Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie

Sygn. akt I C 620/23

Uzasadnienie wyroku z dnia 3 listopada 2023 r.

W pozwie skierowanym przeciwko pozwanemu Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. powód (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. żądał zasądzenia odszkodowania w kwocie 2.095,92 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 29 listopada 2022 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenia kosztów procesu według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew pozwany żądał oddalenia powództwa i zasądzenia kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Za podstawę wyroku Sąd Rejonowy przyjął następujące ustalenia i wnioski.

Poza sporem pozostawała okoliczność, że powód był cesjonariuszem, cedent był ubezpieczonym oraz ubezpieczającym, natomiast pozwany był ubezpieczycielem w zakresie ubezpieczenia autocasco pojazdu marki B. o nr rej. (...), stwierdzonego polisą nr (...).

Poza sporem pozostawała ponadto okoliczność, że przedmiotem tego ubezpieczenia było odszkodowanie za szkodę wynikłą z uszkodzenia tego pojazdu, a szkoda podlegała likwidacji w wariancie serwisowym metodą fakturową według postanowień pkt 182. OWU pt. Przewodnik po ubezpieczeniu - mój samochód.

Poza sporem pozostawała również okoliczność, że w okresie ochrony ubezpieczeniowej doszło do uszkodzenia wspomnianego pojazdu, kwalifikującego się jako zdarzenie ubezpieczeniowe, za które odpowiedzialność ponosił pozwany.

Poza sporem pozostawała także okoliczność, że po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego pozwany jako ubezpieczyciel wypłacił powodowi jako cesjonariuszowi ubezpieczonego w dniu 20 lipca 2022 r. odszkodowanie w kwocie 12.068,48 zł, pomimo przedstawienia faktury stwierdzającej poniesienie kosztów naprawy tego pojazdu w kwocie 14.164,40 zł. Przyczyną tego była dokonana przez pozwanego korekta stawki za roboczogodzinę prac naprawczych w kwocie 210,00 zł, przyjętej za podstawę tej faktury, do kwoty 120,00 zł.

Prawdziwość powyższych okoliczności nie budziła wątpliwości w świetle kopii dokumentów prywatnych i innych środków dowodowych zawartych w aktach sprawy niniejszej, których wiarygodność nie budziła wątpliwości.

Sporem objęta była natomiast wysokość należnego powodowi odszkodowania.

Rozstrzygając spór w tym zakresie należało uznać, że w okolicznościach sprawy niniejszej powództwo zasługiwało na uwzględnienie w zakresie żądania zapłaty przez pozwanego na rzecz powoda odszkodowania w kwocie 2.095,92 zł, stanowiącej różnicę wspomnianych kwot 14.164,40 zł oraz 12.068,48 zł, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 20 października 2022 r. do dnia zapłaty.

Podstawę prawną wyroku stanowiły następujące przepisy prawa powszechnie obowiązującego.

Według art. 805 § 1 k.c. przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę. W myśl art. 805 § 2 pkt 1 k.c. przy ubezpieczeniu majątkowym świadczenie ubezpieczyciela polega w szczególności na zapłacie określonego odszkodowania za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku. Z kolei według art. 821 k.c. przedmiotem ubezpieczenia majątkowego może być każdy interes majątkowy, który nie jest sprzeczny z prawem i daje się ocenić w pieniądzu.

Koszt naprawy uszkodzeń pojazdu marki B. o nr rej. (...) według przedstawionej faktury odpowiadał kwocie 14.164,40 zł.

Jak wspomniano, pozwany w dniu 20 lipca 2022 r. skorygował tę fakturę do kwoty 12.068,48 zł, obniżając stawkę za roboczogodzinę prac naprawczych w kwocie 210,00 zł, przyjętej za podstawę tej faktury, do kwoty 120,00 zł.

Podstawę powyższej korekty stanowił pkt 182. OWU pt. Przewodnik po ubezpieczeniu - mój samochód, według którego pozwany jako ubezpieczyciel zobowiązany był wypłacić odszkodowanie, gdy ubezpieczony przedstawi mu rachunki i faktury dokumentujące naprawę ubezpieczonego pojazdu, obejmującą uszkodzenia pozostające w związku przyczynowym ze zdarzeniem, za które pozwany ponosi odpowiedzialność, a odszkodowanie, które zostanie wypłacone, będzie uwzględniać koszty i sposób naprawy pojazdu, które pozwany ustali wcześniej z ubezpieczonym, zgodnie z następującymi zasadami:

(182.1.) zastosowane zostaną normy czasowe dla napraw ustalone przez producenta pojazdu, dostępne w systemach eksperckich,

(182.2.) przyjęta zostanie stawka za roboczogodzinę ustalona dla warsztatu współpracującego. Jeśli natomiast naprawą pojazdu zajmie się inny warsztat, zastosowane zostaną następujące zasady:

• gdy ubezpieczony pojazd naprawiany będzie w warsztacie (...), przyjęta zostanie średnia arytmetyczna stawki za roboczogodzinę ustalona przez pozwanego dla warsztatu z uwzględnieniem cen usług stosowanych przez warsztaty (...) danej marki, które działają na terenie województwa, w którym naprawiany jest ten pojazd, Stawka nie będzie mogła być wyższa niż 110% średniej stawki za roboczogodzinę warsztatów (...) współpracujących z pozwanym,

• gdy ubezpieczony pojazd naprawiany będzie w warsztacie, który nie będzie warsztatem (...), przyjęta zostanie średnia arytmetyczna stawki za roboczogodzinę ustalona przez pozwanego z uwzględnieniem cen usług stosowanych przez warsztaty naprawcze (poza warsztatami (...)), które działają na terenie województwa, w którym naprawiany jest ubezpieczony pojazd. Stawka za roboczogodzinę nie będzie mogła być wyższa niż 110% średniej stawki za roboczogodzinę warsztatów partnerskich.

W sprawie niniejszej przytoczone postanowienie zawarte w pkt 182. OWU okazało się jednak nieskuteczne ze względu na swój niedozwolony charakter w myśl w art. 385 ¹ § 1 k.c. w zakresie, w jakim przewidywało ograniczenie wysokości odszkodowania do kosztów naprawy pojazdu ustalonych przez pozwanego według średniej arytmetycznej stawki za roboczogodzinę stosowanej przez warsztaty (...) lub inne warsztaty naprawcze działające na terenie danego województwa, nie wyższej jednak niż 110% średniej stawki za roboczogodzinę stosowanej przez warsztaty (...) współpracujące z pozwanym lub warsztaty partnerskie pozwanego.

Na podstawie art. 385 ¹ § 1 zd. pierwsze k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). W myśl art. 385 ¹ § 1 zd. drugie k.c. nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Według art. 385 ¹ § 2 k.c. jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. W myśl art. 385 ¹ § 3 k.c. nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Według art. 385 ¹ § 4 k.c. ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje. Na podstawie art. 385 ² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

Niewątpliwa była okoliczność, że cedent zawierał z pozwanym umowę ubezpieczenia jako konsument w myśl art. 22 ¹ k.c., a pozwanemu jako ubezpieczycielowi przysługiwał status przedsiębiorcy w rozumieniu art. 43 ¹ k.c.

Okoliczność, że postanowienie umowne zawarte w pkt 182. OWU nie zostało indywidualnie uzgodnione z cedentem nie budziła żadnych wątpliwości. Poza sporem pozostawała okoliczność, że treść tego postanowienia zawarta była we wzorcu umownym wykorzystywanym przez pozwanego w ramach prowadzonej przez niego działalności ubezpieczeniowej.

Postanowienie umowne zawarte w pkt 182. OWU niewątpliwie kwalifikowało się jako postanowienie określające świadczenie główne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 zdanie drugie k.c., skoro określało wysokość należnego odszkodowania, stanowiącego podstawowe świadczenie wynikające z umowy ubezpieczenia.

Niejednoznaczne sformułowanie treści pkt 182. OWU pozwalało jednak na dokonanie oceny tego postanowienia z punktu widzenia zachowania przy jego kształtowaniu dobrych obyczajów, bez rażącego naruszenia interesu konsumenta.

Rażące naruszenie interesów konsumenta w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta w danym stosunku obligacyjnym, natomiast działanie wbrew dobrym obyczajom w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 2013 r., I CSK 149/13, OSNC 2014/10/103, LEX nr 1413038).

Postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, jeżeli kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy, słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie spodziewać się, iż konsument ten przyjąłby takie postanowienie w drodze negocjacji indywidualnych. Przedsiębiorca, który z przyczyn faktycznych lub prawnych może jednostronnie określić treść klauzuli wiążącej konsumenta, powinien zachować się lojalnie i uwzględnić jego uzasadnione interesy, kompensując w ten sposób brak rzeczywistego wpływu konsumenta na jej treść. Jeżeli tego nie czyni, działa nielojalnie, a więc sprzecznie z dobrymi obyczajami. W celu ustalenia czy dana klauzula znacząco narusza interesy konsumenta trzeba natomiast w szczególności wziąć pod uwagę czy pogarsza ona położenie prawne konsumenta w stosunku do tego, które - w braku umownej regulacji - wynikałoby z przepisów prawa, w tym dyspozytywnych (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17, LEX nr 2504739).

Z dobrymi obyczajami kłóci się takie postępowanie, którego celem jest zdezorientowanie konsumenta, wykorzystanie jego niewiedzy lub naiwności, ukształtowanie stosunku prawnego z naruszeniem zasady równości stron. Chodzi o postępowanie, które potocznie jest rozumiane jako nieuczciwe, nierzetelne, sprzeczne z akceptowanymi standardami działania. Natomiast naruszenie interesów konsumenta, aby mogło zostać uznane za rażące, przede wszystkim musi być doniosłe, znaczące. Interes konsumenta należy rozumieć szeroko, nie tylko jako niekorzystne ukształtowanie jego sytuacji ekonomicznej. Należy uwzględnić także takie aspekty, jak niewygodę organizacyjną, stratę czasu, nierzetelne traktowanie czy naruszenie prywatności konsumenta (por. wyrok SN z 8 czerwca 2004 r., I CK 635/03, LEX nr 846537).

Pojęciu dobrych obyczajów, użytemu w art. 385 ¹ § 1 k.c. i art. 385 ² k.c., na gruncie dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich odpowiada pojęcie dobrej wiary.

Według ust. 16 preambuły tej dyrektywy przedsiębiorca spełnia wymaganie działania w dobrej wierze, jeżeli traktuje konsumenta w sposób sprawiedliwy i słuszny, należycie uwzględniając jego prawnie uzasadnione roszczenia (uzasadnione interesy – zważywszy na francuską i angielską wersję językową tekstu dyrektywy – les intérêts légitimes, legitimate interests).

W okolicznościach sprawy niniejszej niedozwolony charakter, w myśl w art. 385 ¹ § 1 k.c., postanowienia zawartego w pkt 182. OWU, w zakresie, w jakim przewidziano tam ograniczenie wysokości odszkodowania do kosztów naprawy pojazdu ustalonych przez pozwanego według średniej arytmetycznej stawki za roboczogodzinę stosowanej przez warsztaty (...) lub inne warsztaty naprawcze działające na terenie danego województwa, nie wyższej jednak niż 110% średniej stawki za roboczogodzinę stosowanej przez warsztaty (...) współpracujące z pozwanym lub warsztaty partnerskie pozwanego, wynikał stąd, że treść tego postanowienia była niejasna, niejednoznaczna i nie stanowiła wystarczającej podstawy do ustalenia wysokości odszkodowania należnego ubezpieczonemu cedentowi w razie wystąpienia wypadku ubezpieczeniowego w okresie ochrony ubezpieczeniowej. Postanowienie to nie było zdatne do precyzyjnego ustalenia i weryfikacji przez cedenta przyjmowanej przez pozwanego stawki za roboczogodzinę stosowanej przez warsztaty (...) współpracujące z pozwanym lub warsztaty partnerskie pozwanego. Ani tego rodzaju warsztaty, ani stosowane przez nie stawki, nie zostały bowiem przez pozwanego wskazane. Postanowienie to okazało się więc sprzeczne z dobrymi obyczajami i prowadziło do rażącego naruszenia interesów cedenta jako konsumenta, ponieważ skutkowało brakiem obiektywnej możliwości jednoznacznego ustalenia i weryfikacji wysokości należnego odszkodowania w razie wystąpienia wypadku ubezpieczeniowego.

Wobec powyższego w sprawie niniejszej zachodziła wystarczająca podstawa do ustalenia należnego odszkodowania obejmującego koszty naprawy uszkodzeń pojazdu marki B. o nr rej. (...) według przedstawionej faktury w kwocie 14.164,40 zł.

Ustalenie należnego odszkodowania w takiej wysokości, według oceny opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy, nastąpiło na podstawie art. 322 w zw. z art. 505 ⁷ § 1 k.p.c., przy przyjęciu, iż powód udowodnił za pomocą dokumentu obejmującego opinię biegłego sądowego sporządzoną w innej sprawie, że przyjęta za podstawę przedstawionej faktury stawka za roboczogodzinę w kwocie 210,00 zł nie odbiega od stawek stosowanych na lokalnym rynku.

Wobec powyższego żądanie powoda zasądzenia od pozwanego odszkodowania w kwocie 2.095,92 zł, objętej żądaniem pozwu, okazało się usprawiedliwione.

Nie przekraczało bowiem różnicy pomiędzy kwotą 14.164,40 zł, wydatkowaną w celu przywrócenia stanu rzeczy sprzed wyrządzenia szkody, a kwotą 12.068,48 zł, wypłaconą dotychczas przez pozwanego jako ubezpieczyciela powodowi jako cesjonariuszowi ubezpieczonego.

W zakresie roszczenia o zapłatę odsetek ustawowych za opóźnienie zachodziła natomiast wystarczająca podstawa do uwzględnienia powództwa obejmującego żądanie za okres od dnia 29 listopada 2022 r. do dnia zapłaty.

Według art. 817 § 1 k.c. ubezpieczyciel obowiązany jest spełnić świadczenie w terminie trzydziestu dni, licząc od daty otrzymania zawiadomienia o wypadku. Z kolei w myśl art. 817 § 2 k.c. gdyby wyjaśnienie w powyższym terminie okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności ubezpieczyciela albo wysokości świadczenia okazało się niemożliwe, świadczenie powinno być spełnione w ciągu 14 dni od dnia, w którym przy zachowaniu należytej staranności wyjaśnienie tych okoliczności było możliwe, jednakże bezsporną część świadczenia ubezpieczyciel powinien spełnić w terminie przewidzianym w art. 817 § 1 k.c.

Zważywszy, że pozwany w dniu 20 lipca 2022 r. nietrafnie odmówił uwzględnienia w całości wspomnianej faktury w kwocie 14.164,40 zł przedstawionej przez powoda, stan opóźnienia po stronie pozwanego, gdy chodzi o wypłatę należnego odszkodowania, z pewnością zachodził w dniu 29 listopada 2022 r., objętym żądaniem pozwu.

Wysokość odsetek za opóźnienie należało natomiast ustalić na podstawie art. 481 § 2 k.c., według którego to przepisu jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego 5,5 punktów procentowych.

Podstawę zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kwoty 1.117,00 zł tytułem kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty, stanowiły art. 98 § 1, 1 ¹ i 3 oraz art. 99 k.p.c., według których strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu), w tym wynagrodzenie adwokata lub radcy prawnego, a od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

Po stronie powoda koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony stanowiła uiszczona od pozwu opłata sądowa w kwocie 200,00 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika będącego radcą prawnym w kwocie 900,00 zł, ustalonej na podstawie § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, z uwzględnieniem opłaty skarbowej uiszczonej od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł.

Z tych względów Sąd Rejonowy orzekł jak w sentencji.

sędzia Robert Bełczącki