Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie

UZASADNIENIE

wyroku z 25 marca 2019 roku

Powódka A. P. pozwem z dnia 19 stycznia 2018 roku wniosła o ustalenie, że na podstawie art. 691 k.c. wstąpiła w stosunek najmu lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w W. z dniem 25 lipca 2017 roku po zmarłej najemczyni – matce M. W. i zasądzenie od pozwanego kosztów postepowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Pozwany (...) W. Zakład (...) w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa i zasadzenie na jego rzecz od powódki kosztów postepowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, podnosząc, że powódka nie spełniła przesłanek koniecznych do wstąpienia w stosunek najmu określonych w art. 691 k.c. w postaci stałego zamieszkiwania z najemcą do chwili jego śmierci.

W toku postępowania strony podtrzymywały swoje dotychczasowe stanowiska w sprawie.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny.

Lokal nr (...) położony w W. przy ul. (...) należy do zasobów mieszkaniowych (...) W.. Na podstawie umowy najmu zawartej w dniu 1 października 2002 roku z Zarządem (...) w W. najemcą przedmiotowego lokalu została M. W.. M. W. została głównym najemcą przedmiotowego lokalu po śmierci męża W. W.. Po śmierci męża M. W. zamieszkiwała w ww. lokalu samodzielnie.

(okoliczność bezsporna, a nadto dowód: umowa najmu lokalu mieszkalnego wraz z załącznikiem – k. 13-18, pismo z dn. 19.12.2001 r. – k. 19, oświadczenia – k. 77-83, zeznania świadka W. P. – k. 97-97v., zeznania świadka M. C. – k. 109-109v.)

M. W. miała córkę A. P., która wraz z mężem W. P. i córką O. P. zamieszkiwała w lokalu mieszkalnym nr (...) przy ul. (...).

(okoliczność bezsporna, a nadto odpis skrócony aktu urodzenia – k. 9, zeznania świadka W. P. – k. 97-97v., zeznania świadka O. P. – k. 103v.-104)

Kiedy u M. W. zaczęła się rozwijać się choroba Alzheimera A. P. wraz z mężem bardzo często bywali u M. W. z uwagi na postępującą chorobę, decydując się w połowie 2015 roku na stałe zamieszkanie w celu sprawowania nad nią opieki. Urząd Miasta Stołecznego W. Urząd D. M. wyraził zgodę na zamieszkanie A. P. w lokalu przy ul. (...) w celu wspólnego zamieszkiwania i sprawowania opieki nad M. W. – do dnia 31 grudnia 2017 roku. M. W. z uwagi na postępujące objawy choroby wymagała stałej pomocy osób trzecich w codziennych sprawach.

(okoliczności bezsporna, nadto dowód: zaświadczenie lekarskie – k. 12, pismo z dn. 22.11.2016 r. – k. 25, oświadczenie – k. 83, zeznania świadka W. P. – k. 97-97v., zeznania świadka J. M. – k. 98, zeznania świadka M. P. – k. 103-103v., zeznania świadka O. P. – k. 103v.-104, zeznania świadka L. O. – k. 109v.-110, zeznania świadka M. C. – k. 109-109v.)

W lokalu przy ul. (...) pozostała O. P., gdzie mieszka wraz z partnerem L. O.. A. P. wraz z mężem W. P. przekazali O. P. w dniu 26 kwietnia 2016 roku umową darowizny spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu nr (...) przy ul. (...) w W..

(okoliczność bezsporna, a nadto dowód: umowa darowizny – k. 38-41, zeznania świadka W. P. – k. 97-97v. , zeznania świadka O. P. – k. 103v.-104, zeznania świadka L. O. – k. 109v.-110)

A. P. wraz z mężem przeprowadzili w lokalu przy ul. (...) w 2016 roku kapitalny remont, m. in. wymienili instalację gazową na instalację elektryczną, wydzielili osobny pokój, pozmieniali układ pomieszczeń. Remont miał na celu przystosowanie lokalu do możliwości mieszkania tam M. W. oraz A. P. wraz z mężem. Likwidacja instalacji gazowej w lokalu wykonana był w celu zapewnienia bezpieczeństwa zarówno M. W. chorującej na chorobę A., jak i innym mieszkańcom budynku. A. P. wraz z mężem pomagali M. W. w życiu codziennym, A. P. została również przez M. W. upoważniona do zarządu i administrowania całym jej majątkiem oraz reprezentowania jej we wszystkich sprawach, które będą jej dotyczyć lub będą dotyczyć w przyszłości.

(okoliczność bezsporna, a nadto dowód: porozumienie nr (...) wraz z pełnomocnictwem – k. 21-24, zgłoszenie pobytu stałego – k. 33-34, dokumenty – k. 29-32 i 35-37, zeznania świadka W. P. – k. 97-97v., zeznania świadka J. M. – k. 98, zeznania świadka O. P. – k. 103v.-104)

M. W. zmarła 25 lipca 2017 roku.

(okoliczność bezsporna, nadto dowód: odpis skrócony aktu zgonu – k. 10)

A. P. wraz z mężem W. P., po śmierci M. W. próbowali - bezskutecznie - uregulować w Urzędzie Miasta Stołecznego W. Urzędzie D. M. swoje uprawnienia do zajmowanego lokalu. Stwierdzono brak podstaw do uznania, iż A. P. zamieszkiwała na stałe w lokalu przy ul. (...) wraz z M. W..

(okoliczność bezsporna, a nadto dowód: wniosek o najem lokalu mieszkalnego – k. 26, odpowiedź na wniosek – k. 7-8, zeznania świadka W. P. – k. 97-97v.)

A. P. mieszka w spornym lokalu wraz z małżonkiem W. P..

(okoliczność bezsporna)

Stan faktyczny w powyższym kształcie miał w części charakter bezsporny (fakty przyznane oraz niezaprzeczone art. 229, 230 k.p.c.) w zakresie uprawnień M. W. do lokalu, zamieszkania w nim powódki wraz z mężem oraz przekazania lokalu przy ul. (...) córce powódki. Ponadto stan faktyczny sprawy znajduje oparcie w treści dokumentów znajdujących się w aktach sprawy – urzędowych (art. 244 k.p.c.) i prywatnych (art. 245 k.p.c.), a wymienionych w toku dotychczasowych rozważań. Część dokumentów, na treść których strony powoływały się w toku procesu, złożona została w fotokopiach lub poświadczonych odpisach. Ich prawdziwość ani autentyczność nie była kwestionowana, a Sąd nie znalazł podstaw, by czynić to z urzędu.

Sąd oddalił jednakże dowód z dokumentu polisy z dnia 14 listopada 2017 roku (k.28), albowiem z dokumentu tegoż nie wynika, na kogo polisa ta została wystawiona, a ponadto dotyczyła ona okresu po śmierci M. W..

Fakt stałego zamieszkiwania przez powódki z najemcą M. W. w przedmiotowym lokalu, w chwili jej śmierci, był sporny (art. 227 k.p.c.). Okoliczność tą Sąd ustalił na podstawie zeznań świadków, które nie budziły wątpliwości. W toku rozprawy, w dniach 4 września 2018 roku, 23 listopada 2018 roku i 14 marca 2019 roku przesłuchani zostali świadkowie W. P., J. M., M. P., O. P., M. C. oraz L. O.. Ich zeznania podlegały pozytywnej weryfikacji zarówno co do mocy dowodowej, jak i wiarygodności, albowiem okazały się logiczne i spójne, korespondujące wzajemnie, a nadto skorelowane były z przedstawianą przez stronę powodową dokumentacją. Wśród przesłuchanych przez Sąd świadków byli zarówno mąż powódki, córka powódki, partner życiowy córki powódki, sąsiedzi. Osoby te niewątpliwie miały wiedzę co do tego, czy powódka mieszkała z najemczynią w chwili jej śmierci w lokalu przy ul. (...) i, czy to zamieszkiwanie miało stały charakter. Ponadto należy wskazać, że strona pozwana nie kwestionowała zeznań świadków.

Sąd pominął dowód z przesłuchania świadka J. B., jako spóźniony. Pełnomocnik pozwanego nie wykazał, że nie zgłosił tego wniosku dowodowego we właściwym czasie bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo że występują inne wyjątkowe okoliczności. Ponadto jak wskazał świadek M. C. przesłuchanie świadka J. B. mogło by się odbyć jedynie w miejscu jej zamieszkania, co wiązało by się z przedłużaniem postępowania.

Sąd oddalił dowód z przesłuchania stron ograniczony do przesłuchania powódki, albowiem okoliczności, na które miała zeznawać zostały już przez Sąd ustalone na podstawie innych źródeł dowodowych.

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo jest zasadne i zasługuje na uwzględnienie.

Podstawę prawną powództwa stanowi art. 189 k.p.c., zgodnie z którym powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. A zatem w świetle wyżej wymienionego przepisu warunkiem skuteczności powództwa o ustalenie prawa lub stosunku prawnego jest wykazanie przez powoda interesu prawnego takiego żądania. Nadto interes prawny musi istnieć w chwili wyrokowania.

W rozpoznawanej sprawie, jeszcze przed wytoczeniem powództwa, pozwany (...) W. odmówił powódce zawarcia umowy najmu spornego lokalu, argumentując to tym, że powódka nie spełnia przesłanek określonych w art. 691 k.c., a zatem w ocenie Sądu powódka wykazała interes prawny swojego żądania, spełniając tym samym merytoryczną przesłankę powództwa o ustalenie, która decyduje o dopuszczalności badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda. Jak bowiem wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 grudnia 2000 roku, IV CKN: „Jeżeli istnieje niepewność (spór) co do zakresu podmiotowego lub przedmiotowego wstąpienia osoby bliskiej w stosunek najmu (…) osoba ta ma interes prawny w ustaleniu tak nawiązanego stosunku.” Nadto w toku procesu prawa powódki zostały zakwestionowane przez pozwanego, który wnosił o oddalenie żądania pozwu.

Powódka ma zatem interes prawny w żądaniu potwierdzenia w niniejszym procesie stanu prawnego wynikłego ze śmierci najemcy.

Uznając więc istnienie po stronie powódki interesu prawnego należało ocenić dalsze kwestie prawnomaterialne, których podstawą będzie przepis art. 691 k.c.

Zgodnie z art. 691 § 1 k.c.: W razie śmierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu lokalu wstępują: małżonek niebędący współnajemcą lokalu, dzieci najemcy i jego współmałżonka, inne osoby, wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych, oraz osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą. Stosownie zaś do § 2; Osoby wymienione w § 1 wstępują w stosunek najmu lokalu mieszkalnego, jeżeli stale zamieszkiwały z najemcą w tym lokalu do chwili jego śmierci. W razie braku osób wymienionych w § 1 stosunek najmu lokalu mieszkalnego wygasa (§ 3 art. 691).

Warunkiem wstąpienia w stosunek najmu, w świetle powołanego wyżej przepisu art. 691 § 1 i 2 k.c. jest łączne spełnienie dwóch przesłanek pozytywnych, a mianowicie pozostawanie w określonym, skonkretyzowanym w treści powołanego przepisu, stosunku bliskości względem najemcy oraz wspólne z nim zamieszkiwanie w przedmiotowym lokalu do chwili jego śmierci.

Materiał dowodowy zgromadzony w niniejszej sprawie wskazuje, że powódka spełnia obie wymienione wyżej przesłanki pozytywne do ustalenia wstąpienia w stosunek najmu po zmarłej najemczyni M. W.. W świetle dokonanych ustaleń nie ulega bowiem wątpliwości, że powódka, będąca córką zmarłej najemczyni, należy do kręgu osób wymienionych w art. 691 § 1 k.c. Spełniona została również drugą z przesłanek warunkujących wstąpienie w stosunek najmu po śmierci najemcy w postaci wymogu stałego zamieszkiwania ze zmarłą najemczynią M. W. aż do dnia jej śmierci (art. 691 § 2 k.c.).

Zgodnie z poglądem ukształtowanym w judykaturze Sądu Najwyższego (w szczególności na gruncie art. 691 k.c. w pierwotnym brzmieniu) stałe zamieszkiwanie w lokalu mieszkalnym oznacza, że lokal ten stanowi centrum życiowe określonej osoby, tj. miejsce, w którym koncentruje się na przykład życie dzieci obok rodziców, osoby nieporadnej przy osobie, która się nią opiekuje, itp. (zob. m.in. orzeczenia SN: z dnia 8 stycznia 1976 r., I CR 926/75; z dnia 29 kwietnia 1998 r., I CKN 637/97; z dnia 17 czerwca 1999 r., I CKN 46/98; z dnia 3 lutego 2000 r., I CKN 40/99).

Wskazać należy, że pozwany nie poddawał w wątpliwość faktu, że powódka wraz z mężem zamieszkiwała w lokalu przy ul. (...) do chwili śmierci M. W.. Ponadto powódka była odwiedzana przez sąsiadów w przedmiotowym lokalu i była w nim stale widywana. Posiadała w lokalu swoje rzeczy osobiste. Przesłuchani świadkowie nie mieli wątpliwości, że powódka na stałe mieszkała w rzeczonym lokalu od około 2015 roku.

Zarzuty pozwanego dotyczyły jedynie okoliczności, iż powódka nie przeniosła swojego centrum życiowego do przedmiotowego lokalu, a przebywała w nim jedynie z uwagi na konieczność sprawowania opieki nad chorą matką.

Co prawda zasadniczą przyczyną zamieszkania powódki w lokalu przy ul. (...) był fakt pogłębiania się objawów choroby A. u matki powódki, jednakże finalnie na skutek przeprowadzki powódka właśnie w tymże lokalu ustanowiła swoje centrum życiowe. Jednocześnie Sąd Najwyższy w wyroki z 28 października 1980 roku (III CRN 188/80) wskazał, że w myśl art. 691 k.c. przesłanką wstąpienia w stosunek najmu przez osobę stale zamieszkująca z najemcą do chwili śmierci nie jest cel, w jakim nastąpiło wspólne W przedmiotowej sprawie zatem cel przeprowadzki nie może decydować o nie uznaniu zasadności powództwa – w tym wypadku chęć pomocy chorej matce. Istotny jest natomiast skutek podjętej w tym celu decyzji, czyli przeniesienie swojego centrum życiowego z mieszkania przy ul. (...) na ul. (...).

Na zarzut strony pozwanej zbadano zasadność roszczenia także w kontekście art. 5 k.c., który stanowi, iż nie można stanowić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno–gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

W ocenie Sądu zarzut pozwanego nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem powódka nie ma innego lokalu, w którym mogłaby zamieszkać. Powódka wraz z mężem po podjęciu decyzji o przeprowadzce na ul. (...) darowali córce mieszkanie przy ul. (...) pozbawiając się tym samym możliwości zamieszkania tam. Jak wynika z zeznań świadków mąż powódki posiada co prawda prawo współwłasności do domu jednorodzinnego położonego we wsi B., jednakże w domu tym obecnie mieszkają rodzice męża powódki oraz dzieci siostry męża powódki. Z kolei samą decyzję o przeprowadzce powódki do mieszkania przy ul. (...) należy oceniać w kontekście pomocy świadczonej przez powódkę chorej matce, a nie w kontekście dążenia do uzyskania prawa w myśl art. 691 k.c. tym bardziej, że wprowadzenie się powódki z mężem do przedmiotowego lokalu nastąpiło w odległym czasie przed śmiercią M. W..

Wobec zaistnienia po stronie powódki przesłanek wstąpienia w stosunek najmu z art. 691 k.c. oraz występowania interesu prawnego w uzyskaniu żądanej treści orzeczenia, Sąd Rejonowy, na podstawie art. 189 k.p.c. ustalił, że powódka A. P. wstąpiła w stosunek najmu lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w W. przy ul. (...) z dniem 25 lipca 2017 roku w miejsce zmarłej najemczyni M. W. (punkt I. wyroku).

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c., stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu i obciążając pozwanego w całości kosztami procesu poniesionymi przez stronę przeciwną.

Na koszty procesu poniesione przez powódkę w kwocie 470,00 zł złożyły się wydatki na honorarium pełnomocnika w wysokości 270,00 zł (§ 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie) oraz opłata od pozwu w kwocie 200 zł (punkt II. wyroku).

Zarządzenie (16.04.2019)

Sekretariat, proszę:

1)  doręczyć odpis wyroku wraz z odpisem uzasadnienia pełnomocnikowi strony pozwanej,

2)  zwrócić akta lokalowe Miastu.