Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 1 kwietnia 2019 r. (data prezentaty) A. Ł. (1) wniósł o nakazanie pozwanemu A. Ł. (2) opuszczenia i opróżnienia ze wszystkich swoich rzeczy lokalu mieszkalnego nr (...), położonego przy ul. (...) w W., i wydania go powodowi w terminie 3 dni od uprawomocnienia się orzeczenia w niniejszej sprawie oraz orzeczenie, że pozwanemu nie przysługuje prawo do lokalu socjalnego, nadto domagał się zasądzenia od pozwanego na jego rzecz zwrotu kosztów procesu.

Uzasadniając swoje żądanie powód wskazał, że wraz z siostrą A. Ł. (3) na skutek darowizny od swoich rodziców dokonanej w dniu 12 kwietnia 2017 r. zostali współwłaścicielami lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w W. przy ul. (...). Mieszkanie, początkowo będące w zasobach Spółdzielni Mieszkaniowej (...), należało do rodziców pozwanego (dziadków powoda). Następnie, na skutek czynności prawnych (także pozwanego) w spółdzielni mieszkaniowej, lokal przypadł bratu pozwanego i jego żonie (rodzicom obecnych współwłaścicieli). Pozwany zamieszkuje w przedmiotowym lokalu nie mając do niego żadnych uprawnień, nie płaci czynszu, ani za dostawy energii elektrycznej. W ocenie powoda pozwany nie ma przymiotu lokatora w rozumieniu art. 2.1 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu Cywilnego, co oznacza, że nie ma uprawnień do lokalu socjalnego. Powód podniósł, że w grudniu 2018 r. wzywał pozwanego do opuszczenia lokalu, a w marcu 2019 r. do zapłaty za bezumowne korzystanie z lokalu ( pozew k. 1-4).

Pismem z dnia 8 stycznia 2020 r. pozwany złożył wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. W piśmie tym, wskazał również, że pod sygnaturą akt sprawy II C 902/18 w tut. sądzie toczy się postępowanie z jego powództwa przeciwko T. Ł. (1) (ojcu powoda), dotyczące przedmiotowego lokalu (wniosek pozwanego z dnia 8 stycznia 2020 r. k. 38-39).

Postanowieniem z dnia 6 lutego 2020 r. Referendarz sądowy oddalił wniosek pozwanego o ustanowienie pełnomocnika z urzędu (postanowienie z dnia 6 lutego 2020 r. k. 45).

Postanowieniem z dnia 8 czerwca 2020 r. Sąd zawiesił postępowanie na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie II C 902/18 (postanowienie z dnia 8 czerwca 2020 r. k. 52).

Pismem z dnia 26 listopada 2020 r. powód wniósł o podjęcie postępowania w sprawie. W uzasadnieniu wskazał, że wyrokiem z dnia 27 listopada 2020 r. w sprawie II C 902/18 oddalono powództwo A. Ł. (2) przeciwko T. Ł. (1) o ustalenie nieważności oświadczenia o zrzeczeniu się 1/3 spadku po J. Ł. (1). Natomiast wyrokiem z dnia 25 listopada 2020 r. wydanym w sprawie V Ca 29/20 Sąd Okręgowy oddalił apelację A. Ł. (2). (pismo powoda z dnia 26 listopada 2020 r. k. 58-58v.)

Postanowieniem z dnia 19 marca 2021 r. Sąd podjął zawieszone postepowanie w sprawie (postanowienie z dnia 19 marca 2021 r. k. 60).

W odpowiedzi na pozew z dnia 24 czerwca 2021 r. A. Ł. (2) wskazał, że jego matka J. Ł. (2) przepisała przedmiotowe mieszkanie na jego brata – T. Ł. (1). Podniósł, że jest osobą niepełnosprawną i utrzymuje się z zasiłku stałego w wysokości 640 zł miesięcznie. Jednocześnie wniósł o ustanowienie pełnomocnika z urzędu (odpowiedź na pozew k. 72-72v.).

Na rozprawie w dniu 15 marca 2022 r. powód podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie. Wskazał, że ostatni raz był w przedmiotowym lokalu (...) lata temu, od 2013 r. pozwany sam tam zamieszkuje. Mieszkanie jest zagracone i w złym stanie technicznym. Podniósł, że zwracał się do pozwanego o opuszczenie lokali.

Pozwany A. Ł. (2) na rozprawie w dniu 15 marca 2022 r. podtrzymał dotychczasowe stanowisko i wniósł o oddalenie powództwa. Następnie wskazał, że nie ma tytułu prawnego do przedmiotowego mieszkania. Chce zakończyć proces i dobrowolnie się wyprowadzić, ale nie ma innego mieszkania i nie wie gdzie się wyprowadzi (protokół rozprawy k. 88-89).

Postanowieniem z dnia 26 maja 2022 r. Referendarz sądowy ustanowił dla pozwanego pełnomocnika z urzędu w osobie radcy prawnego (postanowienie z dnia 26 maja 2022 r. k. 94).

W piśmie z dnia 30 maja 2022 r. Miasto S. W. zgłosiło przystąpienie do sprawy w charakterze interwenienta ubocznego (interwencja uboczna k. 96).

W piśmie z dnia 17 kwietnia 2023 r. pełnomocnik pozwanego wniósł o oddalenie powództwa. W uzasadnieniu podniósł, że nieodpłatne zbycie spółdzielczego prawa lokatorskiego J. Ł. (2) na rzecz jej syna T. Ł. (1) pozostaje w sprzeczności z art. 9 ust. 3 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. W ocenie strony powodowej czynność przeniesienia prawa do spółdzielczego prawa lokatorskiego na rzecz T. Ł. (1) jest obarczone sankcją bezwzględnej nieważności, co w konsekwencji prowadzi do braku legitymacji czynnej po stronie powoda. Następnie wskazał, że pozwanemu przysługuje status lokatora ponieważ zajmuje sporny lokal na podstawie innego tytułu niż własność. Prawo pozwanego do zajmowania lokalu wynika z przysługującego jego matce prawa do spółdzielczego prawa lokatorskiego (pismo pozwanego z dnia 17 kwietnia 2023 r. k. 119-119v.).

Strona powodowa w piśmie z dnia 3 października 2023 r. podniosła, że legitymacja czynna powoda wynika z zapisu w dziale II księgi wieczystej prowadzonej dla przedmiotowego lokalu, a pozwany zrzekł się prawa do spadku po swojej matce. Nadto pozwany nie ma uprawnień do lokalu socjalnego ponieważ nie ma ani nie „nabył” przymiotu lokatora w rozumieniu art. 2.1 pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie Kodeksu Cywilnego, a przedmiotowy lokal nie jest mieszkaniowym zasobem gminy. (pismo powoda z dnia 3 października 2023 r. k. 132-133)

Pismem z dnia 5 września 2023 r. Miasto S. W. wskazało, że przyłącza się do stanowiska strony powodowej, w szczególności w zakresie wniosku o orzeczenie o braku uprawnienia pozwanego do zawarcia umowy lokalu socjalnego w przypadku wydania wyroku nakazującego opróżnienie i opuszczenie przez pozwanego lokalu. Jednocześnie podniesiono, że pozwany nie wykazał by spełniał kryteria z art. 14 ustawy o ochronie praw lokatorów (pismo interwenienta z dnia 5 września 2023 r. k. 143-143v.).

Na rozprawie w dniu 25 kwietnia 2024 r. powód wskazał, że jego babcia wystąpiła z praw do lokalu, a w jej miejsce wstąpił jego ojciec, następnie mieszkanie zostało wykupione i przekazane w darowiźnie jemu i siostrze – A. Ł. (3). Czynsz jest regularnie opłacany, pozwany nie uiszcza żadnych opłat za mieszkanie i był kilkukrotnie wzywany do jego opuszczenia.

Pozwany na rozprawie w dniu 25 kwietnia 2024 r. przyznał, że nie płaci czynszu, w 2009 r. w mieszkaniu został odłączony prąd z uwagi na nieregulowanie rachunków. Mieszkanie nie było remontowane od 1986 r. Wskazał, że powód zwracał się do niego na piśmie by opuścił lokal, ale nie odpowiedział na wezwanie. Podniósł, że jest osobą bezrobotną, nie jest rencistą i nie pobiera zasiłku z ZUS, choruje na przepuklinę pachwinową i choroby serca. Czasami pracuje dorywczo. Nie posiada innego lokalu i nie ma środków, aby wynająć sobie mieszkanie (protokół rozprawy z dnia 25 kwietnia 2024 r. k. 170-171 v.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

W dniu 7 września 1982 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) przydzieliła J. Ł. (2) lokal mieszkalny nr (...) przy ul. (...) w W. na osiedlu (...). W przydzielonym lokalu miały obowiązek zamieszkiwać: J. Ł. (2) (główny lokator), J. Ł. (1) (mąż) oraz T. Ł. (1) i A. Ł. (2) (synowie).

W dniu 3 czerwca 1996 r. J. Ł. (2) zwróciła się do Spółdzielni Mieszkaniowej (...) o skreślenie z rejestru członków spółdzielni i przyjęcie w jej miejsce wraz z uprawnieniami do mieszkania nr (...) przy ul. (...) T. Ł. (1).

Pismem z 3 czerwca 1996 r. T. Ł. (1) zwrócił się do Spółdzielni Mieszkaniowej (...) o przyjęcie go w poczet członków spółdzielni w miejsce J. Ł. (2).

Pismem z dnia 27 stycznia 1997 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa poinformowała J. Ł. (2) o konieczności przeprowadzenia postępowania spadkowego dotyczącego wkładu lokatorskiego po zmarłym J. Ł. (1).

Postanowieniem z dnia 25 kwietnia 1997 r. tut. Sąd w sprawie o sygn. akt II Ns 209/97 stwierdził, że spadek po zmarłym w dniu 22 czerwca 1986 r. J. Ł. (1) nabyli: żona J. Ł. (2) oraz dzieci A. Ł. (2) i T. Ł. (1) po 1/3 części spadku każde z nich.

Pismem z dnia 6 sierpnia 1997 r. A. Ł. (2) i T. Ł. (1) oświadczyli, że zrzekają się przypadającym im części spadku po zmarłym J. Ł. (1) na rzecz J. Ł. (2).

Pismem z dnia 25 lipca 2001 r. J. Ł. (2) zwróciła się do Spółdzielni Mieszkaniowej (...) o wykreślenie z rejestru członków spółdzielni oraz przeniesienie praw do mieszkania przy ul. (...) wraz z wkładem lokatorskim na jej syna T. Ł. (1).

Pismem z 25 lipca 2001 r. T. Ł. (1) zwrócił się do Spółdzielni Mieszkaniowej (...) o przyjęcie go w poczet członków spółdzielni oraz przejęcie praw do mieszkania przy ul. (...).

Uchwałą nr 671 z dnia 1 sierpnia 2001 r. Zarządu Spółdzielni Mieszkaniowej (...) J. Ł. (2) została skreślona z rejestru członków spółdzielni, T. Ł. (1) został wpisany do rejestru członków spółdzielni oraz potwierdzono nabycie przez niego uprawnień do spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu nr (...) przy ul. (...).

W dniu 19 marca 2009 r. T. Ł. (1) złożył wniosek do Spółdzielni Mieszkaniowej (...) o przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu nr (...) przy ul. (...) w prawo odrębnej własności (przydział lokalu mieszkalnego k. 24; podanie J. Ł. (2) z dnia 3 czerwca 1996 r. k. 25; podanie T. Ł. (1) z dnia 3 czerwca 1996 r. k. 26; pismo Spółdzielni Mieszkaniowej z dnia 27 stycznia 1997 r. k. 27; postanowienie z dnia 25 kwietnia 1997 r. k. 28; oświadczenie k. 29; pismo ze Spółdzielni k. 30; podanie J. Ł. (2) z dnia 25 lipca 2001 r. k. 31; pismo T. Ł. (1) z dnia 25 lipca 2001 r. k. 32; uchwała nr 671 k. 33; pismo ze Spółdzielni – zawiadomienie o skreśleniu k. 34; pismo ze Spółdzielni – informacja o zgodzie na przepisanie uprawnień k. 35; zawiadomienie ze Spółdzielni o przysługującym prawie k. 36; wniosek T. Ł. (1) k. 37).

W dniu 12 kwietnia 2017 r. małżonkowie T. Ł. (1) i Z. Ł. darowali córce A. Ł. (3) udział ½ części oraz synowi A. Ł. (1) udział ½ części we własności stanowiącego odrębną nieruchomość lokalu mieszkalnego nr (...), usytuowanego w budynku przy ul. (...) wraz z pomieszczeniem przynależnym oraz udziałem w nieruchomości wspólnej (akt notarialny rep. A nr (...)2017 dnia 12 kwietnia 2017 r. k. 5-6 v.).

A. Ł. (3) i A. Ł. (1) są właścicielami lokalu mieszkalnego nr (...), stanowiącego odrębną nieruchomość, położonego przy ul. (...), dla którego Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w W. XIII Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) (odpis księgi wieczystej nr (...) k. 7-7v).

A. Ł. (2) zamieszkał w przedmiotowym lokalu w 1982 r. na podstawie decyzji o przydziale lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w W. jego matce J. Ł. (3). Za życia rodziców, korzystał z mieszkania na podstawie ustnej umowy użyczenia. Opiekował się mamą aż do jej śmierci. Obecnie zajmuje mieszkanie bez tytułu prawnego. Nie uiszcza żadnych opłat za lokal. W 2022 r. osiągnął dochód w wysokości 20 359,68 zł. Od 19 maja 2022 r. do 31 sierpnia 2023 r. był zatrudniony na stanowisku ogrodnika i zarabiał 3100 zł brutto miesięcznie. Od 2 października 2023 r. jest osobą bezrobotną, obecnie nie pobiera zasiłku z ZUS i Urzędu Pracy, ani nie korzysta z pomocy Ośrodków Pomocy (...). Pracuje dorywczo. Do 1 października 2020 r. posiadał orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, aktualnie nie posiada orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, choruje na przepuklinę pachwinową i choroby serca. Pozwany obecnie nie posiada tytułu prawnego do żadnych nieruchomości i nie ma gdzie się wyprowadzić (przydział lokalu mieszkalnego k. 25, orzeczenie o stopniu niepełnosprawności z dnia 1 października 2018 r. k. 42-42v., zeznania pozwanego na rozprawie w dniu 15 marca 2022 r. k.89, zeznania świadka A. Ł. (3) na rozprawie w dniu 15 marca 2022 r. k. 88-88v., zeznania powoda na rozprawie w dniu 15 marca 2022 r. k. 88v.-89, PIT-11 za 2022 r. k. 135, świadectwo pracy k.137, decyzja z dnia 2 października 2023 r. k. 141, zlecenie badań k. 165, zeznania pozwanego na rozprawie w dniu 25 kwietnia 2024 r. k.170v. -172 v., zeznania powoda na rozprawie w dniu 25 kwietnia 2024 r. k.170v.).

Po śmierci rodziców pozwanego T. Ł. (2) początkowo akceptował fakt zamieszkiwania pozwanego w przedmiotowym lokalu, jednakże z czasem ustnie wzywał go do opuszczenia lokalu, jednakże faktycznie nie podjął żadnych oficjalnych kroków prawnych w tym zakresie. Również powód wraz z siostrą A. Ł. (4) wzywali pozwanego ustnie do opuszczenia przedmiotowego lokalu (zeznania pozwanego na rozprawie w dniu 25 kwietnia 2024 r. k.170v. -172 v., zeznania świadka A. Ł. (3) na rozprawie w dniu 15 marca 2022 r. k. 88-88v., zeznania powoda na rozprawie w dniu 15 marca 2022 r. k. 88v.-89, zeznania powoda na rozprawie w dniu 25 kwietnia 2024 r. k.170v.).

Pismem z dnia 6 marca 2019 r. A. Ł. (5) i A. Ł. (4) wezwali pozwanego do uiszczenia opłaty za bezprawne zajmowanie lokalu przy ul. (...) w W. (wezwanie k. 8, dowód nadania przesyłki k. 9).

Przedmiotowy lokal wymaga generalnego remontu, jest w złym stanie technicznym. Czynsz opłaca strona powodowa, lokal nie jest zadłużony. Od ok. 2009 r. w mieszkaniu nie ma prądu z powodu nieopłacania rachunków (zeznania świadka A. Ł. (3) na rozprawie w dniu 15 marca 2022 r. k. 88-88v.; zeznania powoda na rozprawie w dniu 15 marca 2022 r. k. 88v.-89; zeznania pozwanego na rozprawie w dniu 25 kwietnia 2024 r. k.170v. -172 v., zeznania powoda na rozprawie w dniu 25 kwietnia 2024 r. k.170v.).

Podstawę poczynionych w sprawie ustaleń – niespornych pomiędzy stronami, przyznanych według art. 229 k.p.c. lub uznanych za przyznane w myśl art. 230 k.p.c. – stanowiły przedstawione przez strony dokumenty oraz ich kopie, które nie były kwestionowane i co do których nie ujawniły się jakiekolwiek okoliczności, dla których należałoby odmówić im wiarygodności.

Nadto, Sąd dał wiarę zeznaniom pozwanego A. Ł. (2). Zeznania były logiczne oraz znajdowały potwierdzenie w całokształcie zebranego materiału dowodowego. Na ich podstawie Sąd przede wszystkim ustalił, że pozwany ma świadomość, że zajmuje przedmiotowy lokal bez tytułu prawnego. W oparciu o te zeznania Sąd ustalił również aktualną sytuację życiową i materialną pozwanego, a także fakt, że nie ma możliwości przeprowadzenia się do innego lokalu - okoliczności, które mogłyby uzasadnić orzeczenie o prawie do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. Zeznania pozwanego nie budziły wątpliwości Sądu i brak było powodów, aby odmówić im przymiotu wiarygodności, nawet zważywszy na to, że pozostawał z powodem w sporze.

Sąd przyznał przymiot wiarygodności zeznaniom powoda A. Ł. (1). Twierdzenia strony powodowej Sąd ocenił jako szczere, dlatego też nie znalazł podstaw, aby odmówić im wiary. Za wiarygodne, Sąd uznał także zeznania złożone przez świadka A. Ł. (3). Zeznania te korespondowały też z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym.

W ocenie Sądu wszystkie powyższe dowody, w zakresie, w jakim stanowiły podstawę poczynionych w niniejszej sprawie ustaleń faktycznych, tworzą zasadniczo spójny i nie budzący wątpliwości w świetle wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, a przez to zasługujący na wiarę materiał dowodowy.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo o eksmisję wytoczone przeciwko A. Ł. (2) zasługiwało na uwzględnienie, z wyjątkiem orzeczenia, że pozwanemu nie przysługuje prawo do lokalu socjalnego.

Zgodnie z treścią art. 222 §1 k.c. właściciel może żądać od osoby, która faktycznie włada jego rzeczą ażeby rzecz została mu wydana, chyba, że tej osobie przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą (roszczenie windykacyjne). Właściciel może bowiem w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą (art 140 k.c.). Roszczenie windykacyjne opiera się na prawie własności do rzeczy, w tym przypadku nieruchomości. Służy przywróceniu właścicielowi władztwa nad rzeczą, a więc ochronie jednego z podstawowych atrybutów prawa własności.

Roszczenie windykacyjne kieruje się przeciwko osobie władającej cudzą rzeczą bez podstawy prawnej. Ponadto z mocy przepisu szczególnego – art. 209 k.c. z roszczeniem windykacyjnym może wystąpić także współwłaściciel rzeczy. Przepis ten wyraża bowiem zasadę, w myśl której każdy ze współwłaścicieli może wykonywać wszelkie czynności i dochodzić wszelkich roszczeń, które zmierzają do zachowania wspólnego prawa. Należy też wskazać, że w orzecznictwie wyrażono pogląd, że na podstawie art. 209 k.c. nawet jeden tylko współwłaściciel może dochodzić od osoby trzeciej roszczenia windykacyjnego (tak m.in. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2008 r. III CZP 3/08, OSNC 2009/4/53, Biul.SN 2008/3/6).

Wobec powyższego w sprawie o eksmisję przedmiotem badania Sądu jest to, czy powód jest właścicielem lokalu, a także czy pozwany posiada tytuł prawny do zajmowanego lokalu, a więc skuteczne wobec właściciela uprawnienie do władania lokalem, oraz czy w razie orzeczenia eksmisji pozwanemu przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego.

W świetle zgromadzonego materiału dowodowego nie budziło wątpliwości Sądu to, że w niniejszej sprawie zostały spełnione wszystkie powyższe przesłanki implikujące konieczność uwzględnienia roszczenia windykacyjnego.

Lokal objęty roszczeniem pozwu stanowi współwłasność powoda, co zostało wykazane za pomocą załączonych do akt sprawy dokumentów, w tym przede wszystkim wypisem z księgi wieczystej o nr (...) prowadzonej dla lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość położonego przy ul. (...) w W.. Jak już wcześniej wskazano zgodnie z art. 209 k.c. każdy ze współwłaścicieli może wykonywać wszelkie czynności i dochodzić wszelkich roszczeń, które zmierzają do zachowania wspólnego prawa. Powództwo windykacyjne uznaje się za czynność zachowawczą, zatem do jego wytoczenia legitymowany jest każdy ze współwłaścicieli, pod warunkiem jednak, że interes wszystkich współwłaścicieli jest tożsamy. W. przedmiotowego lokalu – A. Ł. (3), pomimo, że z całą pewnością wiedziała o toczącym się postępowaniu o eksmisję, nie sprzeciwiła się żądaniu powoda, wręcz przeciwnie z treści jej zeznań wynika, że akceptuje powództwo brata.

W tym miejscu należy się odnieść również do podnoszonego zarzutu strony pozwanej, że czynność prawna przeniesienia na T. Ł. (1) prawa do spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu obarczona jest wadą nieważności. W doktrynie przyjmuje się, że spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego wygasa z chwilą zrzeczenia się go przez członka spółdzielni, czyli osobę korzystającą z lokalu na podstawie przydziału lub umowy o ustanowienie prawa lokatorskiego. Zrzeczenie się prawa lokatorskiego jest dopuszczalne na podstawie wniosku a maiori ad minus z art. 246 § 1 k.c. (por. Pietrzykowski, Spółdzielnie mieszkaniowe, 2016, Nb 4, str. 111; wyrok SO w Łodzi z 14.12.2017 r., III Ca 542/17). Skoro prawo to ma charakter względny, powstaje w drodze umowy obligacyjnej, a nie w ramach konstrukcji ograniczonego prawa rzeczowego. Nie może zatem dojść do jednostronnego zrzeczenia się prawa lokatorskiego na podstawie art. 246 k.c. Rezygnacja z prawa lokatorskiego może zatem polegać albo na dwustronnym rozwiązaniu umowy o ustanowienie spółdzielczego prawa do lokalu, także wobec praw lokatorskich nabytych przez 24 kwietnia 2001 r. na podstawie przydziału wydanego przez spółdzielnię na wniosek członka spółdzielni, albo w drodze jednostronnego wypowiedzenia obligacyjnego stosunku prawnego spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego. Jednocześnie zgodnie z art. 15 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych (w brzmieniu obowiązującym w 2001 r.), W wypadku wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego w następstwie ustania członkostwa lub niedokonania czynności, o których mowa w art. 14, roszczenia o przyjęcie do spółdzielni i zawarcie umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego przysługują zamieszkałym razem z byłym członkiem: małżonkowi, dzieciom i innym osobom bliskim. Osoby bliskie członka spółdzielni, który zrezygnował z przysługującego mu spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu, mają przyznane ustawowe roszczenie o zawarcie z nimi umowy spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu, na warunkach określonych w dotychczasowej umowie o ustanowieniu spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego. Spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu wygasało przed 2017 r. także na skutek rezygnacji osoby uprawnionej z członkostwa w spółdzielni mieszkaniowej. Powszechną praktyką było zrzekanie się członkostwa i prawa do lokalu na rzecz wskazanej osoby bliskiej. Wówczas osoba bliska była przyjmowana do spółdzielni w poczet jej członków i zawierana była z nią umowa o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego. Odrębnie następowało rozliczenie z tytułu wkładu mieszkaniowego. Dopuszczalna jest darowizna wkładu mieszkaniowego w związku z wygaśnięciem spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu w spółdzielni mieszkaniowej, jako wierzytelności przyszłej w rozumieniu ogólnych przepisów prawa cywilnego (por. wyr. SN z 10.1.2020 r., I CSK 734/18, L.).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że J. Ł. (2) zrzekła się członkowska w Spółdzielni mieszkaniowej i prawa do lokalu, wskazując jednocześnie swojego syna wspólnie z nią zamieszkującego T. Ł. (1), jako osobę bliską, z która powinna zostać członkiem spółdzielni i z którą powinna zostać zawarta umowa o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego. Odbyło się to w ocenie Sądu zgodnie z ustawą o spółdzielniach mieszkaniowych w brzmieniu obowiązującym w 2001 r., a zatem w dacie w której doszło do przejęcia prawa przez T. Ł. (1). Wbrew twierdzeniom strony pozwanej nie doszło do przejścia uprawnień do spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu na podstawie nieważnej czynności prawnej.

Za nietrafny zatem należało uznać zarzut pozwanego o braku legitymacji czynnej po stronie powoda.

Nie ma również w ocenie Sądu wątpliwości, że pozwany, niebędący właścicielem spornego lokalu mieszkalnego, wciąż w nim zamieszkuje, trzyma w nim swoje rzeczy i dzieje się tak mimo tego, że nie przysługuje mu obecnie żaden tytuł prawny do nieruchomości.

Na podstawie przydziału lokalu mieszkalnego z dnia 7 września 1982 r. Sąd ustalił, że pozwany zamieszkał w przedmiotowym lokalu w 1982 r. wraz z rodzicami, którym przysługiwało spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu. Zatem pozwany jako osoba bliska członka spółdzielni mieszkaniowej, wymieniona w przydziale spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, był uprawniony do zamieszkiwania w tym lokalu, na podstawie umowy użyczenia zawartej, chociażby w sposób dorozumiany, z członkiem spółdzielni.

Od 1 sierpnia 2001 r. spółdzielcze lokatorskie prawo do przedmiotowego lokalu przysługiwało bratu pozwanego, a ojcu powoda – T. Ł. (1), który początkowo akceptował fakt, że pozwany zamieszkuje w lokalu. Powód oraz świadek A. Ł. (3) podnosili, że T. Ł. (1) wzywał pozwanego do opuszczenia lokalu, a pozwany temu nie zaprzeczył. Jednak nie zostało w żaden sposób wykazane kiedy miało do tego dojść.

Od 2013 r. pozwany sam zamieszkuje przedmiotowy lokal, powód został współwłaścicielem lokalu 14 kwietnia 2017 r. Pozwany nigdy nie płacił właścicielom czynszu, ani nie partycypował w kosztach utrzymania lokalu.

W ocenie Sądu z okoliczności sprawy wynika, że pozwany w czasie gdy żyli jego rodzice korzystał z ustnej umowy użyczenia zawartej na czas nieoznaczony i na tej podstawie zamieszkiwał w spornym lokalu, a potem przez jakiś czas umowa użyczenia trwała również gdy jego brat został członkiem spółdzielni. Rodzice pozwanego pozwalali mu mieszkać w przedmiotowym mieszkaniu i w pełni z niego korzystać, nigdy też nie prosili go, aby się wyprowadził. Brat pozwanego przez pewien czas po zostaniu członkiem spółdzielni również akceptował obecność pozwanego w tym mieszkaniu. Z zeznań wynika, że T. Ł. (1) ustnie przekazał pozwanemu informację, żeby ten się wyprowadził, ale zgromadzony materiał dowodowy nie pozwala na stwierdzenie, kiedy to nastąpiło, z pewnością nastąpiło to po śmierci J. Ł. (2) w 2007 r.

Umowa użyczenia określona jest w art. 710 i następnych k.c. Przepisy o umowie użyczenia nie wymagają żadnej szczególnej formy ani dla jej zawarcia, ani też wypowiedzenia. Wyjaśnienia wymaga, że przepisy kodeksu cywilnego regulujące umowę użyczenia, nie zawierają regulacji analogicznej do umowy najmu, gdzie art. 678 § 1 k.c. wprost stanowi, iż w razie zbycia rzeczy najętej w czasie trwania najmu nabywca wstępuje w stosunek najmu na miejsce zbywcy. W doktrynie analizując przypadek śmierci użyczającego i związane z tym następstwo prawne wyrażono pogląd, że śmierć użyczającego nie prowadzi do ustania użyczenia, a w miejsce użyczającego do stosunku użyczenia wstępują jego spadkobiercy (por. K. Osajda (red.), Tom IIIB. Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania. Część szczegółowa. Ustawa o terminach zapłaty, Warszawa 2017). W orzecznictwie wskazywano natomiast, że w przypadku zbycia rzeczy użyczonej w czasie trwania umowy użyczenia, jej nabywca nie wstępuje w stosunek użyczenia w miejsce zbywcy (por. m.in. wyrok SN z dnia 7 kwietnia 2005 roku, II CK 569/04, L.; wyrok SN z dnia 10 lutego 2004 roku, IV CK 17/03, L.; wyrok SA w Poznaniu z dnia 19 kwietnia 2007 roku, I ACa 261/07, L.). W przywołanych judykatach podnoszono, że umowę użyczenia i najmu różni odpłatny charakter umowy najmu. Korzystanie z cudzej rzeczy za wynagrodzeniem co do zasady wzmacnia pozycję takiego posiadacza w stosunku do podobnych uprawnień osoby korzystającej z rzeczy bez wynagrodzenia. Dla stosunków z umowy użyczenia jest też istotniejszy niż w przypadku najmu element osobistej więzi między właścicielem rzeczy, a biorącym rzecz do używania. Jest on zazwyczaj przyczyną dla której właściciel oddaje swoją rzecz biorącemu ją do używania dla jego wygody. Wskazywano także, że przepis art. 678 k.c. ma charakter regulacji szczególnej, co przemawia przeciwko jego stosowaniu w drodze analogii do innych stosunków prawnych. Sąd w składzie niniejszym podziela stanowisko doktryny, zgodnie z którym w przypadku śmierci użyczającego w jego miejsce wstępują spadkobiercy, zaś stosunek użyczenia trwa nadal, a zatem po śmierci rodziców pozwanego istniejąca ustna umowa użyczenia lokalu trwała nadal, albowiem brat pozwanego wstąpił w miejsce zmarłych rodziców. Jednakże przyjmując przeciwne stanowisko, uznać należało, że per facta concludentia po przejściu na T. Ł. (1) spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu, doszło do zawarcia kolejnej umowy użyczenia, tym razem między pozwanym a jego bratem, również na czas nieoznaczony.

Zatem biorąc pod uwagę powyższe oraz na podstawie twierdzeń stron i zeznań świadka A. Ł. (3) należało uznać, że pozwany (co najmniej w czasie kiedy jego rodzicom, a następnie bratu T. Ł. (1) przysługiwało spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu) korzystał z mieszkania na podstawie ustnej umowy użyczenia zawartej na czas nieoznaczony.

Ponieważ strony nie ustaliły terminu zakończenia ani terminu wypowiedzenia umowy użyczenia zastosowanie do niej mają przepisy ogólne kodeksu cywilnego – to jest art. 365 ¹ k.c., zgodnie z którym zobowiązanie bezterminowe o charakterze ciągłym wygasa po wypowiedzeniu przez dłużnika lub wierzyciela z zachowaniem terminów umownych, ustawowych lub zwyczajowych, a w razie braku takich terminów niezwłocznie po wypowiedzeniu. Co prawda powód podnosił, że wzywał pisemnie i ustnie pozwanego do opuszczenia lokalu oraz, że T. Ł. (1) również ustnie wzywał brata do opuszczenia lokalu, a pozwany temu nie zaprzeczył, ale nie zostało w żaden sposób wykazane kiedy miało do tego dojść.

Skoro dokładna data złożenia takiego wezwania nie jest znana, należało przyjąć, że pierwszym pisemnym oświadczeniem powoda, że jego wolą jest by pozwany wyprowadził się z przedmiotowego lokalu jest pozew, który doręczony został pozwanemu w dniu 15 czerwca 2021 r. Oczywistym zatem jest, że w chwili zamknięcia rozprawy umowa użyczenia nie wiązała już stron a pozwanemu nie przysługiwało uprawnienie do władania lokalem, wobec czego powództwo o eksmisję należało co do zasady uznać za zasługujące na uwzględnienie.

Odnosząc się zaś do podnoszonej kwestii braku posiadanie przez pozwanego przymiotu lokatora, a w konsekwencji niemożności zastosowania ustawy o ochronie praw lokatorów do niniejszej sprawy, wskazać należy, że lokatorem, w myśl ustawy o ochronie praw lokatorów, jest najemca lokalu lub osoba używająca lokalu na podstawie innego tytułu prawnego niż prawo własności. Ta szeroka definicja, obejmująca – w zakresie orzekania o eksmisji i prawie do najmu socjalnego lokalu – dotychczasowych lokatorów, tj. osoby, które utraciły przysługujący im tytuł do lokalu, obejmuje zarówno osoby, które korzystają (korzystały) z prawa do lokalu na podstawie umowy użyczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z 22.04.2005 r., II CK 655/04, MoP (...), s. 479), jak i te, które mają (miały) status quasi-właścicielski, jak w przypadku spółdzielczych własnościowych praw do lokali mieszkalnych (por. uchwały Sądu Najwyższego: z 13.06.2003 r., III CZP 36/03, OSNC 2004/4, poz. 52; z 13.06.2003 r., III CZP 40/03, OSNC 2004/6, poz. 89, oraz z 23.09.2004 r., III CZP 50/04, OSNC 2005/9, poz. 154).

Sąd Najwyższy w uchwałach z 27.06.2001 r.: III CZP 28/01 (OSNC 2002/2, poz. 17) oraz III CZP 35/01 (OSNC 2001/12, poz. 173) wskazał, że obowiązek orzeczenia przez sąd o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego lub o braku takiego uprawnienia odnosi się tylko do byłego najemcy lokalu podlegającego opróżnieniu i osób z nim stale w tym lokalu zamieszkałych, które utraciły swoje zależne od najemcy prawo do zajmowania lokalu, nie odnosi się natomiast do osób, które nigdy nie miały tytułu prawnego do lokalu. Zatem osoby stale zamieszkujące z najemcą i wywodzące od niego swój tytuł do zamieszkiwania muszą być traktowane jako mające prawo zależne do zajmowania lokalu, wobec czego także do nich odnosi się obowiązek orzekania o uprawnieniu do lokalu socjalnego.

Stanowisko to zostało podtrzymane przez Sąd Najwyższy już podczas obowiązywania niniejszej ustawy. Wobec tego, że ustawa o ochronie praw lokatorów, przeciwnie niż ustawa o najmie lokali mieszkalnych, zawiera w art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawową definicję lokatora, stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w ww. uchwale z 15.11.2001 r., III CZP 66/01 nawiązało do tej regulacji.

Sąd Najwyższy wskazał również, że korzystanie z lokalu przez domowników najemcy oraz przez osoby, którym najemca użyczył lokalu, nie jest względem wynajmującego ani bezprawne, ani bez tytułu prawnego, choć nie łączy ich z wynajmującym stosunek najmu. Ich tytuł do korzystania z mieszkania wypływa z prawa oraz woli najemcy i jest skuteczny wobec wynajmującego. Jest to uprawnienie pochodne od prawa najemcy, powstające i gasnące razem z nim (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 9.03.1959 r., I CO 1/59, OSPiKA 1960/2, poz. 35, oraz uchwałę Sądu Najwyższego z 27.06.2001 r., III CZP 28/01).

Skoro zatem pozwany przez pewien czas korzystał z mieszkania na podstawie ustnej umowy użyczenia udzielonej przez członka spółdzielni posiadającego spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu, to wówczas posiadał tytuł do lokalu inny niż prawo własności (zob. też Uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 4 października 2002 r. III CZP 60/02).

Tym samym zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U. 2001 Nr 71, poz. 733 z późn. zm.) można stwierdzić, że pozwanemu przysługuje status byłego lokatora jako osobie używającej lokal na podstawie innego tytułu prawnego niż prawo własności. A jak wynika z Uchwały Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 15 listopada 2001 r. III CZP 66/01 przepisy art. 14 i 15 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego mają zastosowanie w sprawach o opróżnienie lokalu przeciwko osobom, które były lokatorami w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 1 tej ustawy.

Zgodnie z dyspozycją art. 14 ust. 1 zd. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu sąd orzeka o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego bądź o braku takiego uprawnienia wobec osób, których nakaz dotyczy. Przepis art. 14 ust. 3 ustawy wskazuje, że sąd, badając z urzędu, czy zachodzą przesłanki zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu, orzeka o uprawnieniu osób, o których mowa w ust. 1, biorąc pod uwagę dotychczasowy sposób korzystania przez nie z lokalu oraz ich szczególną sytuację materialną i rodzinną. Stosownie zaś do art. 14 ust. 4 ustawy Sąd nie może orzec o braku uprawnienia do zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu wobec kobiety w ciąży, małoletniego, osoby niepełnosprawnej w rozumieniu ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych lub ubezwłasnowolnionego oraz osoby sprawującej nad nim opiekę i wspólnie z nim zamieszkałej, obłożnie chorego, emeryta lub rencisty spełniającego kryteria do otrzymania świadczenia z pomocy społecznej, osoby posiadającej status bezrobotnego oraz osoby spełniającej przesłanki określone przez radę gminy w drodze uchwały chyba że osoby te mogą zamieszkać w innym lokalu niż dotychczas używany lub ich sytuacja materialna pozwala na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych we własnym zakresie.

Zdaniem Sądu, biorąc pod uwagę szczególną sytuację materialną pozwanego, a w szczególności okoliczność, że posiada status osoby bezrobotnej, należało przyjąć, że nie jest on w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb mieszkaniowych w W.. Dodatkowo A. Ł. (2) jest osobą starszą z problemami zdrowotnymi, samotną, co przemawia za tym, że należy mu zapewnić ochronę w zakresie podstawowego dobra każdego człowieka, jakim jest mieszkanie, które to zadanie ustawodawca scedował na gminę – m.st W..

Interwenient uboczny podnosił, że Sąd nie powinien przyznać uprawnienia do lokalu socjalnego z uwagi na treść art. 14 ust. 5 ustawy z dnia 21czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego oraz z uwagi na treść art. 14 ust. 7. Odnosząc się do tych twierdzeń, Sąd uznał, że żaden z tych przepisów nie wyłącza uprawnienia Sądu do tego, żeby przyznać eksmitowanej osobie prawo do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. W stosunku do osób eksmitowanych niewymienionych w art. 14 ust. 4 o ochronie praw lokatorów, lecz będących byłymi lokatorami sąd nie ma obowiązku przyznania im w orzeczeniu uprawnienia do zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu, ale ma taką możliwość. To samo dotyczy osób wymienionych w art. 14 ust. 4 przedmiotowej ustawy, ale które objęte są wyłączeniem przewidzianym w art. 14 ust. 7 lub art. 14 ust. 5 – także w odniesieniu do nich sąd musi obowiązkowo zbadać z urzędu, czy zachodzą przesłanki do przyznania byłemu lokatorowi uprawnienia do najmu socjalnego, lecz nie ma obowiązku im takiego uprawnienia przyznawać. Nie oznacza to jednak w żadnym razie, że Sąd nie może przyznać takiego uprawnienia jeżeli uzna, że sytuacja materialna, rodzinna i zdrowotna osoby eksmitowanej uzasadnia przyznanie lokalu socjalnego. Dodać należy, że przepisu art. 14 ust. 7 nie stosuje się do umów o używanie lokali mieszkalnych, zawartych przed dniem 1.1.2005 r., stosownie do art. 4 ustawy z 17.12.2004 r. o zmianie ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 281, poz. 2783 ze zm.), która weszła w życie z dniem 1.1.2005 r.

W myśl zaś art. 17 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów przepisów ochronnych, jakimi są art. 14 i 16, nie stosuje się, gdy powodem opróżnienia lokalu jest stosowanie przemocy w rodzinie lub wykraczanie w sposób rażący lub uporczywy przeciwko porządkowi domowemu albo niewłaściwe zachowanie czyniące uciążliwym korzystanie z innych lokali w budynku albo gdy zajęcie lokalu nastąpiło bez tytułu prawnego. Przepis ten wyraźnie zatem wymienia przypadki, w których art. 14 nie może znaleźć zastosowania, przy czym w sposób jasny wynika z niego, iż aby wyłączenie stosowania art. 14 mogło nastąpić, wykraczanie przeciwko porządkowi domowemu, jak również niewłaściwe zachowania czyniące uciążliwym korzystanie z innych lokali w budynku muszą mieć charakter rażący i uporczywy. W wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z 22.05.2014 r., III Ca 1423/13 242 , wskazano, że „nie wystarczy (...) samo niewłaściwe tylko zachowanie lokatora, lecz zachowanie to musi być kwalifikowane przez dodatkowe okoliczności”. W ocenie Sądu w niniejszej sprawie nie zostało wykazane, żeby zaistniały okoliczności o których mowa w art. 17 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów. Pozwany nie stosował przemocy w rodzinie. Nie zostało również wykazane, żeby w sposób uporczywy lub rażący występował przeciwko porządkowi domowemu albo jego zachowanie było uciążliwe dla korzystania z innych lokali w budynku. Co prawda powód i jego siostra zeznawali, że mieszkanie jest brudne, wymaga generalnego remontu i pozwany je dewastuje, ale nie zostało w żaden sposób to potwierdzone innymi dowodami, a sam pozwany temu zaprzeczył, nie zostało też w żaden sposób wykazane, że zachowania pozwanego w sposób rażący i uporczywy godzą w prządek domowy, albo żeby jakkolwiek utrudniały korzystanie z lokali sąsiednich. Jednocześnie jak zostało wyżej wskazane pozwany zajął przedmiotowy lokal na podstawie ustnej umowy użyczenia zawartej z rodzicami. Jeśli zaś lokator dysponował lub dysponuje tytułem prawnym do lokalu, przedmiotowa regulacja nie może być zastosowana.

O wstrzymaniu wykonania wobec pozwanego opróżnienia spornego lokalu (punktu 1. sentencji wyroku) do czasu złożenia mu przez m. st. W. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego orzeczono w punkcie 3. sentencji wyroku na podstawie art. 14 ust. 6 o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego, zgodnie z którym orzekając o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego, sąd nakazuje wstrzymanie wykonania opróżnienia lokalu do czasu złożenia przez gminę oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego.

Sąd uznał, że radcy prawnemu M. K. za udzieloną pozwanemu z urzędu pomoc prawną należało przyznać wynagrodzenie w wysokości 100% stawki minimalnej ustalonej zgodnie z § 13 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2437), tj. w kwocie 120 zł, którą to kwotę należało powiększyć o 23% podatku od towarów i usług.

W pkt. 5 orzeczenia kończącego postępowanie Sąd zdecydował o nieobciążaniu pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz strony powodowej w oparciu o dyspozycję art. 102 k.p.c. i biorąc pod uwagę jego szczególną sytuację materialną i życiową – jak już wspomniano pozwany jest osobą bezrobotną utrzymuje się z nielicznych prac dorywczych, zgodne z zasadami słuszności będzie zatem zwolnienie go – pomimo przegrania sprawy – z obowiązku zwrotu kosztów postępowania przeciwnikom procesowym.

W pkt. 6 wyroku nieuiszczone koszty postępowania, Sąd przejął na rachunek Skarbu Państwa na podstawie art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1144).

sędzia Katarzyna Janiak

ZARZĄDZENIE

(...)

sędzia Katarzyna Janiak

W., 12.05.2024