systemowa, bowiem w świetle art. 69 ust. 2 pkt 2 Prawa bankowego przyjmuje się, że odsetki nalicza się od całości kapitału kredytu, niezależnie od sposobu wypłacenia tego kapitału (por. Czech Tomasz, Komentarz do art. 5 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, teza nr 232, w: Czech Tomasz, Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. II, Opublikowano: WKP 2018). Podkreślić również należy zalety funkcjonalne takiego rozwiązania. Dopuszczalność dyspozycji pokrycia za pomocą części kwoty kredytu udostępnianej kredytobiorcy kosztów udzielenia tego kredytu stanowi z reguły dla niego korzyść ekonomiczną, bowiem dzięki temu nie musi on wcześniej gromadzić środków, które byłyby mu niezbędne do pokrycia tych kosztów, a w związku z tym do uzyskania kredytu.

Powyższe prowadzi do przyjęcia, iż w sprawie niniejszej pozwana prawidłowo obliczała i pobierała odsetki od całości środków udostępnionych kredytobiorcy tytułem umowy kredytu.

Powód nietrafnie zarzucił także naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim przez zastrzeżenie na rzecz kredytodawcy w § 10 ust. 3 umowy prawa do zmiany regulaminu lub cennika w oparciu o przesłanki, które nie zostały określone w treści umowy.

§ 10 ust. 3 umowy wskazywał bowiem wyraźnie, że przesłanki zmiany regulaminu lub cennika w okresie obowiązywania umowy przewidziane zostały w regulaminie, a sytuacja taka okazuje się dopuszczalna, skoro postanowienia regulaminu wiążą drugą stronę w myśl art. 384 § 1 Kodeksu cywilnego.

Brak było podstaw do przyjęcia naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 11 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim przez brak określenia, czy i w jakiej formie kredytobiorca będzie informowany o zmianie oprocentowania od zadłużenia przeterminowanego.

Według art. 30 ust. 1 pkt 11 tej ustawy umowa o kredyt konsumencki powinna określać roczną stopę oprocentowania zadłużenia przeterminowanego, warunki jej zmiany oraz ewentualne inne opłaty z tytułu zaległości w spłacie kredytu.

Zgodnie z postanowieniem umowy pożyczki (k. 37v) stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego równa była wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie. W tym zakresie Bank odwołał się do bezwzględnie obowiązujących przepisów art. 481 § 2 i 2 ¹ Kodeksu cywilnego. Odwołując się zaś do przepisów prawa powszechnie obowiązującego, Bank nie miał obowiązku informować kredytobiorcy, na trwałym nośniku, o zmianach następujących w tym zakresie, zwłaszcza że zmiany takie nie wystąpiły w okresie obowiązywania umowy kredytu. Natomiast stopa referencyjna Narodowego Banku Polskiego jest ogłaszana przez ten bank centralny, jej wysokość stanowi okoliczność powszechnie znaną i nie musi być komunikowana każdemu kredytobiorcy osobno na trwałym nośniku.

Sąd Rejonowy nie stwierdził także naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 15 w zw. z art. 53 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim przez błędne poinformowanie konsumenta o uprawnieniu do odstąpienia od umowy.

Według art. 30 ust. 1 pkt 15 tej ustawy umowa o kredyt konsumencki powinna określać termin, sposób i skutki odstąpienia konsumenta od umowy, obowiązek zwrotu przez konsumenta udostępnionego przez kredytodawcę kredytu oraz odsetek zgodnie z rozdziałem 5 tej ustawy, a także kwotę odsetek należnych w stosunku dziennym.

Z kolei w myśl art. 53 ust. 1 i 2 tej ustawy konsument ma prawo, bez podania przyczyny, do odstąpienia od umowy o kredyt konsumencki w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy, a jeżeli umowa o kredyt konsumencki nie zawiera elementów określonych w art. 30 tej ustawy, konsument może odstąpić od umowy o kredyt konsumencki w terminie 14 dni od dnia dostarczenia wszystkich elementów wymienionych w art. 30 tej ustawy.

Wbrew twierdzeniom powoda postanowienia umowy kredytu objętego sporem (k. 38v) wskazywały zarówno 14. dniowy termin, jak i sposób złożenia przez kredytobiorcę podpisanego oświadczenia o odstąpieniu od umowy, a ponadto jego skutki polegające na zobowiązaniu do zwrotu kwoty udostępnionego kredytu wraz bliżej określonymi odsetkami za okres od dnia wypłaty do dnia spłaty.

Natomiast ze względu na to, że objęta sporem umowa o kredyt konsumencki zawierała komplet wymaganych elementów określonych w art. 30 wspomnianej ustawy, pozwana nie była zobowiązywana do wskazywania w postanowieniach umowy na przewidziane w art. 53 ust. 2 tej ustawy prawo odstąpienia od umowy ze względu na brak wymienionych elementów.

Zarzut powoda co do naruszenia przez pozwaną powyższych regulacji należało zatem uznać za niezasadny.

Brak było także podstaw do przyjęcia naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 10 i 12 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim przez zaniechanie poinformowania konsumenta o ryzyku obciążenia kosztami postępowania sądowego lub kosztami postępowania egzekucyjnego na wypadek niewykonania umowy przez kredytobiorcę.

Ani obowiązek poniesienia tego rodzaju kosztów, ani ich wysokość nie są zdatne do ustalenia na etapie zawierania umowy, stąd trudno wymagać od pozwanego, aby wskazywał na to w postanowieniach umowy.

Nietrafnie powódka wywodziła naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim ze względu na niedookreślone sformułowanie klauzuli zmiennego oprocentowania wobec posłużenia się odesłaniem do stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego.

Stopa referencyjna Narodowego Banku Polskiego jest bowiem ogłaszana przez ten bank centralny, jej wysokość stanowi okoliczność powszechnie znaną i nie musi być, jak wspomniano, komunikowana każdemu kredytobiorcy osobno na trwałym nośniku.

Nietrafnie wywodzono także naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 8, 9 i 10 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim przez zaniechanie wskazania w postanowieniach umowy kredytu kolejności zaliczania wpłat na poczet należności kredytodawcy.

Kwestie te regulował bowiem § 15 ust. 2 umowy kredytu, szczegółowo określający kolejność zaliczania wpłat na poczet należności kredytodawcy (k. 39v.).

W ocenie Sądu Rejonowego nie było także podstaw do przyjęcia naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 16 w zw. z art. 48 ust. 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim przez uzależnienie wcześniejszej spłaty kredytu od złożenia dyspozycji.

Stosownie do treści art. 48 ust. 2 tej ustawy kredytodawca nie może uzależnić wcześniejszej spłaty kredytu od jego poinformowania przez konsumenta, co ma dać wyraz pełnej swobody kredytobiorcy co do przedterminowego spełnienia świadczenia.

W myśl § 11 ust. 1 i 2 umowy pożyczki objętej sporem wcześniejsza spłata miała być dokonywana zgodnie z dyspozycją kredytobiorcy.

Dyspozycję należało rozumieć jako polecenie konsumenta skierowane do kredytobiorcy dotyczące wykonania wcześniejszej spłaty.

Należy zatem stwierdzić, że nie stanowiła ona wymagania kredytodawcy polegającego na uzależnieniu wcześniejszej spłaty kredytu od poinformowania kredytodawcy przez konsumenta.

Wobec niestwierdzenia w sprawie niniejszej naruszeń przewidzianych w art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, które mogłyby stanowić podstawę skorzystania przez kredytobiorcę z tzw. sankcji kredytu darmowego, oświadczenie złożone w imieniu kredytobiorcy w tym przedmiocie należało uznać za nieskuteczne.

Ze względu na to brak było podstaw do uwzględnienia powództwa obejmującego roszczenia wywodzone z tzw. sankcji kredytu darmowego.

Wobec uwzględnienia najdalej idących zarzutów podniesionych przez pozwaną w sprzeciwie od nakazu zapłaty, pozostałe okazały się nieistotne dla rozstrzygnięcia.

Podstawę orzeczenia o kosztach procesu stanowiły art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 k.p.c., zgodnie z którymi przegrywający sprawę powinien zwrócić przeciwnikowi koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony, w tym wynagrodzenie reprezentującego go pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym.

Zachodziła zatem podstawa do zasądzenia na rzecz pozwanej od powódki tytułem kosztów procesu kwoty 3.617,00 zł obejmującej wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 3.600,00 zł ustalonej na podstawie § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłatę skarbową od udzielonego pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł.

Podstawę zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie od kosztów procesu od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty stanowił natomiast art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

Z tych względów Sąd Rejonowy orzekł jak w sentencji.

Sędzia Robert Bełczącki