Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym w dniu 18 stycznia 2018 roku powódka E. P. wniosła o zasądzenie na swoją rzecz od (...) Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 6.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 kwietnia 2017 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje żądanie powód podnosił, że jako konsument zawarła z pozwanym Towarzystwem (...) umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (...) ze składką regularną, potwierdzoną polisą numer (...). Wskazała, że po rozwiązaniu umowy pozwany zatrzymał kwotę 6.000 zł tytułem kary umownej za jej rozwiązanie. Powódka podkreślała, że obowiązek zwrotu zgromadzonych przez powódkę środków nie jest głównym świadczeniem stron. Zdaniem powódki jednostronnie narzucona przez pozwanego regulacja obligująca go do poniesienia – w związku z rozwiązaniem umowy ubezpieczenia – sankcji finansowej, która skutkuje pozbawieniem powoda części zgromadzonych oszczędności jest sprzeczna dobrymi obyczajami i rażąco narusza interes powoda jako konsumenta w rozumieniu treści art. 385 ¹ § 1 k.c.

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) Towarzystwo (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na jego rzecz od powoda zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Pozwany przyznał, że łączyła go z powódką umowa ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (...) ze składką regularną, zaś integralną częścią umowy były Ogólne Warunki Ubezpieczenia na życie (...) ze składką regularną. Pozwany wskazał, iż wartość wykupu, czyli kwota wypłacana ubezpieczającemu w razie rozwiązania umowy ubezpieczenia stanowi główne świadczenie w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 zdanie drugie k.c., a ponieważ postanowienia dotyczące wypłaty tej wartości zostały sformułowane jednoznacznie, to nie mogą być uznane za niedozwolone postanowienia umowne w ramach kontroli incydentalnej. Pozwany podniósł też, że powoływane przez powoda klauzule abuzywne nie są równoznaczne z postanowieniami OWU i Tabeli, mającymi zastosowanie do analizowanej umowy. Pozwany podkreślił przy tym, że przez cały okres trwania umowy świadczył na rzecz powoda ochronę ubezpieczeniową. Pozwany wskazał, iż powódka podpisała aneks do umowy, gdzie została wskazana dokładnie wysokości kwoty, która zostanie pobrana tytułem opłaty za wykup oraz sposób jej wyliczenia. Powódka zgodziła się na pobranie kwoty 6000 zł tytułem opłaty za wykup.

Sąd uznał za ustalone następujące okoliczności:

Wnioskiem z dnia 11 września 2013 roku E. P. wystąpiła do (...) Towarzystwa (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. o zawarcie umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (...) ze składką regularną miesięczną w wysokości 1000 zł. Wskutek złożenia tego wniosku E. P. zawarła z (...) Towarzystwem (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W. umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, której integralną część stanowiły Ogólne Warunki Ubezpieczenia na Życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (...) ze składką regularną nr OWU (...)_05.2013, których tekst otrzymała przed zawarciem umowy ubezpieczenia. Załącznik do ogólnych warunków ubezpieczenia stanowiła tabela opłat i limitów. Umowa ubezpieczenia została potwierdzona polisą ubezpieczeniową o nr (...). Ochrona ubezpieczeniowa rozpoczęła się z dniem 19 września 2013. Agent namówił E. P. na zawarcie umowy, polecają polisę jako bezpieczną i przynoszącą zyski, bez ponoszenia dodatkowych opłat za wypłacenie zgromadzonych środków na rachunku.

(dowód: polisa – k. 13, tabela opłat – k. 13, wniosek – 13, ogólne warunki ubezpieczenia wraz z załącznikami – k.14-19, potwierdzenie doręczenia pakietu - k. 39, dowód z przesłuchania powódki – k.46).

Zgodnie z OWU suma ubezpieczenia stanowiła kwotę równą wartości polisy, powiększoną o 5%, ale nie więcej niż o 1500 zł, wypłaconą uprawnionemu w przypadku śmierci ubezpieczonego. Wartością polisy była natomiast wartość jednostek uczestnictwa zarejestrowanych na rachunku regularnym. Wartość wykupu stanowiła wartość, jaką towarzystwo wypłacało w związku z rozwiązaniem umowy, składa się na nią wartość polisy i wartość dodatkowa pomniejszone o opłatę dystrybucyjną i opłatę za całkowity wykup wartości dodatkowej wskazane w tabeli (słowniczek pojęć zawarty w par. 2 OWU). Umowa została zawarta na czas nieokreślony (par. 6 OWU). Zgodnie z par. 11 ubezpieczającemu przysługuje prawo do wypowiedzenia umowy w dowolnym czasie ze skutkiem natychmiastowym. W przypadku wypowiedzenia towarzystwo wypłaca wartość wykupu. Umowa ulega rozwiązaniu w przypadku śmierci ubezpieczonego, śmierci ubezpieczającego, wypowiedzenia umowy, nieopłacenia składki regularnej w terminie składkowym, gdy wartość polisy jest niewystarczająca na pokrycie opłat. Zgodnie z par. 25 towarzystwo pobiera opłaty za ryzyko, administracyjną, operacyjną, dystrybucyjną, za całkowity i częściowy wykup polisy, za administrowanie grupą funduszy i zarządzanie funduszami wskazane w Tabeli opłat. W myśl par. 27 ubezpieczającemu przysługuje prawo do wartości polisy i wartości dodatkowej. Ubezpieczający ma prawo do całkowitego wykupu wartości polisy i całkowitego lub częściowego wykupu wartości dodatkowej w dowolnym czasie. W przypadku całkowitego wykupu polisy towarzystwo wypłaca wartość wykupu. W celu dokonania wykupu towarzystwo oblicza wartość polisy i wartość dodatkową przyjmując cenę jednostki obowiązującą w dniu, w którym dokona umorzenia jednostek uczestnictwa. Umorzenie następuje nie później niż w terminie 5 dni roboczych od daty otrzymania oświadczenia ubezpieczającego o dokonaniu wykupu oraz potwierdzeniu tożsamości. Z tytułu całkowitego wykupu wartości polisy towarzystwo pobiera opłatę dystrybucyjną określoną w tabeli opłat jako procent składki pierwszorocznej uzależniony od roku polisy, w którym dokonywany jest wykup. Opłata pobierana jest w przypadku całkowitego wykupu wartości polisy w okresie składkowym lub okresie utrzymania umowy i nie może być wyższa niż wartość polisy określona na dzień umorzenia jednostek uczestnictwa. Towarzystwo wypłaca wartość w terminie 14 dni od dnia umorzenia jednostek uczestnictwa.

Zgodnie z tabelą opłat i limitów opłata dystrybucyjna wynosiła procent składki pierwszorocznej w pierwszym roku 120%, w drugim 120%, w trzecim 115%, w czwartym 115%, w piątym 110%, w szóstym 110%, w siódmym 100% i następne lata do końca okresu składkowego lub okresu utrzymania umowy i 0 % po zakończeniu okresu utrzymania umowy. Tabela została także inkorporowana do treści polisy ubezpieczeniowej nr (...).

(dowód: polisa – k. 13, tabela opłat – k. 13, wniosek – 13, ogólne warunki ubezpieczenia wraz z załącznikami – k.14-19).

W piśmie z dnia 7 marca 2016 roku spółka przesłała do E. P. pismo wraz z propozycją zawarcia aneksu do umowy, zgodnie z którym obniżeniu ulegnie opłata dystrybucyjna w razie całkowitego wykupu wartości polisy. W piśmie wskazano, iż opłata dystrybucyjna osiągnie maksymalną wysokość 6.000 zł, a także powołano się na decyzję Prezesa UOKiK z dnia 23 grudnia 2015 r. w sprawie o sygn. RŁO 12/2015 ( dowód: pismo –k.38).

E. P. podpisała aneks na miejscu w siedzibie spółki w dniu 23 stycznia 2017 roku, gdy przyszła w celu rozwiązania umowy. Pracownik spółki wskazał, iż podpisując dokument zmniejszy koszty. W aneksie do umowy ubezpieczenia strony, odwołując się do decyzji Prezesa UOKiK z dnia 23 grudnia 2015 r. w sprawie o sygn. RŁO 12/2015, zmieniły umowę w ten sposób, że:

- zdefiniowały pojęcie wartości umowy, postanawiając, że wartość umowy oznacza sumę składek regularnych płatnych przez ubezpieczającego w okresie, przez jaki ubezpieczający zgodnie z umową zobowiązany jest do ponoszenia opłat w przypadku całkowitego lub częściowego wykupu wartości polisy, przy założeniu ciągłego trwania umowy i regularnego opłacania składek w całym okresie ubezpieczenia. W przypadku, w którym ubezpieczający zobowiązany jest do ponoszenia opłat w przypadku całkowitego lub częściowego wykupu wartości polisy przez okres dłuższy niż 10 lat, wartość umowy miała być ograniczona do sumy składek regularnych płatnych przez ubezpieczającego przez okres pierwszych 10 lat trwania umowy. Przy ustalaniu wartości umowy pod uwagę brana miała być wysokość składki wskazana w polisie w momencie zawierania umowy, tj. bez uwzględnienia ewentualnych zmian wysokości składek w przyszłości, np. z tytułu indeksacji;

- zmieniły zasady obliczania wysokości opłaty dystrybucyjnej pobieranej w przypadku całkowitego wykupu wartości polisy w kresie składkowym lub okresie utrzymania umowy w ten sposób, że opłata ta będzie naliczana w dotychczasowy sposób, z tym zastrzeżeniem, że jej wysokość nie będzie mogła przekroczyć 4,5 % wartości umowy w przypadku całkowitego wykupu wartości polisy w pierwszym roku polisy i 5 % wartości umowy w przypadku całkowitego wykupu wartości polisy po pierwszym roku polisy. W sytuacji, w której wysokość opłaty dystrybucyjnej byłaby wyższa niż 4,5 % wartości umowy w przypadku całkowitego wykupu wartości polisy w pierwszym roku polisy opłata ulena obniżeniu do wysokości 4,5 % wartości umowy; niż 5 % wartości umowy w przypadku całkowitego wykupu wartości polisy po pierwszym roku polisy opłata ulegnie obniżeniu do 5 5 wartości umowy. Opłata nie może być wyższa niż ta sama opłata obliczona na podstawie dotychczasowych postanowień umowy. Aneks wchodzi w życie z dniem doręczenia towarzystwu dwóch egzemplarzy aneksu (dowód: pismo – k.38, aneks - k. 37, stanowisko Prezesa UOKiK – k. 23-28).

W tym samym dniu 23 stycznia 2017 roku E. P. złożyła formularz wypłaty, albowiem polisa przynosiła straty i umowa ubezpieczenia uległa rozwiązaniu. W dniu 24 stycznia 2017 roku wartość środków na rachunku polisy wynosiła 19257,51 zł – rachunek regularny, 31 086,93 zł – rachunek dodatkowy, z czego kwota 6.000 zł, pobrana została przez ubezpieczyciela od konsumenta tytułem opłaty dystrybucyjnej za całkowity wykup polisy – z rachunku regularnego, 10,89 zł z rachunku dodatkowego (dowód:. potwierdzenie realizacji wypłaty – k. 20, informacja – k. 40, dowód z przesłuchania powódki – k.46).

Pismem z dnia 20 marca 2017 roku E. P. wezwała spółkę do zwrotu kwoty 6000 zł, co zostało doręczone w dniu 27 marca 2018 roku ( dowód: wezwanie z potwierdzeniem odbioru – k. 21-22).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o wyżej wymienione dowody z dokumentów prywatnych znajdujących się w aktach sprawy, których prawdziwość i treść nie budziły wątpliwości Sądu, jak i nie były kwestionowane przez strony. Czyniąc ustalenia faktyczne, Sąd uwzględnił także zgodne twierdzenia stron w trybie art. 229 k.p.c. oraz twierdzenia strony, którym przeciwnik nie przeczył w trybie art. 230 k.p.c. Za całkowicie bezsporne Sąd przyjął fakty odnoszące się do rozwiązania umowy ubezpieczenia oraz wypłacenia powodowi środków pieniężnych zgromadzonych na jego rachunku po wcześniejszym potrąceniu z nich przez pozwaną opłaty za całkowity wykup wartości polisy w wysokości wskazanej w odpowiedzi na pozew.

Ponadto Sąd opierał się na dowodzie z przesłuchania powódki, które uznał za w pełni wiarygodne i mające znaczenie dla ustalania stanu faktycznego sprawy. Potwierdziły one bezsporny fakt, iż w stosunku ubezpieczenia łączącym ja z pozwanym towarzystwem ubezpieczeń występowała ona w charakterze „typowego” konsumenta, któremu produkt ubezpieczeniowy oferowany przez pozwanego został przedstawiony przez agenta ubezpieczeniowego w samych superlatywach. Potwierdziło również to, że treść umowy w zakresie spornej opłaty dystrybucyjnej nie została indywidualnie uzgodniona przez pozwanego z powódką. Z propozycją aneksowania umowy, w celu dostosowania jej postanowień do wymogów płynących z decyzji UOKiK z dnia 28 grudnia 2015 r. o nr (...) wystąpił pozwany. To z kolei prowadzi do wniosku, że również postanowienia aneksu nie były poddane indywidualnym negocjacjom z powódką. Nadto, powódka podpisała aneks, kiedy przyszła w dniu 23 stycznia 2017 roku złożyć formularz wypłaty, została zapewniona przez pracownika, że tak zmniejszy sobie koszty, a sama nie wiedziała co ten aneks reguluje.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Istota sporu w niniejszej sprawie dotyczyła zasadności ustalenia i pobrania przez pozwanego opłaty dystrybucyjnej w kwocie 6.000 zł, w związku z rozwiązaniem łączącej strony umowy ubezpieczenia na życie. Spór dotyczy w szczególności kwalifikacji postanowień ogólnych warunków ubezpieczenia uprawniających pozwanego do naliczania opłaty dystrybucyjnej za wykup w związku z wygaśnięciem stosunku ubezpieczenia na danym etapie wykonywania umowy.

W myśl art. 385 ¹§ 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Paragraf 3 powyższego przepisu stanowi z kolei, że nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Aby dane postanowienie umowne mogło zostać uznane za niedozwolone muszą zostać spełnione cztery warunki: umowa musi być zawarta z konsumentem, postanowienie umowy nie może być uzgodnione indywidualnie, musi kształtować prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy oraz musi być sformułowane w sposób jednoznaczny i nie może dotyczyć głównych świadczeń stron.

Zdaniem Sądu, w pierwszej kolejności skupić się należy na pierwszej, podnoszonej przez pozwanego kwestii, ponieważ uznanie, iż zastrzeżenie dopuszczalności pobrania przez pozwanego opłaty dystrybucyjnej dotyczy głównego świadczenie stron, eliminuje możliwość rozpatrywania tego postanowienia pod kątem jego abuzywności. Wskazać w tym miejscu należy, że ustawodawca nie określił, co znaczy sformułowanie „główne świadczenia stron”. Należy jednak wskazać, że przepis ma na względzie essentialia negotii umowy, a więc takie jej elementy konstrukcyjne, bez których uzgodnienia nie doszłoby do zawarcia umowy. Innymi słowy chodzi o klauzule regulujące świadczenia typowe dla danego stosunku prawnego, stanowiące te jego elementy, które konstytuują istotę danego porozumienia. Umowa ubezpieczenia na życie ma charakter umowy dwustronnie zobowiązującej i odpłatnej – po obu stronach powstają określone prawa oraz obowiązki. Stronami analizowanej umowy są ubezpieczyciel i ubezpieczający. Zgodnie z treścią art. 805 § 1 k.c. przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę.

Analizowana w niniejszej sprawie umowa jest umową mieszaną z elementami klasycznego modelu umowy ubezpieczenia na życie i postanowieniami charakterystycznymi dla umów, których celem jest inwestowanie kapitału. Niezależnie od tego, który komponent umowy uznać za przeważający stwierdzić należy, że zastrzeżenie dopuszczalności pobrania opłaty od wykupu w razie zakończenia stosunku prawnego w okresie przewidzianym w umowie nie stanowi elementu bez którego stosunek ten nie mógłby zaistnieć. Na tle przedstawionego do oceny stosunku prawnego takimi postanowieniami są: ze strony pozwanego świadczenie ochrony ubezpieczeniowej i spełnienie świadczenia w określonej wysokości w razie zajścia określonego w umowie wypadku a także inwestowanie zgromadzonych środków w jednostki uczestnictwa ubezpieczeniowych funduszy inwestycyjnych oraz ze strony powoda – zapłata ekwiwalentu za świadczone przez pozwanego usługi, tj. składki. Opłata dystrybucyjna ma zaś charakter świadczenia ubocznego – powstającego w przypadku rozwiązania umowy, co wszakże nie musi nastąpić.

Ze względu na wyżej przedstawione rozumienie pojęcia głównego świadczenia stron nie może zostać uznane za trafne odwołanie się przez pozwanego do treści art. 13 Ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 950 ze zm.) jako przepisu określającego główne świadczenia stron umowy ubezpieczenia. Przepis ten określa konieczne elementy treści umowy ubezpieczenia w sensie technicznym, wskazuje, jakie elementy stosunku prawnego strony obowiązane są uregulować. Wymóg ten nie jest jednak jednoznaczny z określeniem głównego świadczenia stron, stanowiącego materialną treść zobowiązania. Z ustępu 4 tego przepisu nie wynika bynajmniej, by strony obowiązane były przewidzieć w umowie, że w razie jej wypowiedzenia w określonym terminie ubezpieczony powinien uiścić ubezpieczycielowi opłatę od wykupu. Przepis ten nakazuje określić zasady ustalania wartości wykupu, nie nakłada zaś obowiązku potrącenia z niej opłaty od wykupu.

Przesłanka braku indywidualnego uzgodnienia została przez ustawodawcę bliżej określona w przepisie art. 385 ¹ § 3 k.c., który nakazuje uznać za nieuzgodnione indywidualnie „te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu”. W piśmiennictwie przyjmuje się, że nie są postanowieniami indywidualnie uzgodnionymi klauzule sporządzone z wyprzedzeniem, w sytuacji gdy konsument nie miał wpływu na ich treść, nawet jeżeli są one zawarte we wzorcu. Również przyjmuje się, że wiedza kontrahenta o istnieniu klauzul nienegocjowanych czy też możliwość zapoznania się z nimi przed zawarciem umowy i nawet zrozumienie ich treści nie stanowią okoliczności wyłączającej uznanie tych klauzul za narzucone - kryterium istotnym jest tu bowiem możliwość wpływania, oddziaływania na kształtowanie ich treści. W konsekwencji postanowieniami indywidualnie uzgodnionymi będą tylko takie, które były w sposób rzeczywisty negocjowane lub włączone do umowy wskutek propozycji zgłoszonej przez samego konsumenta (A. Rzetecka – Gil, Kodeks cywilny. Komentarz do art. 385 ¹. Zobowiązania – część ogólna, LEX 2011).

W rozpatrywanej sprawie brak jest podstaw do przyjęcia, iż między powódką, a pozwanym doszło do uzgodnienia wysokości opłaty dystrybucyjnej. Wprawdzie powódce doręczony został tekst Ogólnych Warunków Ubezpieczenia i miała ona faktyczną możliwość zapoznania się z nim, jednakże w żaden sposób nie można przyjąć, iż takie postanowienie zostało z nią uzgodnione indywidualnie. Stanowiska tego nie zwalczał pozwany, na którym ewentualnie w tym względzie spoczywał ciężar dowodu (art. 385 ¹ § 4 k.c.). Nie doszło również do indywidualnego uzgodnienia wysokości opłaty od wykupu poprzez podpisanie aneksu. Sama powódka wskazała, iż w dniu 23 stycznia 2017 roku, gdy przyszła rozwiązać umowę do dostała gotowy formularz aneksu do podpisania. Zauważyć należy, że pozwany nie powoływał się na takie znaczenie tego dokumentu dla sprawy, pomimo ciążącego na nim w tym względzie obowiązku dowodzenia, a co za tym idzie, również obowiązku przytoczenia.

Należy wskazać, iż okoliczność, że postanowienia przewidujące opłatę dystrybucyjną, zmienione zostały aneksem, ograniczającym wysokość takiej opłaty co do zasady do 5% wartości umowy, powodowała, że stanem rzeczy, według którego dokonywać należało oceny zgodności postanowień umowy z dobrymi obyczajami był ten, który istniał w dniu podpisania aneksu. Nie można pominąć okoliczności, iż strony podjęły próbę wyeliminowania niedozwolonych postanowień umownych. Rację ma natomiast powódka, iż pobranie opłaty w wysokości z aneksu nie zamyka drogi sądowej do jej kwestionowania, dlatego ocena zasadności pozwu dokonana została jak wyżej pod kątem przesłanek z art. 385 [1] k.c.

Przy ocenie działania pozwanej z punktu widzenia dobrej wiary i traktowania powoda jako konsumenta w sposób sprawiedliwy należało także uwzględnić okoliczność, że zawarcie aneksu umowy miało na celu wykonanie decyzji Prezesa UOKiK z dnia 23 grudnia 2015 r. w sprawie o sygn. RŁO 12/2015 i wprowadzenie do umowy objętej sporem przewidzianego w tej decyzji ograniczenia wysokości opłaty za wykup wartości polisy do 5% wartości umowy, co świadczy o działaniu pozwanej na korzyść klienta. Powódka otrzymała wraz z pismem z propozycją podpisania aneksu informację o wysokości maksymalnej opłaty dystrybucyjnej tj. 6.000,00 zł.

Jednakże zdaniem Sądu wysokość tej opłaty tj. 6.000 zł z 19.257,51 zł rażąco narusza interesy konsumenta. Warunkiem bowiem uznania abuzywności danego postanowienia umownego w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. jest kształtowanie przez to postanowienie praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, przy czym na skutek tej sprzeczności musi dojść do rażącego naruszenia interesów konsumenta. Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 kc, ustawodawca wymaga, by naruszenie interesów konsumenta było rażące, a więc gdy regulacja umowna w sposób szczególnie doniosły odbiega od zasad uczciwego wyważenia praw i obowiązków (A. Rzetecka – Gil, Kodeks cywilny. Komentarz do art. 385 ¹. Zobowiązania – część ogólna, LEX 2011).

Problem zastrzegania nadmiernej wartości świadczenia konsumenta w razie rozwiązania umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym został rozpoznany w orzecznictwie sądów powszechnych i Sądu Najwyższego. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 2013 r. (I CSK 149/13) przyjęto, że postanowienie ogólnych warunków umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, przewidujące, że w razie wypowiedzenia umowy przez ubezpieczającego przed upływem 10 lat od daty zawarcia umowy, ubezpieczyciel pobiera opłatę powodującą utratę wszystkich lub znacznej części zgromadzonych na rachunku ubezpieczającego środków finansowych, rażąco narusza interesy konsumenta i stanowi niedozwolone postanowienie umowne w świetle art. 385 ¹ zdanie 1 k.c. W sprawie niniejszej pobrana opłata stanowiła około 31 % środków zgromadzonych na rachunku podstawowym ubezpieczonej, a ponadto sięgnęła 6.000 zł, a więc kwoty znacznej dla przeciętnego konsumenta w obecnych stosunkach społeczno – gospodarczych. Postanowienie zastrzegające prawo jej pobrania należało ocenić jako niedozwolone postanowienie umowne, w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c.

Pozwany bronił się wskazując, iż pobranie przedmiotowej opłaty było konieczne, gdyż pokrywała ona koszty ubezpieczyciela związane z zawarciem umowy. Obciążenie konsumenta tak istotną kwotą – 6.000 zł prowadzi do przerzucenia na niego kosztów funkcjonowania przedsiębiorstwa w pierwszym okresie inwestycji. W ocenie Sądu brak jest jakichkolwiek argumentów pozwalających na poszukiwanie źródła uprawnień dla pozwanego do dokonywania potrąceń z kwoty wykupu powódki w przytoczonych okolicznościach faktycznych. Godzi się wskazać również, że to pozwany posiada pełną autonomię co do podejmowanych decyzji o zorganizowaniu swej działalności. To on decyduje o strategii sprzedaży produktów ubezpieczeniowych, o tym, w jakim stopniu korzystać będzie z własnych zasobów, a w jakim z usług akwizycyjnych innych firm. Pozwany, a nie konsument bierze udział w ustalaniu prowizji dla pośredników. To pozwany decyduje także o innych aspektach swej działalności, w tym co do liczby otwartych placówek, zatrudnionych tam pracowników, czy wydatkach związanych z reklamą i promocją. Nie jest słuszne, aby ubezpieczyciel, nawet zawierający umowę z elementem kapitałowym, obciążał konsumenta funkcjonowaniem przedsiębiorstwa w tak znacznym stopniu, tym bardziej, że konsument w momencie zawarcia umowy nie zna kosztów związanych z zawarciem przez siebie umowy wypłaconych agentom w chwili jej zawarcia i należnym w okresach późniejszych. Powód nie miał wiedzy na temat kosztów dystrybucji produktu ubezpieczeniowego. Brak również podstaw do obciążania powódki kosztami prowadzenia działalności gospodarczej przez pozwanego. Koszty te zostały poniesione przez pozwaną we własnym interesie i celem uzyskania zysku. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, że pozwany przewidział pobranie wielu opłat. Należy zauważyć, że strona pozwana pobierała od konsumenta składki, które były w całości inwestowane w fundusze kapitałowe, które mogły przynieść zarówno zysk, jak i stratę. Strona pozwana pobierała przy tym opłatę za zarządzanie obliczaną jako odpowiedni procent wartości lub ilości jednostek uczestnictwa rocznie w danej grupie funduszy. Tym samym strona pozwana miała zapewnione stałe wynagrodzenie (opłatę za zarządzenie) niezależnie od zysków lub strat uzyskiwanych w drodze inwestycji w fundusze. Jednocześnie strona pozwana, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi przewidzianemu w treści art. 6 k.c., w żaden sposób nie udowodniła jakie konkretnie koszty poniosło w związku z wcześniejszym zakończeniem umowy łączącej ją z powódką i jaka była ich wysokość i dlaczego koszty te nie zostały rozliczone w ramach innych pobranych od powoda opłat, ograniczając się do ogólnikowego ich wymienienia w treści odpowiedzi na pozew.

Mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd doszedł do przekonania, że kwestionowane przez powódkę postanowienie umowne dotyczące pobierania spornej opłaty kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jej interesy, a tym samym nie jest dla tego konsumenta wiążące. Skutkiem tego było wyeliminowanie wskazanego postanowienia umowy ubezpieczenia ze stosunku prawnego - tj. uznanie go za bezskuteczne z mocy samego prawa. Bezpodstawnie potrącona kwota opłaty z tytułu całkowitego wykupu polisy w wysokości 6.000 zł winna być zwrócona powódce jako, iż stanowi niedozwolone postanowienie umowne w myśl art. 385 ¹ § 1 k.c.

Podstawę prawną rozstrzygnięcia w przedmiocie odsetek stanowią przepisy art. 481 § 1 i § 2 zdanie pierwsze k.c. Odnosząc się do oceny zasadności zgłoszonego żądania zapłaty odsetek, należy wskazać, że Sąd podziela pogląd wskazany w wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 28 listopada 2017 roku w sprawie V Ca 735/17 zgodnie, z którym podstawą roszczenia jest umowa ubezpieczenia. W momencie wygaśnięcia umowy pozwana winna wypłacić powodowi wartość rachunku w wysokości obliczonej stosowanie do OWU za wyjątkiem postanowień niedozwolonych. Wobec uznania za abuzywne postanowień dotyczących świadczenia wykupu, pozwany już w dniu rozwiązania styczeń 2017 roku - umowy był zobowiązany do wypłaty powódce całości zgromadzonych środków z pominięciem zapisów niedozwolonych. Jednakże zgodnie z OWU towarzystwo zobowiązuje się do wypłaty całkowitej wartości polisy w terminie 14 dni od daty umorzenia jednostek uczestnictwa. Data wskazana w pozwie tj. 11 kwietnia 2017 roku stanowiła jednak granicę, zgodnie z którą Sąd orzekł o odsetkach ustawowych za opóźnienie.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w oparciu o treść art. 98 k.p.c. Niewątpliwie zatem stroną przegraną jest w niniejszej sprawie pozwany. Powódka uiściła inicjując niniejsze postępowanie opłatę od pozwu w kwocie 250 zł, opłatę skarbową od dokumentu pełnomocnictwa w kwocie 17 zł oraz wynagrodzenie jego pełnomocnika będącego radcą prawnym w kwocie 1.800 zł, ustalone zgodnie z § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych w brzmieniu obowiązującym w dacie wytoczenia powództwa. Zatem wysokość zasądzonych kosztów procesu opiewała na łączną kwotę 2067 zł.

Mając na uwadze wszystkie przytoczone w niniejszym uzasadnieniu okoliczności faktyczne i prawne, Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

Z: odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi pozwanego bez pouczenia.